در این بخش از سری مقالات مجله علمی داروکده، به شرحی علمی از علل و علائم کمبود منیزیم و خطرات آن برای سلامت بدن می پردازیم.
نویسنده: پریسا نژادحاجیان
تحریریه داروکده
آخرین به روزرسانی:
14 آذر 1403
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
14 آذر 1403
177
علائم کمبود منیزیم
منیزیم به عنوان یکی از مهمترین مواد معدنی برای عملکرد سالم بدن ضروری است و در تنظیم بسیاری از فرآیندهای حیاتی، از جمله تولید انرژی سلولی، تقویت استخوانها، حفظ عملکرد ماهیچهها و سیستم عصبی، تنظیم ضربان قلب و فشار خون موثر است. پس بی دلیل نیست که کمبود منیزیم در بدن با بروز علائم مختلفی در ارتباط باشد و فقدان آن در درازمدت خطر ابتلا به مشکلات جدیتری مانند بیماریهای قلبی، پوکی استخوان و دیابت نوع 2 را افزایش دهد. به همین جهت، برای پیشگیری از کمبود منیزیم، مصرف مواد غذایی غنی از این ماده معدنی و در برخی موارد، استفاده از مکملهای منیزیم میتواند کمککننده باشد.
با ما همراه باشید تا به دلایل کمبود منیزیم و برخی از مهم ترین علائم شناخته شده کمبود آن بپردازیم:
فهرست مطالب:
مدت زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه
منیزیم یکی از مهمترین مواد معدنی بدن است که در بیش از 300 واکنش بیوشیمیایی نقش دارد و برای حفظ سلامت عمومی بدن ضروری است. این ماده معدنی عمدتاً در استخوانها، عضلات و بافت نرم ذخیره میشود و به تنظیم عملکردهای حیاتی متعدد و حفظ سلامت سیستمهای مختلف بدن از جمله قلب، استخوانها، اعصاب، ماهیچهها و سیستم ایمنی و... کمک می کند. برخی از مهم ترین اعمال منیزیم در بدن شامل موارد زیر هستند:
کمبود منیزیم در بدن میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود و می تواند ناشی از عوامل تغذیه ای، سبک زندگی، پزشکی، ژنتیکی و... باشد. در ادامه به مهمترین دلایل اشاره خواهیم کرد.
رژیم غذایی نقش کلیدی در تأمین منیزیم مورد نیاز بدن دارد و مصرف ناکافی غذاهای غنی از منیزیم میتواند به کمبود این ماده معدنی منجر شود. غذاهایی مانند سبزیجات برگ سبز (اسفناج، کلم پیچ)، مغزها (بادام، گردو)، دانهها (تخم کدو، چیا) و غلات کامل سرشار از منیزیم هستند، اما مصرف کم این مواد غذایی، به خصوص در افرادی که رژیمهای غذایی نامتعادل دارند، خطر کمبود را افزایش میدهد. همچنین، رژیمهای محدودکنندهای که به دلایل مختلف مانند کاهش وزن یا حساسیتهای غذایی برخی گروههای غذایی را حذف میکنند، میزان دریافت منیزیم را کاهش میدهند. علاوه بر این، تغذیه با غذاهای فرآوریشده که بخش بزرگی از رژیم غذایی بسیاری از افراد را تشکیل میدهد، کمبود این ماده معدنی را تشدید، چرا که طی فرآوری مقدار زیادی از منیزیم طبیعی مواد غذایی از دست میرود.
برخی از اختلالات دستگاه گوارش میتوانند جذب منیزیم را در بدن کاهش دهند یا باعث از دست رفتن این ماده شوند. بیماریهایی مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو یا سلیاک به دلیل آسیب به دیواره روده و کاهش توانایی جذب مواد مغذی، منجر به کاهش سطح منیزیم میشوند. همچنین، اسهال مزمن یا استفراغ طولانیمدت که ممکن است در نتیجه این اختلالات یا دیگر عوامل ایجاد شوند، دفع منیزیم از بدن را افزایش میدهد. جراحیهای دستگاه گوارش، به ویژه جراحی بایپس معده یا دیگر جراحیهایی که بر معده و روده تأثیر میگذارند، نیز جذب منیزیم را مختل کرده و احتمال کمبود آن را بالا میبرند.
از سوی دیگر، برخی بیماریها به طور غیرمستقیم باعث کاهش منیزیم در بدن میشوند:
برخی داروها میتوانند سطح منیزیم بدن را کاهش دهند، زیرا یا دفع آن را از طریق ادرار افزایش میدهند یا جذب آن را مختل میکنند. دیورتیکها (داروهای مدر) که برای درمان فشار خون بالا یا مشکلات قلبی استفاده میشوند، از شایعترین داروهایی هستند که باعث کاهش سطح منیزیم سرمی میشوند. آنتیبیوتیکهایی مانند جنتامایسین نیز ممکن است به طور غیرمستقیم جذب یا ذخیره منیزیم را تحت تأثیر قرار دهند. داروهای ضداسید و مهارکنندههای پمپ پروتون مانند امپرازول که برای درمان رفلاکس اسید معده استفاده میشوند، با کاهش اسیدیته معده، در جذب منیزیم اختلال ایجاد می کنند. همچنین، داروهای شیمیدرمانی به دلیل تأثیرات گسترده بر متابولیسم و جذب مواد مغذی، خطر کمبود بسیاری مواد مغذی از جمله منیزیم را افزایش میدهند.
سبک زندگی ناسالم، مانند مصرف بیشازحد الکل، میتواند جذب منیزیم در روده را کاهش دهد و میزان دفع آن از کلیهها را افزایش دهد، در نتیجه خطر کمبود منیزیم در افراد الکلی بیشتر است. استرس مزمن، چه روانی و چه فیزیکی ذخایر منیزیم بدن را تخلیه می کند، زیرا استرس تولید هورمونهای استرسزا مانند کورتیزول را افزایش میدهد که تأثیرات منفی بر تعادل الکترولیتها دارند. این دو عامل در کنار تغذیه نامناسب ناشی از سبک زندگی ناسالم، تأثیرات منفی بر سطح منیزیم بدن دارند.
برخی شرایط خاص باعث افزایش نیاز بدن به منیزیم میشوند. برای مثال، در دوران بارداری و شیردهی، به دلیل رشد جنین و تولید شیر، نیاز به این ماده معدنی افزایش مییابد و اگر از طریق رژیم غذایی جبران نشود، احتمال کمبود وجود دارد. ورزش سنگین و تعریق زیاد نیز میتواند منجر به دفع منیزیم شود و در نتیجه افرادی که فعالیت فیزیکی شدید دارند، نیاز بیشتری به منیزیم دارند. در صورت عدم جبران این افزایش نیاز، کمبود منیزیم ممکن است بروز نماید.
در موارد نادر، اختلالات ژنتیکی میتوانند بر جذب یا دفع منیزیم تأثیر بگذارند. برخی از این اختلالات ممکن است توانایی بدن در جذب منیزیم از روده یا بازجذب آن در کلیهها را مختل کنند و در نتیجه سطح منیزیم در بدن کاهش یابد. این اختلالات معمولاً نیاز به تشخیص و درمان تخصصی دارند و در موارد شدید ممکن است باعث علائم جدی شوند.
به دلیل نقش همه جانبه منیزیم در بدن و مشارکت گسترده این ماده معدنی در فرآیندهای حیاتی متابولیکی، عملکرد ماهیچهها، سیستم عصبی، سلامت استخوانها و تولید انرژی، بدون تردید کمبود آن در بدن با مجموعه ای از علائم و نشانه ها همراه خواهد بود، اما... چگونه بفهمیم کمبود منیزیم داریم؟
به طور کلی، پزشک برای تشخیص کمبود منیزیم از روشهای زیر استفاده میکند:
کمبود منیزیم در بدن طیف وسیعی از نشانه های را در بر می گیرد و در افراد مختلف، بسته به جنسیت، سن و شرایط خاص سلامتی، متفاوت است. این علائم معمولاً به تدریج ظاهر میشوند و ممکن است در ابتدا خفیف باشند، اما در صورت تشدید کمبود، میتوانند بر سلامت کلی بدن تأثیر جدی بگذارند.
گرفتگی و اسپاسم عضلات: کمبود منیزیم و درد پا با هم ارتباط دارند و یکی از شایعترین علائم کمبود منیزیم، گرفتگیهای عضلانی و دردهای مفصلی و سفتی بدن است که معمولاً در پاها، به ویژه در شب، رخ میدهد. منیزیم به تنظیم انقباض و انبساط عضلات کمک میکند و کمبود آن میتواند منجر به اسپاسمهای دردناک و مکرر شود. این علائم معمولاً در افراد مسن یا کسانی که فعالیت بدنی زیادی دارند، بیشتر دیده میشود.
کاهش اشتها و مشکلات گوارشی: علائم اولیه کمبود منیزیم ممکن است شامل کاهش اشتها، تهوع، یبوست یا استفراغ باشد. این علائم میتوانند به دلیل اختلال در عملکرد دستگاه گوارش رخ دهند.
خستگی و ضعف عمومی: منیزیم نقش کلیدی در تولید انرژی سلولی دارد. کمبود این ماده میتواند باعث کاهش سطح انرژی، احساس ضعف و خستگی مزمن حتی با وجود خواب کافی شود.
اضطراب، تحریکپذیری و تغییرات خلقوخو: کمبود منیزیم میتواند بر سیستم عصبی تأثیر بگذارد و منجر به اضطراب، تحریکپذیری و حتی افسردگی شود. این ماده معدنی به کاهش سطح هورمونهای استرس مانند کورتیزول و بهبود آرامش اعصاب کمک میکند. پس بی دلیل نیست که استفاده از مکمل منیزیم برای اضطراب می تواند مفید باشد.
بیحسی و گزگز: کمبود شدید منیزیم میتواند باعث بیحسی یا گزگز در دستها و پاها شود. این حالت ناشی از اختلال در انتقال پیامهای عصبی است.
اختلالات خواب: منیزیم به تنظیم ملاتونین، هورمون مسئول خواب، کمک میکند. پس افرادی که دچار کمبود منیزیم هستند، ممکن است با بیخوابی یا بیدار شدنهای مکرر شبانه مواجه شوند.
تپش قلب یا آریتمی قلبی: منیزیم برای حفظ ضربان منظم قلب ضروری است. کمبود آن میتواند باعث تپش قلب یا بینظمی در ضربان قلب شود که در موارد شدید ممکن است خطرناک باشد.
سرگیجه و عدم تعادل: کمبود منیزیم و سرگیجه با هم ارتباط دارند، زیرا این ماده معدنی بر تعادل الکترولیتها و عملکرد اعصاب تأثیر میگذارد و سبب بیثباتی یا احساس خالی شدن سر می شود.
اکنون که با علائم عمومی کمبود منیزیم آشنا شدیم، به بررسی علائم کمبود منیزیم در گروه های جنسی و سنی مختلف اشاره می کنیم:
در مردان، کمبود منیزیم میتواند به اختلالات متابولیکی و جنسی منجر شود. این اختلالات شامل کاهش توانایی جسمی و انرژی، ضعف عضلانی، گرفتگی عضلات و کاهش توانایی باروری میباشد. به نظر می رسد منیزیم در تنظیم هورمون تستوسترون نقش دارد و کمبود آن میتواند به کاهش سطح این هورمون و در نتیجه کاهش میل جنسی و اختلالات نعوظ منجر شود.
کمبود منیزیم در زنان میتواند تأثیرات پیچیدهای بر عملکرد هورمونی و سلامت عمومی آنها داشته باشد.
از جمله علائم شایع میتوان به اختلالات قاعدگی، سندرم پیش از قاعدگی (PMS) با علائمی مانند تغییرات خلقی، اضطراب، افسردگی و احتباس آب اشاره کرد. همچنین، کمبود منیزیم میتواند به اختلالات خواب، افزایش خطر فشار خون بالا در دوران بارداری (پرهاکلامپسی) و دردهای عضلانی منجر شود. به دلیل نقش منیزیم در متابولیسم هورمونها، کاهش سطح آن میتواند بر تنظیم استروژن و پروژسترون تأثیر گذاشته و منجر به عدم تعادل هورمونی شود که در نهایت بر باروری، سلامت پوست و حتی عملکرد سیستم ایمنی تأثیر منفی داشته باشد.
کمبود منیزیم در کودکان میتواند تأثیرات جدی بر رشد فیزیکی و ذهنی آنان داشته باشد. از علائم شایع میتوان به اختلالات رشد و نمو، ضعف عضلانی، کاهش اشتها، تهوع و یبوست اشاره کرد. کمبود منیزیم در این گروه سنی میتواند موجب تأخیر در توسعه مهارتهای حرکتی و روانی، از جمله اختلالات در تمرکز و توجه، شود. در موارد شدیدتر، این کمبود میتواند باعث بروز علائم عصبی مانند تشنج و بیقراری گردد.
در دوران نوجوانی، کمبود منیزیم میتواند با مجموعهای از علائم فیزیکی و روانی همراه باشد. از جمله علائم شایع میتوان به خستگی مزمن، کاهش تمرکز، اختلالات خواب و اضطراب اشاره کرد. در نوجوانان، کاهش سطح منیزیم همچنین میتواند منجر به اختلالات خلقی، از جمله افسردگی و تحریکپذیری، شود. در این سنین که تغییرات هورمونی و روانی به طور فزایندهای در حال وقوع است، کمبود منیزیم با بروز مشکلات رفتاری، از جمله افزایش استرس و ناآرامیهای عاطفی، همراه خواهد بود.
در سالمندان هم کمبود منیزیم میتواند به مشکلات متعددی در زمینه فیزیکی و روانی منجر شود. کاهش سطح منیزیم در این گروه سنی میتواند باعث ضعف عضلانی، کاهش توانایی حرکتی، سرگیجه و اختلالات تعادلی شود. این علائم با افزایش خطر سقوط و آسیبهای فیزیکی ارتباط دارند. همچنین، کمبود منیزیم در سالمندان با افزایش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، از جمله آریتمیهای قلبی و فشار خون بالا، ارتباط دارد. منیزیم نقش حیاتی در تنظیم عملکرد قلب و رگهای خونی دارد و کاهش آن میتواند به اختلالات قلبیعروقی دامن بزند. علاوه بر این، کمبود منیزیم در سالمندان احتمالا باعث تشدید علائم افسردگی و اضطراب، اختلالات شناختی و حتی زوال عقل می گردد، زیرا منیزیم در حفظ عملکرد سیستم عصبی و شناختی نقش مهمی ایفا میکند.
فقدان دریافت منیزیم کافی یا کمبود تحت بالینی این ماده معدنی که طی آن سطح ماده مغذی در بدن به اندازهای کاهش یافته که هنوز علائم بالینی آشکاری از کمبود آن مشاهده نمیشود، اما عملکردهای بدن را تحت تأثیر قرار داده میتواند به تدریج باعث بروز عوارض؛ اختلالات متابولیک و مشکلات بلندمدت دیگری شود که برخی از آن ها در این قسمت آورده شده اند.
مشکلات قلبی عروقی: منیزیم برای تنظیم ضربان قلب و برقراری تعادل الکترولیتی ضروری است. کمبود آن میتواند باعث آریتمی (اختلالات ضربان قلب) و افزایش خطر بیماریهای قلبی عروقی مانند فشار خون بالا و سکته قلبی شود.
پوکی استخوان: منیزیم در متابولیسم کلسیم و سلامت استخوانها نقش اساسی دارد و کمبود طولانیمدت آن میتواند منجر به کاهش تراکم استخوانی و افزایش خطر ابتلا به استئوپروز (پوکی استخوان) شود که در نهایت به شکنندگی استخوانها و آسیبهای ناشی از سقوط در افراد مسن منجر میگردد.
اختلالات عصبی: منیزیم برای عملکرد سیستم عصبی ضروری است. کمبود آن میتواند به بروز مشکلات عصبی همچون تشنج، اضطراب، افسردگی و اختلالات خواب منجر شود. این مشکلات به ویژه در افراد با استرس مزمن یا اختلالات روانی، شدت بیشتری مییابد.
دیابت نوع دو: کمبود منیزیم میتواند به اختلال در متابولیسم گلوکز و کاهش حساسیت به انسولین منجر شود که این وضعیت با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 مرتبط است. همچنین مطالعات نشان دادهاند که کمبود منیزیم ممکن است در تشدید روند ابتلا به دیابت نقش داشته باشد.
اختلالات گوارشی مزمن: کمبود منیزیم میتواند عملکرد دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار دهد و باعث بروز مشکلات گوارشی مزمن مانند یبوست، نفخ، درد شکم و اختلال در هضم غذا شود.
امروزه بحث استفاده از قرص منیزیم در لاغری حسابی داغ است و جا دارد که در انتهای عوارض کمبود منیزیم، به این سوال نیز پاسخ دهیم:
پژوهشها نشان میدهند که کمبود منیزیم میتواند تأثیر مستقیمی بر افزایش وزن و چاقی داشته باشد. مکانیسم های علمی نیز می توانند تا حدودی آن را توضیح دهند، به این صورت که منیزیم به طور مستقیم در تنظیم متابولیسم گلوکز و انسولین نقش دارد، بنابراین کمبود آن میتواند به مقاومت به انسولین، افزایش ذخیره چربی و در نتیجه چاقی منجر شود. همچنین، کمبود منیزیم ممکن است باعث اختلال در فرآیندهای هورمونی و افزایش اشتها شود که این امر در بلندمدت میتواند منجر به افزایش وزن و چاقی گردد.
مصرف مواد غذایی منیزیم دار اولین، ساده ترین و موثرترین راه برای بهبود سطح این ماده معدنی در بدن به شمار می آید و منابع غذایی غنی از منیزیم شامل موارد زیر هستند:
در مرحله دوم برای جبران دریافت ناکافی منیزیم در بدن، می توان از مکمل منیزیم استفاده کرد. همچنین بسیاری افراد علیرغم نداشتن علائم کمبود منیزیم، به منظور بهره بردن از خواص مرتبط با سلامت آن در رفع اسپاسم های عضلانی ناشی از تمرینات ورزشی، بهبود سطح انرژی و کاهش خستگی روزانه، کمک به تنظیم قند خون، کاهش شدت و دفعات سردردهای میگرنی و... تمایل به دریافت منیزیم به صورت مکمل دارند.
منیزیم به عنوان یک ماده معدنی ضروری در بدن دارای نقش های بی شماری است که اختلال در هر یک از آن ها به واسطه دریافت ناکافی یا افزایش نیاز به این ماده معدنی، می تواند با مجموعه ای از نشانه ها همراه باشد و در صورت عدم پیگیری به عوارض طولانی مدت در آینده مبدل شود. لذا این مقاله با هدف ارائه اطلاعات علمی و کاربردی پیرامون علل، علائم و عوارض کمبود منیزیم در بدن نگارش شده بود و به عنوان یکی از صدها مقاله علمی در مجله داروخانه آنلاین داروکده موجود است.
برای خرید مکمل منیزیم می توانید به صفحه این محصول در داروخانه اینترنتی داروکده مراجعه نمایید تا با طیفی گسترده از منیزیم در برندها، دوزها و فرم های دارویی متنوع نظیر قرص، کپسول، قرص جوشان، ساشه و... مواجه شوید و بتوانید بهترین انتخاب را متناسب با نیاز خود داشته باشید. ضمن اینکه تیم علمی داروکده با حضور فعال متخصصان داروسازی و کارشناسان ارشد تغذیه، پاسخگوی سوالات شما در حوزه های مختلف سلامت و همیار و همراه شما در هر مرحله از خرید خواهند بود.
پرسش و پاسخ
ثبت دیدگاه
پیام به صورت خصوصی ثبت گردد
منابع:
مقالات مرتبط
مجله داروکده یک مجله اینترنتی است که شما را در امر آشنایی، تهیه و مصرف صحیح محصولات سلامت محور یاری میرساند.
استفاده از مطالب مجله داروکده فقط برای مقاصد غیرتجاری و با ذکر منبع و درج لینک بلامانع است . کلیه حقوق این مجله به وب سایت داروکده تعلق دارد