همه چیز درباره ویتامین ب کمپلکس

این روزها مکمل های ویتامینی متنوعی در بازار موجود هستند که پیش از هر چیز آن چه آن ها را از یک دیگر متمایز می سازد؛ نوع ترکیبات و دوز بکار رفته در آن هاست. اصطلاح ویتامین ب کمپلکس به مجموعه ای از ویتامین های محلول در آب با نام عمومی گروه ب اتلاق می شود که نقش اساسی در فرایندهای متابولیسمی دارند و به جرأت می توان گفت که تامین انرژی لازم برای ادامه حیات و کارکرد نرمال فیزیکی و ذهنی بدن به وجود میزان کافی این ویتامین ها وابسته است.

در ادامه با ما همراه باشید تا هر آنچه را که لازم است درباره ویتامین ب کمپلکس و مزایای استفاده از آن بدانید، بر اساس آخرین یافته های علمی با مطالعه این مقاله بدست آورید. 

فهرست مطالب:

• ب کمپلکس شامل چه ویتامین هایی است؟
• فواید قرص ب کمپلکس
• افراد در معرض خطر کمبود ویتامین های ب
• علائم کمبود ویتامین ب کمپلکس
• نحوه مصرف قرص ب کمپلکس
• عوارض قرص ب کمپلکس
• سوالات رایج درباره ویتامین ب کمپلکس

مدت زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه

ب کمپلکس شامل چه ویتامین هایی است؟

ویتامین ب کمپلکس در باور عموم به عنوان قرصی که تمام ویتامین های گروه ب را دارد، شناخته می شود. در حقیقت، ترکیبات ب کمپلکس می تواند در برگیرنده تعداد مشخصی از ویتامین های ب با دوز مشخصی از آن ها باشد. اغلب مکمل های ب کمپلکس حاوی مجموعه ای کامل از 8 ویتامین ب هستند که نقش مهمی در تبدیل غذا به انرژی در بدن دارد. برخی مکمل های ویتامین ب کمپلکس به گونه ای فرموله شده اند که تقریباً 100 درصد نیاز روزانه فرد به ویتامین های گروه B را تامین خواهند کرد. 

در ادامه به هر کدام از ویتامین های گروه ب و نقش آن ها در بدن نگاه کوتاهی خواهیم داشت:
 

- ویتامین B1 یا تیامین

اساسی ترین نقش شناخته شده برای ویتامین ب1 به عملکرد کوآنزیمی آن در متابولیسم کربوهیدرات‌ها، به ویژه تبدیل پیروات به استیل‌کوانزیم A اشاره دارد. این ویتامین برای عملکرد صحیح آنزیم‌های د‌کربوکسیلازی مانند پیروات دهیدروژناز ضروری است و در سلامت قلب و مغز نقش اساسی دارد. به همین دلیل کمبود تیامین می‌تواند منجر به بیماری‌هایی نظیر بری‌بری شود که با علائم عصبی و قلبی همراه است.
 

- ویتامین B2 یا ریبوفلاوین

ویتامین ب2 به عنوان جزء اصلی دو کوآنزیم مهم، فلاوین مونو نوکلئوتید و فلاوین آدنین دی نوکلئوتید، عمل می‌کند. این کوآنزیم‌ها در مسیرهای متابولیکی مانند اکسیداسیون اسیدهای چرب و چرخه کربس شرکت دارند و به تولید انرژی و حفظ سلامت پوست و چشم کمک می‌کنند.
 

- ویتامین B3 یا نیاسین

ویتامین ب3 به شکل‌های نیکوتین‌آمید و نیکوتینیک اسید در بدن عمل می‌کند و بخشی از ساختار کوآنزیم‌های شرکت کننده در چرخه تولید ATP، به ویژه در متابولیسم گلوکز و چربی‌ها، می باشند. از سویی سلامت پوست و سیستم عصبی به این ویتامین وابسته است و کمبود آن می‌تواند به بیماری پلاگر منجر شود که با علائم پوستی، گوارشی و عصبی همراه است.
 

- ویتامین B5 یا پانتوتنیک اسید

ویتامین ب5 بخشی از کوآنزیم A است که برای متابولیسم هر سه درشت مغذی (پروتئین، چربی و کربوهیدرات) ضروری است. این ویتامین در سنتز اسیدهای چرب، هورمون‌های استروئیدی و همچنین در فرآیندهای انرژی‌زایی در میتوکندری نقش دارد.

- ویتامین B6 یا پیریدوکسین

ویتامین ب6 به فرم فسفاته در بسیاری واکنش‌های متابولیکی شامل متابولیسم آمینواسیدها و سنتز نوروترانسمیترهایی مانند سروتونین و دوپامین نقش دارد و برای رشد و عملکرد صحیح مغز و سیستم عصبی ضروری است. از سویی، ویتامین B6 برای در پروسه خون سازی برای تولید هموگلوبین استفاده می شود.
 

- ویتامین B7 یا بیوتین

ویتامین ب7 در متابولیسم درشت مغذی ها، سنتز پروتئین ساختاری کراتین و حفظ سلامت پوست و مو نقش موثری دارد. دکتر الهه عبدالهی متخصص فارماکولوژی در مقاله همه چیز درباره بیوتین یا ویتامین B7، به طور جامعی پیرامون این ویتامین، میزان نیاز گروه های مختلف به آن و فوایدش برای سلامتی صحبت می کند. 
 

- ویتامین B9 یا فولات

ویتامین ب9 در سنتز DNA و RNA و واکنش های متیلاسیون نقش حیاتی ایفا می کند. در خون سازی و تقسیم سلولی ضروری است و کمبود آن با برخی سرطان ها در ارتباط است و در دوران بارداری خطر بروز نقص‌ لوله عصبی در جنین را افزایش می دهد. 
 

- ویتامین B12 یا کوبالامین

ویتامین ب12 در تولید گلبول‌های قرمز خون و عملکرد عصبی حیاتی است. این ویتامین نیز به عنوان کوآنزیم در متابولیسم اسیدهای چرب و آمینواسیدها نقش دارد و برای تبدیل هموسیستئین به متیونین ضروری است. کمبود ویتامین ب12 می‌تواند به آنمی مگالوبلاستیک و اختلالات عصبی منجر شود.

افراد در معرض خطر کمبود ویتامین های ب

ویتامین های گروه ب نیز مانند سایر ریزمغذی ها به دریافت روزانه مواد مغذی وابسته هستند. بنابراین در شرایطی که رژیم غذایی از کفایت مناسبی برخوردار نباشد ممکن است کمبود همه یا تعدادی از این ویتامین ها بروز نمایند. با وجودیکه کمبود ویتامین های گروه ب به ندرت ظاهر می شود، می توان گفت که داشتن الگوی غذایی ناکافی مهم ترین علت کمبود این ویتامین ها در بدن خواهد بود. هر چند، در برخی دوران های زندگی، نیاز به ویتامین های گروه ب افزایش پیدا کرده و علیرغم دریافت های غذایی مناسب، خرید قرص ب کمپلکس ضرورت پیدا می کند.

چه کسانی باید مکمل ویتامین ب کمپلکس مصرف کنند؟

- دوران بارداری و شیردهی

بارداری و شیردهی از حساس ترین دوره های زندگی به حساب می آیند که همزمان با افزایش حجم خون و رشد و نمو جنین، نیاز به مصرف برخی ویتامین ها و مواد معدنی افزایش پیدا می کند. برای مثال زنان باردار نیاز افزایش یافته ای به اسید فولیک برای حمایت از سلامت جنین دارند. ویتامین ب12 نیز از دیگر مکمل های ضروری در بارداری است که کمبود آن با خطر سقط جنین، به دنیا آمدن نوزاد با وزن کم، فشار خون بالای مادر آنومالی های کشنده جنین همراه است. با تمام این ها، استفاده از مکمل ویتامین ب کمپلکس در این دوران باید با صلاحدید پزشک انجام شود. 
 

- پیروی از رژیم های غذایی خاص

افرادی که از رژیم های غذایی ویژه و فاقد تنوع استفاده می کنند یا گیاهخواران مطلق ممکن است دچار کمبود برخی ویتامین های گروه ب به خصوص ویتامین B12 شوند. زیرا منبع اصلی این ویتامین در فراورده های حیوانی از قبیل گوشت، تخم مرغ و لبنیات است. بنابراین این گروه از افراد می توانند با دریافت یک قرص ویتامین ب کمپلکس یا مکمل ویتامین ب12 نیاز خود را برطرف کنند. 
 

- پس از انجام جراحی بای پس معده

بعد از جراحی بای‌پس معده یکی از اعمال جراحی برای لاغری بوده که در آن نیاز به دریافت مکمل‌ ویتامین ب کمپلکس به دلیل تغییرات عمده‌ای که در فرآیند جذب مواد مغذی به وجود می‌آید، افزایش می‌یابد. این جراحی شامل برداشتن بخش‌هایی از معده و روده کوچک است که منجر به کاهش سطح جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌شود. لذا پس از جراحی، رژیم غذایی فرد محدودتر شده و امکان تأمین تمام نیازهای تغذیه‌ای از طریق غذا کاهش می‌یابد. بنابراین، به دلیل نقش حیاتی ویتامین‌های گروه ب در فرآیندهای متابولیک و تولید انرژی، مصرف مکمل‌های ب کمپلکس به صورت دوره ای کمک می‌کند تا از بروز کمبود این ویتامین‌های ضروری و مشکلات مرتبط با سلامت ناشی از آن‌ها جلوگیری شود.
 

- افزایش سن

افزایش سن با مجموعه تغییراتی در بدن همراه است که فرد را مستعد کمبود برخی ریزمغذی ها می کند. بدین ترتیب، مصرف مکمل های ویتامین ب کمپلکس برای افراد بالای 65 سال فواید زیادی به همراه دارد. برای مثال سالمندان معمولاً مستعد کمبود ویتامین B12 هستند. تحقیقات نیز بیانگر این است که مصرف مقادیر مناسب این ویتامین به کند شدن روند پیری مغز در افراد مسن کمک می کند. کمبود ویتامین های ب6، ب9 و ب12 در افراد مسن می تواند منجر به افسردگی شود. از طرفی، دریافت کافی ویتامین های ب به ارتقای سطح انرژی سالمندان برای انجام فعالیت های روزمره کمک خواهد کرد. 
 

- ابتلا به برخی بیماری ها

یکی دیگر از موارد مصرف ویتامین ب کمپلکس در افرادی است که دارای مشکلات یا بیماری های خاصی هستند. برخی از مهم ترین این ها شامل موارد زیر است:

• اختلالات گوارشی سوءجذب نظیر سلیاک، بیماری کرون و التهاب روده به علت عدم جذب کافی

• بیماری های قلبی-عروقی، دیابت و اختلالات عصبی مانند آلزایمر برای کاهش استرس اکسیداتیو و تامین نیاز افزایش یافته

• مشکلات کلیوی و انجام دیالیز به علت افزایش از دست دهی

• سوء مصرف و وابستگی به الکل برای جبران کمبود آن ها و کاهش آسیب ناشی از الکل

فواید قرص ب کمپلکس

پس از آشنایی با محتویات ب کمپلکس لازم است به این سوال پاسخ دهیم که قرص ب کمپلکس برای چیست؟

ویتامین های گروه ب به واسطه تنوعی که دارند، فواید متعددی برایشان شناسایی شده است. برخی از مهم ترین آن ها شامل موارد زیر است:

- ویتامین ب کمپلکس برای بهبود سطح انرژی و اشتها

کلیدی ترین نقش ویتامین های ب شرکت در متابولیسم درشت مغذی ها به عنوان کوآنزیم و برای استخراج انرژی از غذای مصرفی است. به زبان ساده، در این شرایط بدن شما قادر است از آن چه دریافت می کنید به طور موثرتری استفاده کند. این ویتامین به طور ویژه برای ورزشکاران و کسانی که دارای فعالیت های روزمره با شدت بالا هستند، یا افرادی که تحت یک رژیم غذایی پر کالری برای افزایش وزن قرار دارند، یک مزیت محسوب می شود. 
 

- ویتامین ب کمپلکس برای سلامت سیستم عصبی

ویتامین های گروه ب از چند راه می توانند در سلامت سیستم عصبی و روانی نقش داشته باشند. اول اینکه در تولید انرژی سلول های عصبی و پوشش محافظ میلین نقش داشته و برای عملکرد و انتقال پیام موثر ضروری هستند. همچنین این ویتامین ها در ساخت انتقال دهنده های عصبی که بر روی خلق و خو تاثیر می گذارد، شرکت می کنند. 
 

- ویتامین ب کمپلکس برای پوست

به طور کلی، ویتامین‌ ب کمپلکس نقش مهمی در حفظ سلامت پوست ایفا می‌کند. این ویتامین‌ها به تقویت و حفظ رطوبت پوست، پیشگیری از التهاب و خشکی، درمان مشکلاتی مانند آکنه و زخم‌های پوستی کمک می‌کنند. همچنین، در تولید و بازسازی سلول‌های پوستی، تنظیم فعالیت غدد چربی و حفظ شادابی پوست نقش دارد به طوریکه کمبود ویتامین های ب می‌تواند به مشکلات پوستی متعددی منتهی شود. 
 

- قرص ب کمپلکس برای کودکان

قرص ب کمپلکس می‌تواند برای کودکان به ویژه آن هایی که دچار بی اشتهایی و بد غذایی هستند، مفید باشد. زیرا کمبود ویتامین‌های گروه B بر رشد و سلامت عمومی کودکان تاثیرات نامطلوبی بر جای می گذارد. به همین دلیل هم بسیاری محصولات تقویت رشد کودکان در فرمولاسیون خود از ویتامین های گروه ب استفاده کرده اند. مکمل یاری با ویتامین ب کمپلکس به رشد و نمو صحیح مغز، سیستم عصبی و عملکردهای متابولیک کودکان کمک می‌کنند. با این حال، دوز و نوع مکمل باید با دقت تعیین شود، زیرا نیازهای ویتامینی کودکان با بزرگسالان متفاوت است. 
 

- ب کمپلکس در پریودی

در دوران قاعدگی، ویتامین‌های گروه B می‌توانند به بهبود وضعیت عمومی و کاهش برخی از مشکلات مرتبط با قاعدگی مانند درد، خستگی و تحریک پذیری کمک کنند. به ویژه، ویتامین B6 در کاهش علائم PMS مانند تغییرات خلق و خو، نفخ و حساسیت سینه ها موثر بوده است.

دکتر شیدا احمدی کولایی نیز در مقاله ای با عنوان PMS یا سندروم پیش از قاعدگی، ضمن گردآوری مطالب جالب توجهی پیرامون این اختلال، به فواید ویتامین ب6 اشاره کرده است. 
 

- قرص ب کمپلکس در بارداری

ب کمپلکس در بارداری می‌تواند به تأمین نیاز افزایش یافته مادر به مواد مغذی کمک کند و برای رشد مناسب مغز و سیستم عصبی جنین ضروری است. برای مثال، مصرف ب کمپلکس در سه ماه اول بارداری به ویژه فولات به پیشگیری از نقص‌های لوله عصبی در جنین کمک می‌کند. بنابراین، مکمل ب کمپلکس می‌تواند به تأمین این ویتامین‌ها و جلوگیری از کمبودهای تغذیه‌ای کمک کند، اما باید مصرف آن تحت نظر پزشک باشد.

علائم کمبود ویتامین ب کمپلکس

تشخیص کمبود ویتامین های گروه ب از راه های مختلفی از جمله آزمایش خون، تست های ادراری و تظاهرات بالینی قابل تشخیص است و به سبب نقش‌ حیاتی آن ها در متابولیسم انرژی، عملکرد سیستم عصبی و ساختارهای سلولی، کمبود آن ها می تواند زمینه ساز مشکلات و عوارض گوناگونی شود. برخی از مهم ترین علائم کمبود عبارتند از:

• فقدان انرژی و ضعف عمومی از علائم اولیه کمبود ویتامین های ب است.

• مشکلات پوستی، التهاب بافت های مخاطی و دهانی از علل کمبود ویتامین های ب2، ب3 و ب7 است.

• اختلالات قلبی، عصبی و نوروپاتی محیطی در کمبود ویتامین های ب1، ب12 و... است. 

• اختلال در خون سازی و آنمی مگالوبلاستیک در کمبود ویتامین های ب9 و ب12 که در آن گلبول های قرمز بزرگ شده، شکل طبیعی خود را از دست می دهند و عملکرد نرمالی در اکسیژن رسانی ندارند.

• مشکلات روانی نظیر تحریک پذیری و افسردگی با کمبود ویتامین ب6 در ارتباط است.

• ریزش مو در اثر عدم کفایت ویتامین های ب بخصوص بیوتین یا عدم تولید آن توسط باکتری های مفید روده به دلیل بر هم خوردن فلور طبیعی روده است.

نحوه مصرف قرص ب کمپلکس

در این بخش از مقاله پس از آشنایی با ویژگی ها، موارد مصرف و مزایای استفاده از ب کمپلکس می بایست به این سوال پاسخ دهیم که طریقه مصرف قرص ب کمپلکس چگونه است؟
 

- مقدار مصرف قرص ب کمپلکس در روز

به طور کلی مکمل های ب کمپلکس متنوعی در بازار موجود هستند که در نوع ویتامین های بکار رفته و دوز آن ها با هم تفاوت دارند. به تبع آن، مقدار مصرف روزانه ویتامین ب کمپلکس بسته به نیازهای فردی، سطح کمبود و نوع مکمل متفاوت خواهد بود. معمولاً نحوه فرمولاسیون قرص ب کمپلکس به گونه ای است که دوز توصیه شده برای اکثر افراد بزرگسال یک قرص در روز باشد. هر چند، افرادی که دچار علائم کمبود هستند ممکن است به دوز بیشتری نیاز داشته باشند و بهتر است مقدار دقیق مصرف توسط پزشک تعیین شود.

- زمان مصرف قرص ب کمپلکس

بهترین زمان مصرف ویتامین ب کمپلکس، در صبح یا ساعات اولیه روز است. از آن جایی که ویتامین‌های گروه ب نقش مهمی در تولید انرژی دارند، مصرف آن‌ها در صبح می‌تواند به بهبود سطح انرژی و کاهش خستگی در طول روز کمک کند. در مقابل، مصرف این مکمل در شب ممکن است در برخی افراد با اختلال در خواب همراه باشد.

از سوی دیگر، مصرف ویتامین های ب با غذا جذب بهتر آن را تضمین کرده و از مشکلات گوارشی پیشگیری می‌کند. اما توجه کنید که مصرف همزمان ب کمپلکس با نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه و چای می‌تواند جذب برخی ویتامین‌های B از جمله تیامین را مختل کند.

عوارض قرص ب کمپلکس 

در حالت کلی قرص ب کمپلکس ایمن است؛ اما جدا از ماهیت محلول در آب ویتامین های ب، استفاده افراطی و دوزهای نامناسب آن مانند هر مکمل دیگری می تواند با ایجاد عارضه همراه باشد. این عوارض شامل مشکلات گوارشی مانند حالت تهوع و درد معده، واکنش‌های پوستی مثل خارش و قرمزی و در موارد شدیدتر مشکلات عصبی نظیر بی‌حسی و گزگز هستند. همچنین تغییر بو یا رنگ ادرار نیز یکی از عوارض بی‌خطر استفاده از ب کمپلکس است و جای نگرانی ندارد. 

سوالات رایج درباره ویتامین ب کمپلکس

در قسمت پایانی این مقاله، یک پرسش و پاسخ کوتاه و کاربردی خواهیم داشت و جوابگوی برخی از سوالات رایج شما عزیزان پیرامون قرص ب کمپلکس هستیم:

1- قرص ب کمپلکس چاق کننده است؟

قرص ب کمپلکس به طور مستقیم چاق کننده نیست، اما از آن جایی که به بهبود متابولیسم و افزایش سطح انرژی کمک می‌کند، در برخی افراد ممکن است با افزایش اشتها همراه شود. هر چند چاقی با قرص ب کمپلکس در افراد دارای وزن نرمال غیرمحتمل است زیرا بهبود متابولیزه کردن درشت مغذی ها در اثر مصرف این ویتامین‌ها بیش از آن که اثر چاق کنندگی داشته باشد، به تنظیم وزن بدن و بهبود سلامت کلی مرتبط است.

2- آیا ب کمپلکس فشار خون را بالا می‌برد؟

به طور کلی، مصرف ب کمپلکس فشار خون را افزایش نمی‌دهد. در واقع، بسیاری مطالعات حاکی از این هستند که ویتامین‌های گروه ب به ویژه B6 و B12 ممکن است حتی در مدیریت فشار خون مفید باشند که احتمالا به دلیل نقش آن ها در کاهش سطح هموسیستئین خون به عنوان یک عامل خطر قلبی- عروقی است. هر چند اثرات لحظه ای بر روی فشار خون در اثر مصرف مکمل ها بعید به نظر می رسد.

3- مولتی ویتامین بهتر است یا ب کمپلکس؟

انتخاب بین مولتی ویتامین و ب کمپلکس جای مقایسه ندارد زیرا نیاز شما تعیین می کند کدام یک بهتر است. اگر بدن شما به ویتامین‌های مختلف به صورت عمومی نیاز دارد، مولتی ویتامین مناسب‌تر خواهد بود. اما در صورت نیاز به تقویت متابولیسم، بهبود سطح انرژی و سلامت اعصاب، قرص ب کمپلکس که غالبا دارای میزان بیشتری ویتامین های گروه ب در مقایسه با مولتی ویتامین های عمومی است، گزینه بهتری به نظر می رسد. در این جا مشاوره با پزشک می‌تواند به تشخیص دقیق نیازهای شما کمک کند.

4- قرص ب کمپلکس هر چند وقت یکبار؟

میزان و دوره مصرف ب کمپلکس بستگی به نیاز بدن و توصیه پزشک دارد. بنابراین لزومی ندارد که تمامی روزهای سال در حال استفاده از قرص یا آمپول های ب کمپلکس باشید. در برخی شرایط که رژیم غذایی شما قادر به تامین انرژی و مواد مغذی کافی نبوده و یا به دلایل مختلف نیازتان افزایش پیدا کرده، مصرف دوره ای قرص ب کمپلکس معنا پیدا می کند.

5- شربت ب کمپلکس برای چیست؟

ما در این مقاله بیشتر از واژه قرص ب کمپلکس استفاده کردیم. اما در حقیقت مکمل ب کمپلکس به فرم های دارویی مختلفی مانند شربت، ویال و کپسول موجود است و انتخاب آن با شماست. شربت ب کمپلکس معمولاً برای کودکان و افرادی که در بلع قرص مشکل دارند کاربردی تر خواهد بود. 

سخن پایانی

ویتامین ب کمپلکس شامل مجموعه‌ای از ویتامین‌های ضروری گروه ب است که نقش حیاتی در متابولیسم انرژی، سلامت سیستم عصبی، پوست، خون‌سازی و عملکرد‌های فیزیولوژیک بدن دارند. این ویتامین‌ها هم به صورت روزمره و هم در دوره های خاصی از زندگی دارای کاربرد گسترده هستند. بنابراین، داشتن آگاهی و شناخت کافی درباره فواید و موارد مصرف آن ها نه تنها به ارتقای سطح دانش عمومی ما کمک می کند، بلکه در راستای حفظ سلامت و تامین نیازهای تغذیه ای ما اهمیت دارد. 

داروخانه آنلاین داروکده با حضور متخصصان داروسازی و کارشناسان ارشد تغذیه از پایه ای ترین تا به روز ترین مطالب علمی مرتبط با سلامت را در سری مقاله های خود در اختیار شما عزیزان قرار می دهد. بدین ترتیب، آنچه در این مقاله به عنوان بخشی از مجله علمی داروکده مطرح شد، با هدف معرفی جامع قرص ب کمپلکس، مزایا و دلایل استفاده از آن بود. لذا امیدواریم ضمن برخورداری از این مطالب، نظرات و پیشنهادات خود را با ما به اشتراک بگذارید.