در این مقاله از مجله علمی داروکده به بررسی کیست تخمدان و راههای مدیریت آن از دیدگاه طب ایرانی میپردازیم.
نویسنده: دکتر نیوشا اسماعیل زاده
تحریریه داروکده
آخرین به روزرسانی:
03 دی 1403
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
03 دی 1403
53
درمان کیست تخمدان در طب سنتی
کیست تخمدان یکی از مشکلات شایع در بین زنان است که باعث بروز علائمی مانند درد ناحیه شکم، بینظمی قاعدگی و حتی نازایی میشود. بسیاری از زنان به دنبال درمانهای طبیعی و سنتی هستند تا بتوانند این مشکل را مدیریت کنند و از عوارض جانبی ناشی از داروهای شیمیایی هورمونی و عمل جراحی جلوگیری کنند. در طب سنتی ایرانی، روشهایی متنوع برای درمان کیست تخمدان وجود دارد که بر پایه استفاده از گیاهان دارویی، حفظ رژیم غذایی مناسب و ایجاد تغییرات در سبک زندگی استوار است.
در طب ایرانی، علل ایجاد کیست تخمدان با مزاج پایه، مزاج کلی فرد و وجود یا عدم تعادل اخلاط چهارگانه (دم، سودا، صفرا و بلغم) در بدن ارتباط دارد. سبک زندگی کم تحرک و استفاده از غذاهای فرآوری شده از علل عمده ایجاد کیست تخمدان شناخته میشود. طب ایرانی در وهله اول با تمرکز بر اصلاح سبک زندگی، شامل تغذیه، تحرک، خواب، دفع مناسب مواد، توجه به محیط زندگی و دوری از استرس و در مراحل بعدی با استفاده از داروهای طبیعی به مدیریت این بیماری میپردازد. همچنین، روشهای مانند حجامت و فصد نیز در طب ایرانی بهعنوان درمانهایی موثر برای دفع مواد زائد و بهبود جریان خون در ناحیه شکمی شناخته شدهاند. این روشها بهعنوان روشهای درمانی مکمل در کنار درمانهای رایج شناخته میشوند.
آنچه در این مقاله میخوانید:
مدت زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه
ویرایش و نظارت علمی:
دکتر روجا رحیمی، متخصص داروسازی سنتی، استاد دانشکده طب ایرانی دانشگاه علوم پزشکی تهران
رییس مرکز رشد طب و داروسازی سنتی و فرآوردههای طبیعی
کیست تخمدان یک کیسه پر از مایع است که درون و یا روی تخمدان رشد میکند. این کیست معمولاً در جریان چرخه طبیعی قاعدگی ایجاد میشود و میتواند اندازههای متفاوتی داشته باشند. بیشتر آنها کوچک و بدون علامت هستند و معمولاً بدون نیاز به درمان بهطور خودبخود حل میشوند. اگر این کیستها حل نشوند، به مرور زمان بزرگتر شده و میتواند ریسک بروز مشکلات مختلف زنان را افزایش دهند.
کیستها انواع مختلفی دارند. کیستهای عملکردی (فانکشنال) تخمدان شامل کیستهای فولیکولی و کیستهای لوتئال هستند. کیستهای فولیکولی زمانی تشکیل میشوند که یک فولیکول نتواند در حین تخمکگذاری، یک تخمک را آزاد کند. کیستهای جسم زرد (لوتئال) زمانی شکل میگیرند که فولیکول پس از آزاد کردن تخمک کوچک نشود. باید بدانیم که بسیاری از کیستهای تخمدان، خوشخیم و خودمحدودشونده هستند، اما گاهی ممکن است عوارضی را مانند درد، پارگی و یا نامنظم شدن چرخه قاعدگی، ایجاد کنند.
در برخی موارد، کیستهای تخمدانی ممکن است نشاندهنده شرایط جدیتری مانند اندومتریوز یا سرطان تخمدان باشند. تمایز بین کیستهای خوشخیم و بدخیم بسیار مهم است. در حالی که بیشتر کیستها بیخطر هستند، کیستهای پیچیده یا بزرگ نیاز به بررسی بیشتری دارند زیرا خطر بدخیمی در آنها بالاتر است. تکنیکهای تصویربرداری تشخیصی مانند سونوگرافی و سیتیاسکن معمولاً برای ارزیابی شرایط کیست استفاده میشوند. علائم مرتبط با کیستهای تخمدانی میتواند شامل درد شکمی، نفخ و تغییراتدر چرخه قاعدگی باشد. در موارد نادر، کیستهای بزرگ ممکن است منجر به عوارض حاد شوند که در این صورت، نیاز به مداخله جراحی وجود دارد. به طور کلی، درک ماهیت کیستهای تخمدانی و پیامدهای بالقوه آنها برای مدیریت مؤثر و استراتژیهای درمانی ضروری است.
طب ایرانی تشکیل کیستهای تخمدان را به عوامل مختل کننده تعادل هورمونی و سلامت کلی نسبت میدهد. عدم تعادل هورمونی معمولاً به ناهنجاریهای قاعدگی یا شرایطی مانند سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS) منجر میشود. بنا به دیدگاه طب ایرانی، عوامل مرتبط با سبک زندگی، از جمله رژیم غذایی، تحرک، سطح استرس و تأثیرات محیطی، نقش مهمی در تنظیم هورمونها ایفا میکنند. برای مثال، مصرف بیش از حد غذاهای فرآوریشده و کربوهیدرات میتواند مقاومت به انسولین و نوسانات هورمونی را افزایش دهد و منجر به بدتر شدن کیستهای عملکردی شود.
علاوه بر این، طب ایرانی بر اهمیت تاثیر سلامت روحی-روانی بر سلامت جسمانی تأکید دارد. استرس مزمن میتواند منجر به بروز التهاب در اعضا و عدم تعادل هورمونی، و در نتیجه افزایش احتمال بروز کیست شود. بروز التهاب ناشی از رژیم غذایی ناسالم و یا سبک زندگی نادرست است که به عنوان عامل دیگری در بروز کیست در نظر گرفته میشود.
طب ایرانی بر این باور است که کیستهای تخمدانی به دلیل تجمع زیاد از حد خلط بلغم (یکی از چهار خلط اصلی در طب ایرانی) ایجاد میشود. بلغم دارای طبع سرد و تر است و مادهای غلیظ و چسبنده است. زمانی که این ماده بیش از حد در اطراف تخمدان و پستانها جمع شود، میتواند منجر به تشکیل کیست شود. مصرف غذاهایی با طبع سرد و تر، به ویژه لبنیات و پنیر پیتزا، کمتحرکی و عدم رعایت تعادل در رژیم غذایی میتواند به افزایش بلغم و در نتیجه ایجاد کیستهای تخمدانی منجر شود.
کیستهای تخمدان میتوانند در هر سنی ایجاد شوند اما بروز آنها بیشتر در دوران باروری زنان، معمولاً از بلوغ تا یائسگی، شایع است. کیستهای عملکردی معمولاً در طول چرخه قاعدگی به دلیل نوسانات هورمونی طبیعی مرتبط با تخمکگذاری شکل میگیرند. نوجوانان نیز ممکن است این نوع کیستها را تجربه کنند. شیوع کیستهای تخمدان پس از یائسگی به دلیل کاهش فعالیتهای هورمونی به طور قابل توجهی کاهش مییابد. با این حال، زنان پس از یائسگی نیز ممکن است دچار کیست تخمدان شوند. این حالت، نیاز به نظارت دقیق دارد زیرا خطر بدخیمی مرتبط با تودههای پیچیده یا پایدار در این گروه سنی بالاتر است. مطالعات نشان دادهاند که تقریباً 5% تا 17% از زنان ممکن است در طول زندگی خود نوعی از کیست تخمدان را تجربه کنند.
در جمعیت جوانتر، کیستهای عملکردی شایعتر هستند و معمولاً بدون مداخله حل میشوند. برعکس، زنان مسنتر ممکن است با خطرات متفاوت مربوط به بروز کیستهای پاتولوژیک مواجه شوند که میتواند نشاندهنده مشکلات پیش زمینهای یا بدخیمی باشد.
کیستهای تخمدان اغلب بدون علامت هستند، اما برخی از آنها بزرگتر یا پیچیدهترند و ممکن است منجر به بروز علائم قابل توجه شوند. علائم شایع مرتبط با کیستهای تخمدان شامل موارد زیر است:
درد لگن: این درد میتواند از یک درد مبهم تا درد شدید یک طرفه شکمی متغیر باشد.
نفخ: بسیاری از زنان احساس پر بودن یا ورم شکم را تجربه میکنند.
اختلالات قاعدگی: در بانوان مبتلا، معمولا تغییرات در الگوهای چرخه قاعدگی رخ میدهد.
درد هنگام رابطه جنسی: مشکلات ذکر شده و درد معمولا در هنگام فعالیت جنسی تشدید میشود.
تکرر ادرار: کیستهای بزرگتر با فشار آوردن روی مثانه، میتوانند منجر به بروز تکرر ادرار شوند.
تهوع یا استفراغ: این حالت ممکن است هنگام پارگی یک کیست یا ایجاد پیچش در تخمدان رخ دهد.
در هنگام پارگی کیست و یا چرخش تخمدان، علائم گفته شده تشدید میشود و این شرایط، نیازمند مداخله کادر درمان است.
تشخیص کیستهای تخمدان معمولاً با بررسی دقیق تاریخچه پزشکی همراه با معاینه فیزیکی آغاز میشود. ارائهدهندگان خدمات پزشکی معمولاً معاینات لگنی انجام میدهند تا هر گونه توده غیرطبیعی را در ناحیه لگن شناسایی کنند. اگر فرد مشکوک به داشتن کیست تخمدان باشد، آزمایشات تصویربرداری مانند سونوگرافی ترانس ابدومینال یا ترانس واژینال به عنوان ابزارهای تشخیصی اولیه استفاده میشوند.
سونوگرافی کمک میکند تا اندازه، نوع (ساده یا پیچیده) و ویژگیهای کیست تعیین شود. در برخی موارد که نیاز به ارزیابی بیشتر وجود دارد، روشهای تصویربرداری اضافی مانند سیتیاسکن (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. آزمایش خون نیز برای اندازه گیری سطح نشانگرهای توموری، مانند CA-125، انجام میشود.
در حالی که بیشتر کیستهای تخمدانی خوشخیم هستند و خطرات جدی برای سلامتی ندارند، برخی انواع آنها ممکن است منجر به عوارض شوند که نیازمند مداخله پزشکی هستند. کیستهای عملکردی معمولاً بدون درمان حل میشوند. اما برخی ممکن است احتمال بروز عوارضی مانند پارگی یا پیچش تخمدان را افزایش دهد. پایش، تشخیص نوع کیست و میزان خطر آن توسط پزشک متخصص انجام میشود.
طب ایرانی بر داشتن رویکردی جامع به سلامت انسان، حفظ سلامتی و پیشگیری از بروز بیماریها تاکید دارد. یکی از جنبههای کلیدی پیشگیری از بروز کیستهای تخمدان، ایجاد تغییرات در رژیم غذایی است. در افراد مستعد، مصرف غذاهایی با طبع سرد و تر، که مولد خلط بلغم هستند، باید محدود شود. استفاده از ماست و لبنیات به خصوص هنگامی که تازه از یخچال خارج میشوند، توصیه نمیگردد. از مصرف غذاهایی با میزان چربی بالا و یا غذاهایی که غلیظ هستند و به سختی هضم میشوند نیز باید پرهیز نمود. این غذاها شامل پنیر پیتزا، سالاد الویه، کله پاچه، ماهی، غذاهای خمیری و شیرینی جات میشود. بهتر است وعدههای غذایی سبک انتخاب شوند تا هضم غذا بهتر و کامل تر انجام شود. مواد قندی، میوهها و سالادهای با طبع سرد مانند هندوانه، گیلاس، کیوی، خیار، کاهو و کدو نیز منع مصرف دارند. توصیه میشود در صورت تمایل به مصرف سالاد از سبزیجات با طبع گرم مانند ریحان، نعناع، پونه و کاکوتی به همراه زیتون و روغن آن و ادویه مناسب مانند مقدار کمی فلفل و آویشن استفاده شود.
گرم نگهداشتن نواحی زیر شکم و کمر، پرهیز از نشستن روی زمین سرد و سفت و داشتن حرکات ورزشی روزانه برای بالا بردن سطح گردش خون، توصیه میگردد.
مداخلات غذایی نقش مهمی در مدیریت کیستهای تخمدان دارند و برخی غذاها در درمان آن مؤثر است. در طب سنتی ایرانی، غذاهای غنی از آنتیاکسیدان و با خواص ضدالتهابی بالا به مورد تأکید هستند. استفاده روزانه از سکنجبینهای تشکیل شده از سرکه سیب و عسل، به صورت یک الی دو قاشق غذاخوری در یک لیوان آب ولرم، دو وعده در روز توصیه میگردد. اضافه کردن رب انار، روغن زیتون و سیاه دانه به غذا و یا سالاد، نیز مفید است. مصرف روزانه مکملهای امگا 3 و همچنین تخم کتان به بانوان توصیه میشود. به علاوه تحت نظر متخصص طب ایرانی میتوان روزانه یک مرتبه، از دمنوش ترکیبی بابونه (یک قاشق مربا خوری)، پونه (یک قاشق غذاخوری) و انیسون (یک قاشق چای خوری) دم شده در یک لیوان آب جوش، بهره برد. باید توجه داشت که استفاده از این دمنوش به بانوان باردار، شیرده و یا دارای مشکلات زمینهای خاص، بدون مشورت با پزشک، توصیه نمیگردد.
حجامت یک روش در اعمال یداوی (مداخلات دستی غیر دارویی) طب ایرانی است که برای مزایای بالقوهاش در درمان بیماریهای مختلف، از جمله کیستهای تخمدان، شناخته شده است. این تکنیک شامل ایجاد مکش روی پوست با استفاده از لیوانهایی از جنس شیشه یا سیلیکون است. این مکش میتواند جریان خون را در ناحیه لگن افزایش داده، درد مرتبط با کیستهای تخمدان را تسکین دهد و فرآیند بهبودی را تسهیل کند.
تحقیقات نشان دادهاند که حجامت میتواند جریان خون محلی و تخلیه لنفاوی را در اطراف تخمدانها بهبود بخشد. افزایش گردش خون تحویل مواد مغذی به بافتهای آسیبدیده را تسهیل و مواد زائد متابولیکی را حذف شوند. این افزایش جریان خون به کاهش اندازه کیستهای موجود و تسکین ناراحتی مرتبط با آنها کمک کند. معمولا همراه بادکش، روغنمالی زیر شکم با روغنهایی مانند روغن بابونه، روغن کتان و روغن سیاه دانه توصیه میشود.
کیستهای تخمدان در بیشتر مواقع از طریق فرآیندهای فیزیولوژیکی طبیعی بدن حل میشوند و از بین میروند. بیشتر کیستهای عملکردی، مانند کیستهای فولیکولی یا لوتئال، خوشخیم هستند و اغلب نیازی به مداخله پزشکی ندارند. این نوع کیستها در طول چرخه قاعدگی شکل میگیرند. زمانی که فولیکولها نتوانند یک تخمک آزاد کنند یا پس از آزاد کردن یک تخمک کاملاً حل نشوند، کیستها به وجود میآیند. با تغییر سطح هورمونها در طول چرخه قاعدگی، این کیستها ممکن است طی چند هفته یا چند ماه کوچک شوند یا ناپدید شوند.
کیست تخمدان با مصرف داروهای هورمونی تجویز شده توسط پزشک و رعایت توصیههای گفته شده قابل درمان است، هرچند که نوع کیست در میزان موفقیت درمان نقش اساسی دارد.
افزایش گردش خون در ناحیه ماساژ با روغنهای گرم، بادکش و استفاده از کمربندهای پشمی میتواند روند بهبودی را تسریع کند.
درمان کیستهای تخمدان در طب سنتی ایرانی شامل ایجاد تغییرات در سبک زندگی، کنترل وزن، دفع بلغم اضافی و مدیریت استرس است. ورزش روزانه، روغنمالی و بادکش در کنار اصلاح رژیم غذایی از طریق توصیههای گفته شده در بالا و همچنین مصرف داروهای گیاهی زیر نظر پزشک متخصص طب سنتی توصیه میگردد. به علاوه پیادهروی و تنفس در هوای تمیز میتواند به کاهش سطح استرس و در نتیجه کاهش التهابات کمک کند.
درمان کیستهای تخمدان در دختران یک رویکرد محافظهکارانه است چرا که بسیاری از کیستها عملکردی هستند و بهطور خودبهخود حل میشوند. کیستهای عملکردی، مانند کیستهای فولیکولی و لوتئال، در طول نوسانات هورمونی دوران نوجوانی شایع هستند. مطالعات نشان میدهد که بیشتر این کیستها نیازی به مداخله جراحی ندارند و میتوانند در طی چند چرخه قاعدگی حل شوند.
زمانی که دختری با علائمی مانند درد شکمی یا قاعدگی نامنظم مراجعه میکند، معمولاً توصیه میشود که کیست از طریق سونوگرافی تحت نظر قرار گیرد و معمولا جراحی توصیه نمیشود. مراجعه منظم برای تصویربرداری در ماههای بعدی، برای اطمینان از عدم رشد یا وجود فاکتورهای نگرانکننده در کیست بسیار مهم است. در مواردی که کیست بزرگتر از ۵ سانتیمتر باشد، مداخلات بیشتری لازم است.
اگر یک کیست علائم قابل توجهی ایجاد کند یا عوارضی مانند پیچخوردگی یا پارگی داشته باشد، ممکن است نیاز به مداخله جراحی باشد. جراحی لاپاراسکوپی معمولاً ارجح است زیرا روشی کمتهاجم است و طول دوره درمان کمتری دارد. هدف از جراحی حذف کیست با حفظ عملکرد تخمدان است.
در مواردی که عدم تعادل هورمونی به تشکیل مکرر کیستها منجر شود، ممکن است درمانهای هورمونی مانند قرصهای ضدبارداری نیز در نظر گرفته شود. به علاوه ماساژ زیر شکم با روغنهای مناسب و بادکش زیر نظر متخصص طب ایرانی نیز توصیه میگردد.
برای تسکین دردهای ناشی از کیست تخمدان در طب ایرانی به گرم نگه داشتن ناحیه، استفاده از روغنهای گرم و تحلیل برنده کیست، مانند روغن بابونه و پوشیدن کمربندهای پشمی توصیه شده است. همچنین داروهای گیاهی تحت نظر متخصص طب ایرانی میتواند به کاهش درد کمک کند. باید توجه داشت که در صورت وجود ناراحتیهای حاد، از داروهای مسکن و ضدالتهاب نیز میتوان بهره برد.
در طب ایرانی برای مدیریت کیست تخمدان از گیاهان متعددی استفاده میشود که میتواند بلغم اضافی را خارج کرده، تعادل هورمونی را بازگرداند و گردش خون را افزایش دهد. در ادامه این گیاهان به همراه مکانیسم عمل آنها در مدیریت کیست تخمدان ذکر شده است.
دارچین حساسیت به انسولین را بهبود میبخشد، قند خون ناشتا (FBS) را کاهش میدهد و دارای ظرفیت آنتی اکسیدانی شاخص است که از سطح اکسیداسیون بافتی میکاهد. به علاوه این گیاه سطح هورمون لوتئینهکننده (LH) را پایین میآورد و چرخه قاعدگی را تنظیم میکند.
شنبلیله با مهار فعالیت آلفا-آمیلاز و سوکروز، قند خون و مقاومت به انسولین را کاهش میدهد. همچنین سطح LH را پایین آورده و فعالیتهای تخمدان و چرخه قاعدگی را تنظیم میکند.
گیاه پنجانگشت چرخه قاعدگی را تنظیم میکند و باروری را با افزایش سطح پروژسترون در اواسط فاز لوتئال و مهار آزادسازی FSH و تحریک آزادسازی LH بهبود میبخشد. همچنین تستوسترون را به استرادیول تبدیل میکند و سطح سرمی آن را کاهش میدهد. این گیاه به فرم قرص ویتاگنوس توسط شرکت پورسینا فرموله شده است؛ لازم به ذکر است که این فراورده گیاهی به صورت قطره نیز در دسترس است.
شیرین بیان به تنظیم تعادل هورمونی کمک میکند و اثرات ضد آندروژنی دارد.
برگ گیاه چای سبز وزن بدن، شاخص توده بدنی و سطح انسولین را کاهش میدهد. همچنین با دارا بودن خواص آنتیاکسیدانی، به مدیریت اختلالات متابولیک کمک میکند. قرص گیاهی ترکیبی گرین تیدین تولید شرکت داروسازی دینه ایران، با دارا بودن چای سبز، زیره و شوید به بهبود شاخصهای متابولیکی کمک میکند.
سیاه دانه میتواند سطح انسولین را کاهش دهد، پارامترهای متابولیک را بهبود بخشد و به تنظیم چرخه قاعدگی کمک کند.
در پژوهشهای علمی، نعنا اثرات ضد آندروژنی از خود نشان میدهد و سطح تستوسترون آزاد را کاهش میدهد. به این ترتیب اثرات ضد آندروژنی خود را اعمال میکند و هیرسوتیسم را بهبود میبخشد.
پیاز با بهبود اختلالات متابولیکی و کاهش کلسترول خون میتواند به تعادل هورمونها کمک کند و از تشکیل کیست تخمدان جلوگیری نماید.
روغنهای موجود در دانه کتان در بهبود شاخصهای متابولیکی و حفظ تعادل هورمونی نقش بسزایی دارد و به عنوان یکی از گیاهان مهم در بهبود مشکلات زنان شناخته میشود.
مرزنجوش دارای طبعی گرم است و با داشتن اسانس شاخص، در حفظ تعادل هورمونی و بهبود فاکتورهای التهابی و متابولیکی نقش موثری ایفا مینماید.
رازیانه یکی از گیاهان غنی از فیتواستروژن است که به منظم شدن چرخه قاعدگی کمک میکند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد خواص رازیانه برای بانوان میتوانید به مقاله "فواید رازیانه برای زنان" تالیف و ترجمه سرکار خانم دکتر نیوشا اسماعیل زاده مراجعه نمایید.
سایر گیاهان موثر شامل بابونه، انیسون و اسطوخدوس است.
مدت زمان درمان کیستهای تخمدان بسته به چندین عامل میتواند متفاوت باشد. این عوامل شامل نوع کیست، اندازه آن، علائم موجود و شرایط فردی بیمار متفاوت است. کیستهای عملکردی، اغلب بدون نیاز به درمان طی یک تا سه چرخه قاعدگی خودبهخود حل میشوند. در بسیاری از موارد مشاهدهشده از طریق سونوگرافی، تقریباً ۷۰ درصد از کیستهای ساده عملکردی طی شش ماه خودبهخود حل میشوند.
برای کیستهایی که علائم قابل توجه یا بزرگتر از ۵ سانتیمتر دارند (کیستهایی با ویژگیهای پیچیده)، درمان ممکن است شامل مداخله جراحی باشد. در صورت انجام لاپاراسکوپی بیمار طی چند هفته بهبود مییابد.
در مواردی که درمانهای هورمونی استفاده شود، مدت زمان درمان ممکن است چند ماه طول بکشد زیرا این داروها هدفشان جلوگیری از تشکیل کیستهای جدید است نه حل سریع آنها.
باید توجه داشت که نظارت منظم از طریق سونوگرافی در هنگام بروز بیماری برای ارزیابی تغییرات اندازه یا ویژگیهای کیست ضروری است.
کیست تخمدان یکی از شایعترین اختلالات غدد درونریز در زنان است که در اکثر موارد بدون علامت مشخص و درد است. این کیستها میتوانند به مشکلات جدیتری منجر شوند و در صورت عدم درمان، ممکن است بر باروری تأثیر بگذارند. در طب سنتی سه علت تجمع بلغم، چاقی و غلظت خون از عوامل اصلی ایجاد کیست تخمدان محسوب میشود. اصلاح تغذیه، افزایش تحرک و مدیریت استرس از اصلیترین راهکارهای مدیریت این عارضه در زنان است.
در این مقاله به کیست تخمدان و راههای درمان آن از دیدگاه طب سنتی ایرانی پرداختیم. تیم علمی داروکده همواره در تلاش است تا با انتشار مقالات علمی در مجله داروکده، در ارتقاء آگاهی عموم جامعه نقش مثبت ایفا کند. به علاوه داروخانه آنلاین داروکده به عنوان اولین و معتبرترین داروخانه آنلاین با دارا بودن مکملهای گیاهی و طبیعی به صورت 24 ساعته در خدمت شما بزرگواران است.
پرسش و پاسخ
ثبت دیدگاه
پیام به صورت خصوصی ثبت گردد
منابع:
مقالات مرتبط
مجله داروکده یک مجله اینترنتی است که شما را در امر آشنایی، تهیه و مصرف صحیح محصولات سلامت محور یاری میرساند.
استفاده از مطالب مجله داروکده فقط برای مقاصد غیرتجاری و با ذکر منبع و درج لینک بلامانع است . کلیه حقوق این مجله به وب سایت داروکده تعلق دارد