تأثیر سیاه دانه بر دیابت

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• مقدمه 
• سیاه دانه چیست؟
• فواید سیاه دانه برای درمان دیابت 

مقدمه

دیابت یکی از رایج ترین اختلالات متابولیکی است که افراد با سن، جنس و نژادهای گوناگون را می تواند تحت تاثیر قرار دهد. در حال حاضر تخمین زده می شود که در سطح جهان 460 میلیون نفر به این بیماری مبتلا باشند و انتظار می رود تا سال 2045 این میزان به 700 میلیون نفر افزایش پیدا کند. امروزه باتوجه به این که هنوز درمان دارویی قطعی برای این بیماری وجود ندارد، علاوه بر داروهای شیمیایی توجه به درمان های تکمیلی از جمله استفاده از گیاهان دارویی نیز افزایش یافته است. سیاه دانه یکی از گیاهانی است که توجه محققان را به خود جلب کرده است و می تواند اثرات مفیدی در بهبود وضعیت افراد مبتلا به دیابت داشته باشد.

سیاه دانه چیست؟

(Nigella sativa) گیاه گلداری است که در مناطق جنوب غربی آسیا، خاورمیانه و اروپای جنوبی و آفریقای شمالی می روید. دانه های خشک شده ی این گیاه که در ایران با نام "سیاه دانه" شناخته می شوند و روغن استخراجی از آن دارای اثرات بیولوژیکی متعددی هستند. تیموکنون یکی از اصلی ترین ترکیبات فعال سیاه دانه است که 38-40 درصد روغن سیاه دانه را تشکیل می دهد و در اسانس حاصل از دانه ها نیز مشاهده می گردد. تصور می شود بخش عمده خواص درمانی و ضد دیابتی این گیاه به این ترکیب باز می گردد. سایر ترکیبات موجود در آن از جمله تیمول، تیموهیدروکینون، نیجلون، آلفاهدرین، فلاونویید و اسیدهای چرب نیز می توانند در خواص درمانی این گیاه نقش داشته باشند.
بطور کلی سیاه دانه شامل 35.5 – 31 % روغن، 19.9-16 % پروتئین، 34-33 % کربوهیدرات، 6.5 – 4.5 % فیبر، 0.013 % ساپونین می باشد.

فواید سیاه دانه برای درمان دیابت 

در ادامه این مقاله به بررسی بخشی از اثرات مثبت سیاه دانه بر روی دیابت می پردازیم.

اثرات آنتی اکسیدان سیاه دانه بر پیشگیری از دیابت

آنتی اکسیدان ها موادی هستند که رادیکال های آزاد مضر را خنثی نموده و بدین طریق از ایجاد آسیب اکسیداتیو در بدن جلوگیری می کنند. تعدادی از مطالعات بیان می کنند که آنتی اکسیدان ها از بروز بیماری های مزمن مانند سرطان، دیابت و بیماری های قلبی و عروقی پیشگیری می کنند. سلول های بتای پانکراس که تولید کننده انسولین بدن هستند به دلیل محتوای پایین تر آنتی اکسیدانی بیشتر در معرض آسیب رادیکال های آزاد قرار دارند. آسیب های اکسیداتیو همچنین می توانند باعث افزایش میزان مقاومت انسولینی شوند.
در مطالعه ای که بر روی 114 فرد مبتلا به دیابت نوع 2 انجام شد، نتایج نشان داد که مصرف روزانه 2 گرم عصاره سیاه دانه به همراه داروهای کنترل قند خون به مدت یک سال، باعث تقویت سیستم آنتی اکسیدانی بدن و بهبود هومئوستاز قند خون شد. بدین ترتیب می توان گفت که استفاده از روغن سیاه دانه همراه با داروهای دیابت در کنترل بهتر قند خون موثر می باشد.

برای مطالعه بیشتر: دیابت چیست؟ 

تاثیر سیاه دانه بر قندخون

سطح بالای قندخون می تواند پیامدهای منفی زیادی از جمله تشنگی، کاهش وزن ناخواسته، خستگی و مشکلات تمرکز را به همراه داشته باشد و تصحیح نشدن آن منجر به ایجاد مشکلات شدیدتر از جمله آسیب های عصبی، تغییرات بینایی و التیام کند زخم ها می شود. این مسئله لزوم کنترل سطوح قند خون در افراد دیابتی را نشان می دهد.
نقش سیاه دانه در کنترل قندخون بدلیل خاصیت شبه انسولینی این گیاه می باشد. هم چنین با ممانعت از ساخت گلوکز در کبد (گلوکونئوژنز) نیز می تواند به تنظیم سطوح قندخون در بدن کمک کند.

خواص سیاه دانه بر لاغری

چاقی یکی از مشکلات رایج مربوط به سلامت در دنیاست که میزان آن در حال افزایش است. طبق اطلاعیه سازمان جهانی بهداشت میزان چاقی در افراد، بین سال های 1980 تا 2014 دو برابر شده است و تعداد افراد چاق در سال 2014 به 1/9 میلیارد نفر در دنیا رسیده است. 
چاقی از طریق ایجاد مقاومت به انسولین می تواند زمینه ساز بیماری های دیگری از جمله دیابت باشد. لذا کاهش وزن می تواند از بروز آن جلوگیری نموده و یا باعث کاهش علائم گردد. راه های گوناگونی برای کاهش وزن وجود دارد که از جمله آنها می توان به فعالیت های فیزیکی همراه با رژیم غذایی مناسب و مکمل ها  اشاره نمود. در این بین توجه به مکمل های گیاهی از جمله سیاه دانه بدلیل عوارض کمتر افزایش یافته است.
در تعدادی از مطالعات، مشاهده شده که مصرف سیاه دانه می تواند باعث کاهش دریافت غذایی و همچنین افزایش انرژی مصرفی شود. در مطالعه دیگری که روی زنان چاق انجام شده بود، مشاهده شد که مصرف روزانه 3 گرم روغن سیاه دانه به همراه رژیم کم کالری به مدت 8 هفته، باعث کاهش وزن بیشتری نسبت به کاهش وزن ناشی از رژیم کم کالری به تنهایی می شود. هم چنین مصرف روزانه 1/5 گرم پودر سیاه دانه، بدون تغییری در سبک زندگی باعث کاهش وزن در مردان با چاقی مرکزی شده بود. بنابراین می توان نتیجه گرفت که سیاه دانه دارای اثرات قابل قبولی در زمینه کاهش وزن می باشد.

تاثیر سیاه دانه بر  چربی خون  افراد دیابتی

افزایش لیپیدهای خون ریسک ابتلا به بیماری های قلبی عروقی در افراد دیابتی افزایش می‌دهد؛ لذا کنترل و بهبود پروفایل لیپیدی می تواند نقش بسزایی در کاهش عوارض ثانویه این بیماری داشته باشد. مطالعات نشان داده اند که علاوه بر داروهای کاهنده چربی خون، مکمل های گیاهی از جمله سیاه دانه نیز می توانند در این زمینه مفید باشند.
مطالعه ای در افراد دیابتی نشان داد که مصرف روزانه 250 میلی گرم پودر سیاه دانه به مدت 3 ماه، باعث افزایش چربی مفید (HDL) می شود. همچنین مصرف روزانه 2 گرم سیاه دانه به مدت 3 ماه در کاهش تری گلیسیرید در این افراد موثر است.

نتیجه گیری

سیاه دانه دارای خواص دارویی می باشد که از جمله آنها می توان به تقویت سیستم آنتی اکسیدانی و ایمنی بدن اشاره نمود. این ماده در کنار قرص های خوراکی کنترل قند خون باعث تنظیم سطوح گلوکز در بدن می شود و بدین طریق در بیماری دیابت مفید است. همچنین در کنار داروهای کاهنده چربی در بهبود پروفایل لیپیدی بدن موثر می باشد. به طور کلی مصرف این ماده در افراد دیابتی می تواند تا حدودی باعث بهبود مشکلات ثانویه ناشی از این بیماری شود...