آیا ملاتونین می تواند به افسردگی کمک کند؟

امروزه ملاتونین یک مکمل محبوب در بین افراد جامعه به حساب می‌آید. یکی از کاربرد‌هایی که اخیرا برای ملاتونین مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، تاثیر ملاتونین بر افسردگی است. در این بخشی از مجله علمی داروکده قصد داریم با مفهوم «افسردگی»، «هورمون ملاتونین» و ارتباط «قرص ملاتونین و افسردگی» بیشتر آشنا شویم.

فهرست مطالب

- افسردگی چیست؟ 
- علائم افسردگی
- افسردگی و درمان آن
- ملاتونین چیست؟
- ملاتونین و افسردگی

مدت تقریبی مطالعه: 8 دقیقه

افسردگی چیست؟

افسردگی که به عنوان اختلال افسردگی عمده (Major Depressive Disorder) نیز شناخته می‌شود، یک وضعیت سلامت روانی ناتوان کننده است که با احساس مداوم غم، ناامیدی و عدم علاقه یا لذت مشخص می‌شود. افسردگی می‌تواند بر افکار، رفتار، احساسات و حال خوب فرد تأثیر بگذارد.

علائم افسردگی

علائم افسردگی عبارت اند از:

- حالت غمگین، مضطرب یا "تهی شدن" مداوم
- احساس ناامیدی یا بدبینی
- تحریک پذیری
- احساس گناه، بی ارزشی یا درماندگی
- از دست دادن علاقه یا لذت به سرگرمی ها و فعالیت ها
- کاهش انرژی یا خستگی
- احساس بی قراری یا مشکل در نشستن
- مشکل در تمرکز، به خاطر سپردن یا تصمیم گیری
- مشکل در خوابیدن، بیدار شدن در صبح زود یا پرخوابی
- تغییرات اشتها و ایجاد تغییرات ناخواسته در وزن
- افکار مرگ یا خودکشی و یا اقدام به خودکشی

به منظور تشخیص افسردگی، این علائم حداقل باید به مدت 2 هفته ادامه داشته باشد.

افسردگی و درمان آن

با افزایش میزان افسردگی در سراسر جهان سوالاتی مانند «چگونه افسردگی را درمان کنیم؟» مورد توجه قرار گرفته‌اند. اخیرا مطالعات مختلفی در مورد درمان‌های متعدد بر روی افسردگی انجام شده است. 

در این بخش به بررسی مختصر درمان‌های مختلف افسردگی خواهیم پرداخت. 
 

1. داروهای ضد افسردگی 

اینها رایج ترین داروهایی هستند که برای افسردگی تجویز می شوند و شامل چندین دسته می‌شوند:

- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs): مانند فلوکستین، سرترالین و سیتالوپرام، این داروها با مهار بازجذب سروتونین به سلول‌های عصبی، سطح سروتونین را در مغز افزایش می‌دهند.

- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین (SNRIs): مانند ونلافاکسین و دولوکستین، این داروها هم سطح سروتونین و هم نوراپی نفرین را افزایش می‌دهند.

- ضد افسردگی‌های سه حلقه ای (TCAs): مانند آمی تریپتیلین و نورتریپتیلین، این داروهای قدیمی بر چندین انتقال دهنده عصبی تأثیر می‌گذارند اما اغلب با عوارض جانبی بیشتری همراه هستند.

- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs): مانند فنلزین و ترانیل سیپرومین که به دلیل محدودیت‌های غذایی و عوارض جانبی احتمالی، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

- کتامین و اسکتامین: درمان‌های جدیدتر که از طریق انفوزیون یا اسپری بینی تجویز می‌شوند، اثرات ضد افسردگی سریع دارند و به ویژه در افسردگی مقاوم به درمان مفید هستند.

سایر داروهای ضد افسردگی: مانند بوپروپیون و میرتازاپین، این داروها مکانیسم اثر منحصر به فردی دارند.
در مواردی که داروهای ضدافسردگی به تنهایی کافی نیستند، ممکن است از داروهای اضافی مانند داروهای ضد روان پریشی غیر معمول (مانند آریپیپرازول، کوتیاپین)، تثبیت کننده‌های خلق و خو (لیتیوم)، یا مکمل‌های هورمون تیروئید برای افزایش پاسخ درمانی استفاده شود.

2. درمان های جسمی

این نوع درمان افسردگی معمولا برای افسردگی‌های شدید و مقاوم به درمان دارویی کاربرد دارند که عبارت‌اند از:

- درمان تشنج الکتریکی (ECT)
- تحریک مغناطیسی جمجمه‌ای (TMS) 
- تحریک عصب واگ (VNS) 
- تحریک عمیق مغز (DBS)
 

3. روان درمانی

روان درمانی که به عنوان گفتار درمانی نیز شناخته می‌شود، یکی از اجزای مهم درمان افسردگی است. روان درمانی‌های رایج عبارتند از:

- رفتار درمانی شناختی (CBT) 
- درمان بین فردی (IPT) 
- فعال سازی رفتاری (BA) 
- رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) 
 

4. سبک زندگی و مکمل

سبک زندگی اصولی و استفاده از مکمل‌های ضد اضطراب و افسردگی، نیز می‌تواند یک عامل کلیدی برای جلوگیری از افسردگی و کمک به درمان افسردگی تلقی شود.

- ورزش: فعالیت بدنی منظم دارای اثرات ضد افسردگی است که احتمالاً به دلیل آزاد شدن اندورفین و تأثیر آن بر نوروژنز و سیستم های انتقال دهنده عصبی است.

- تغذیه: یک رژیم غذایی متعادل غنی از اسیدهای چرب امگا 3، ویتامین ها (ویتامین D، ویتامین‌های گروه B) و مواد معدنی (منیزیم و روی) از سلامت کلی مغز حمایت می‌کند و ممکن است علائم افسردگی را کاهش دهد.

- مکمل‌های گیاهی: خار مریم، زعفران و اسیدهای چرب امگا 3 به عنوان عامل کمک درمانی در افسردگی خفیف تا متوسط اثربخش خواهند بود.

- مدیتیشن: مداخلات مبتنی بر ذهن‌آگاهی، مانند درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT)، می‌تواند با ارتقای آگاهی و پذیرش افکار و احساسات، میزان عود افسردگی را کاهش دهد.

- خواب: توجه به اختلالات خواب از طریق اقدامات لازم برای خواب بهتر، مانند حفظ برنامه خواب منظم، ایجاد یک محیط خواب آرام و یا استفاده از مکمل‌های کمک کننده در خوابی راحت مانند قرص ملاتونین بسیار مهم است.

درمان‌های شیمیایی و دارویی ذکر شده برای افسردگی، عوارض جانبی ناخواسته فراورانی بر جای می‌گذارند و می‌توانند مشکلات دیگری از جمله اضافه وزن و چاقی را در مبتلایان به افسردگی به همراه داشته باشند. از این رو روش‌های درمانی و کمک درمانی دیگر مانند تغییر سبک زندگی و استفاده از مکمل‌ها و فراورده‌های گیاهی و طبیعی ضد اضطراب و افسردگی راه حلی ایمن ‌تر برای کنترل افسردگی است.

ارتباط هورمون ملاتونین و افسردگی یکی از موارد بحث بر انگیز در درمان افسردگی است. به منظور بررسی این ارتباط و تاثیر ملاتونین بر افسردگی ابتدا بیشتر با هورمون ملاتونین آشنا خواهیم شد.

ملاتونین چیست؟

ملاتونین هورمونی است که عمدتاً از غده صنوبری یا پینه آل در مغز ترشح می‌شود. ملاتونین از اسید آمینه تریپتوفان در بدن سنتز می‌شود. فرآیند ساخت ملاتونین شامل چندین مرحله است. تریپتوفان ابتدا به 5-هیدروکسی تریپتوفان (5-HTP)، سپس به سروتونین و در نهایت به ملاتونین تبدیل می‌شود. تبدیل سروتونین به ملاتونین در غده صنوبری و تحت تأثیر تاریکی و عدم وجود نور رخ می‌دهد. هورمون ملاتونین نقش مهمی در تنظیم چرخه خواب و بیداری ایفا می‌کند که به آن ریتم شبانه روزی یا ریتم سیرکادین نیز می‌گویند.

ملاتونین در غذاها به طور طبیعی وجود دارد. اگرچه مقادیر ملاتونین موجود در غذاها، در مقایسه با قرص ملاتونین بسیار کمتر است. 

برخی از غذاهای حاوی ملاتونین عبارتند از:
گیلاس، انگور، توت فرنگی، گردو، بادام زمینی، تخمه آفتابگردان، تخم مرغ، ماهی و گوشت.

فوائد ملاتونین عبارت اند از:

- تنظیم ریتم شبانه روزی
- کمک به خواب بهتر 
- مورد استفاده در جت لگ
- تسکین اختلالات خواب و بیداری
- سلامت پوست و مو

مکمل‌های ملاتونین تقریبا برای اکثر افراد ایمن بوده و عوارض جانبی جدی به همراه ندارند. از این رو به عنوان مکمل کم عارضه خواب آور از آن یاد می‌شود. اما در مواردی احتمال بروز برخی عوارض مانند: سردرد و سرگیجه یا مشکلات گوارشی را به همراه دارد.
 

ملاتونین و افسردگی

تاثیر ملاتونین بر افسردگی، مانند یک شمشیر دو لبه است. برخی مطالعات به بررسی اثرات سوء ملاتونین در افسردگی پرداخته اند و برخی دیگر به نتایج امیدوار کننده ای در این حوزه دست یافته اند.

مصرف ملاتونین در برخی افراد می‌تواند با عوارضی همراه باشد. عوارض ملاتونین معمولاً شامل سرگیجه خفیف، حالت تهوع یا خواب آلودگی است. اما در موارد بسیار نادر، برخی از افراد گیجی، تحریک پذیری و افسردگی کوتاه مدت را نیز تجربه کرده اند.

اما همان گونه که گفته شد این موارد نادر بوده و شواهد و مدارک محکمی وجود ندارد که اثبات نماید در افراد بدون سابقه افسردگی، ملاتونین باعث افسردگی شود. 

چندین مطالعه بیان نموده اند که میزان هورمون ملاتونین در افسردگی، بالاتر از حالت عادی است. 

اثرات سوء ملاتونین بر افسردگی می‌تواند با چندین موضوع در ارتباط باشد.

اولا، اثربخشی ملاتونین می‌تواند به طور قابل توجهی در بین افراد متفاوت باشد. عواملی مانند علت زمینه‌ای افسردگی، وجود اختلالات خواب و تفاوت‌های فردی در متابولیسم ملاتونین می‌توانند بر اثربخشی آن تأثیر بگذارند.

ثانیا، زمان و دوز مصرف مکمل ملاتونین بسیار مهم است. مصرف ملاتونین در زمان نامناسب روز یا در دوزهای نامناسب به طور بالقوه می تواند الگوهای خواب را بیشتر مختل کند.

اما آیا واقعا قرص ملاتونین برای افسردگی مضر است؟
 

یک مطالعه کارآزمایی بالینی در سال 2014 دریافت که 6 میلی گرم روزانه مصرف ملاتونین، به طور قابل توجهی خطر علائم افسردگی را در زنان مبتلا به سرطان سینه طی یک دوره سه ماهه پس از جراحی کاهش داد.
 

یک مطالعه سیستماتیک ریویو در سال 2024 به چاپ رسید. طی این مطالعه، مشخص شد ملاتونین، افسردگی و اضطراب دوران یائسگی را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
 

در ادامه به بررسی برخی مکانسیم‌های احتمالی هورمون ملاتونین و افسردگی خواهیم پرداخت.

طبق مطالعات ذکر شده تاثیر ملاتونین بر افسردگی، می‌تواند از طریق تنظیم خواب، بروز نماید. یکی از اصلی ترین اختلالات در دوران افسردگی، اختلالات خواب است. ملاتونین با تنظیم ریتم سیرکادین می‌تواند به طور بالقوه در بهبود علائم افسردگی نقش داشته باشد. 

ملاتونین یک آنتی اکسیدان قوی است که می‌تواند استرس اکسیداتیو را کاهش دهد. استرس اکسیداتیو اغلب در افراد مبتلا به افسردگی افزایش می‌یابد. این مورد می‌تواند منجر به آسیب عصبی شود و در پاتوفیزیولوژی افسردگی نقش دارد. توانایی ملاتونین در خنثی کردن رادیکال‌های آزاد، می‌تواند از سلول‌های مغز در برابر آسیب محافظت نموده و از سلامت کلی مغز حمایت کند.

التهاب مزمن با ایجاد و پیشرفت افسردگی همراه است. ملاتونین با کاهش تولید سیتوکین‌های پیش التهابی، خواص ضد التهابی از خود نشان می‌دهد. این نقش ملاتونین می‌تواند با کاهش فرآیندهای التهابی در کاهش علائم افسردگی کمک کننده باشد.

ملاتونین در حفظ تعادل چندین انتقال دهنده عصبی دخیل در تنظیم خلق و خو تأثیر می گذارد. 

- سروتونین: ملاتونین از سروتونین ساخته می‌شود. سروتونین به عنوان یک انتقال دهنده عصبی مستقیماً با تنظیم خلق و خو مرتبط است. کاهش میزان سروتونین یکی از اصلی ترین علل ایجاد علائم افسردگی است. سطوح مناسب ملاتونین می‌تواند سطح سروتونین مناسب را تضمین نماید و از این طریق به صورت بالقوه در کاهش علائم افسردگی موثر باشد.

- GABA: ملاتونین می‌تواند فعالیت GABAergic را افزایش داده و منجر به اثرات ضد اضطراب و ضد افسردگی شود.

با وجود مکانسیم‌ها و مقالات ذکر شده، رابطه بین قرص ملاتونین و افسردگی به صورت کامل مشخص نیست. به نظر می‌رسد ملاتونین در برخی موارد کمک کننده باشد و در برخی دیگر، شرایط را بدتر کند. 

ملاتونین و درمان افسردگی موضوعی است که نیاز به مطالعات کامل و جامع دارد. در حال حاضر نمی‌توان از ملاتونین به عنوان درمان افسردگی، به طور قطع، استفاده نمود. 
 

سخن پایانی

نهایتا باید اذعان نمود که افسردگی یک شرایط ذهنی پیچیده است و مطالعاتی که تا کنون در مورد اثرات قرص ملاتونین برای افسردگی، انجام شده‌اند، نتایج متناقضی ارائه داده‌اند. بر این اساس مصرف قرص ملاتونین در افسردگی، در شرایطی که تحت نظر پزشک متخصص باشد و با بررسی کامل شرایط توسط ایشان تجویز شود، می‌تواند در کاهش علائم کمک کننده باشد. در غیر این صورت، احتمال دارد مصرف ملاتونین علائم افسردگی را تشدید نماید.

مجله علمی داروخانه آنلاین داروکده با تیم علمی فعال متشکل از متخصصین داروسازی و کارشناسان ارشد تغذیه، در تلاش است با ترجمه و تالیف مقالات علمی، معتبر و به روز، سطح آگاهی عموم جامعه را در راستای حفظ سلامتی و ارتقای کیفیت زندگی بهبود بخشد. 

در پایان امیدواریم مطالب فوق پاسخی برای سوالات شما در مورد ارتباط ملاتونین با افسردگی باشد. همچنین می‌توانید هر گونه نظر و سوال در مورد ملاتونین و افسردگی را در بخش پرسش و پاسخ این مقاله مطرح نمایید، تا متخصصین این حوزه در اسرع وقت پاسخگوی شما عزیزان باشند.