علائم کمبود ویتامین B12

ویتامین B12 در بسیاری از مواد غذایی یافت می شود. با این وجود کمبود ویتامین B12 نسبتاً شایع است. علائم کمبود ویتامین B12 می تواند در جنبه های جسمی و روانی بروز نماید. از علائم مختلف کمبود ویتامین ب12 می‌توان به بروز کم خونی مگالوبلاستیک، خستگی، زردی پوست، التهاب و درد در بخش دهان و زبان، علائم افسردگی، عدم تمرکز و کاهش وزن اشاره کرد. هر کدام از این عوارض می‌تواند بر اساس استیج کمبود در افراد مختلف بروز نماید.

فهرست مطالب

• علل کمبود ویتامین B12
• عوارض کمبود ویتامین ب12
• روش‌های تشخیص کمبود ویتامین B12
• راه‌ های جلوگیری از کمبود ویتامین B12
• منابع غذایی ویتامین B12

مدت تقریبی مطالعه: 6 دقیقه

علل کمبود ویتامین B12

ویتامین B12 یا به عبارت دیگر کوبالامین وظایف مهمی در بدن افراد انجام می دهد. برای مثال این ویتامین در ایجاد DNA و گلبول های قرمز سالم کمک کننده است. همچنین ویتامین ب12 برای رشد و نمو سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) نیز مورد نیاز است. ویتامین B12 در سلامت مو، ناخن و پوست شما نیز می‌تواند موثر باشد. از آنجایی که ویتامین B12 حاوی کبالت معدنی است، به عنوان کوبالامین نیز شناخته می شود.

به طور معمول کمبود ویتامین B12 به این دلیل ایجاد می شود که غذاهای غنی از B12 مانند ماهی و صدف، گوشت اندام و تخم مرغ به اندازه کافی مصرف نمی‌شود. به عنوان مثال،کمبود ویتامین B12 در بین افرادی که از رژیم غذایی وگان پیروی می کنند رایج است. علاوه بر این، برخی شرایط پزشکی و داروها می توانند باعث کمبود ویتامین B12 شوند. در ادامه برخی علل کمبود ویتامین b12 ذکر شده است:
 

- مشکلات گوارشی و جذب ویتامین B12

کمبود فاکتور داخلی معده یک علت کمبود ویتامین ب 12 است. این پروتئین برای جذب ویتامین B12 ضروری است. بیماری‌هایی مانند گاستریت آتروفیک یا آنمی پرنیشیوز (Pernicious anemia) باعث کاهش تولید این فاکتور می‌شوند.

مشکلاتی مانند بیماری کرون، سلیاک یا برداشتن بخشی از معده یا روده کوچک (به ویژه ایلئوم) می‌تواند جذب B12  را مختل کند.

جراحی‌های کاهش وزن مانند بای‌پس معده نیز ممکن است جذب ویتامین B12 را کاهش دهد.
 

- عدم دریافت کافی ویتامین B12 از رژیم غذایی

چون ویتامین B12 عمدتاً در محصولات حیوانی مانند گوشت، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات یافت می‌شود، افراد وگان یا گیاهخوار ممکن است دچار کمبود شوند.

- مصرف برخی داروها

داروهایی مانند متفورمین (برای دیابت نوع 2) و مهارکننده‌های پمپ پروتون (مانند امپرازول و لانزوپرازول) می‌توانند جذب ویتامین B12 را کاهش دهند.
 

- سایر علل کمبود ویتامین B12

شرایطی مانند بارداری یا شیردهی می‌تواند نیاز بدن به ویتامین B12 را افزایش دهد و لذا در صورت عدم دریافت میزان کافی از این ویتامین، افراد در این دوران بیشتر مستعد کمبود هستند.

در برخی بیماری‌ها مانند پرکاری تیروئید، متابولیسم افزایش می‌یابد و نیاز بدن به ویتامین‌های مختلف از جمله B12  بیشتر می‌شود.

بیماری‌های خودایمنی که به معده یا روده آسیب می‌رسانند، می‌توانند در جذب ویتامین B12 اختلال ایجاد کنند.

برخی افراد به دلیل نقص‌های ژنتیکی، توانایی جذب یا استفاده از ویتامین B12 را ندارند. همچنین با افزایش سن، توانایی بدن برای جذب این ویتامین کاهش می‌یابد و لذا افراد مسن بیشتر مستعد کمبود ویتامین B12 هستند.

عوارض کمبود ویتامین ب12

کمبود ویتامین B12 می‌تواند طیف گسترده‌ای از عوارض را در پی داشته باشد. عوارض کمبود ویتامین B12 شامل کم‌خونی و مشکلات فیزیکی و همچنین علائم عصبی و حتی مشکلات گوارشی است.
 

- عوارض خونی و هماتولوژیک کمبود ویتامین B12

کمبود ویتامین B12 موجب اختلال در تقسیم سلولی، به‌ویژه در مغز استخوان می‌شود. این حالت به تولید گلبول‌های قرمز بزرگ و نابالغ (مگالوبلاست) منجر می‌شود که عملکرد مناسبی ندارند. این شرایط، نوعی کم‌خونی به نام آنمی مگالوبلاستیک را ایجاد می‌کند. علائم این بیماری شامل موارد زیر می‌شود.

• ضعف و خستگی شدید
• رنگ‌پریدگی یا زردی پوست
• تپش قلب یا تنگی نفس در موارد پیشرفته​

ویتامین B12 برای متابولیسم هموسیستئین به متیونین ضروری است. در صورت کمبود این ویتامین، سطح هموسیستئین افزایش می‌یابد که می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی عروقی و سکته مغزی را افزایش دهد و همچنین به دیواره عروق آسیب برساند و زمینه‌ساز ترومبوز شود.
 

- عوارض عصبی کمبود ویتامین B12

نوروپاتی محیطی از عوارض کمبود ویتامین ب12 است. این وضعیت به آسیب اعصاب محیطی منجر می‌شود. که می‌تواند علائمی مانند بی‌حسی یا مورمور در دست‌ها و پاها، کاهش حس تعادل و هماهنگی و درد یا ضعف عضلانی را به همراه داشته باشد.​

کمبود ویتامین B12 با کاهش تولید میلین (پوشش محافظ اعصاب) همراه است، که می‌تواند بر انتقال پیام عصبی و عملکرد مغز اثر بگذارد. در نتیجه این موارد عوارضی مانند افسردگی، اضطراب یا تحریک‌پذیری و در موارد شدید تر روان‌پریشی یا توهم در کمبودهای طولانی‌مدت، ایجاد می‌شود.​

کمبود ویتامین B12 باعث دژنراسیون نخاع می‌شود (خصوصاً ستون‌های خلفی نخاع). این حالت منجر به ضعف عضلانی و ناتوانی در حرکت، مشکلات راه رفتن و افتادن‌های مکرر می‌شود.
 

- مشکلات گوارشی کمبود ویتامین B12

کمبود B12 همچنین ممکن است باعث کاهش وزن، اسهال، حالت تهوع، یبوست، نفخ و سایر علائم گوارشی شود.

روش‌های تشخیص کمبود ویتامین B12

تشخیص کمبود ویتامین B12 ممکن است دشوار باشد زیرا علائم کمبود همیشه وجود ندارند یا می توانند مشابه سایر کمبودهای تغذیه ای باشند. معمولاً آزمایش خون برای بررسی کمبود ویتامین B12 در افرادی که در معرض خطر ابتلا به آن هستند، انجام می شود.

آزمایشاتی که برای تشخیص کمبود ویتامین B12 استفاده می شود شامل شمارش کامل خون (CBC) و سطح ویتامین B12 در آزمایش خون است. اگر میزان ویتامین B12 در خون فرد تقریبا کمتر از 200 پیکوگرم در میلی‌لیتر باشد، به کمبود ویتامین B12 مبتلا می شود.

راه‌ های جلوگیری از کمبود ویتامین B12

جلوگیری از کمبود ویتامین B12 نیازمند توجه به رژیم غذایی، عادات زندگی و مراقبت‌های پزشکی در افراد در معرض خطر است.

ویتامین B12 عمدتاً در منابع حیوانی یافت می‌شود. مصرف منظم این مواد غذایی می‌تواند نیاز بدن را تأمین کند. لذا استفاده از گوشت قرمز (مانند گوشت گاو و گوسفند)، مرغ و ماهی (مانند سالمون و ماهی تن)، تخم مرغ (خصوصاً زرده)، محصولات لبنی (مانند شیر، پنیر و ماست) و مواد غذایی غنی‌شده مانند غلات صبحانه یا شیرهای گیاهی (مانند شیر سویا یا بادام غنی‌شده با ویتامین B12) می‌تواند خطر کمبود این ویتامین را کاهش دهد.

افرادی که در معرض خطر کمبود هستند یا منابع کافی از این ویتامین را از رژیم غذایی دریافت نمی‌کنند، باید از مکمل ویتامین B12 استفاده کنند. از جمله این افراد می‌توان به گیاه‌خواران، افراد مسن، کسانی که بیماری‌های گوارشی مانند گاستریت آتروفیک، بیماری کرون، یا سلیاک دارند و افرادی که داروهایی مانند مهارکننده‌های اسید معده (PPIs) یا متفورمین مصرف می‌کنند، اشاره نمود.

جذب ویتامین B12 به سلامتی دستگاه گوارش بستگی دارد. برای جذب کافی این ویتامین، کنترل بیماری‌های گوارشی مانند کرون، سلیاک و هلیکوباکتر پیلوری ضروری است؛ کاهش مصرف الکل و اجتناب از مصرف بیش‌ازحد داروهای ضد اسید معده نیز می‌تواند در جذب بهتر این ویتامین کمک کننده باشد.

منابع غذایی ویتامین B12

بدن به خودی خود ویتامین B12 را نمی سازد، بنابراین باید آن را از غذاهای با منشا حیوانی مانند گوشت یا از مکمل ها دریافت کند. این ویتامین محلول در آب است، به این معنی که بدن شما هر گونه میزان اضافی را از طریق ادرار دفع می کند. در حالی که میزانی ویتامین B12 تا 5 سال در کبد ذخیره می شود. اما اگر به اندازه کافی منابع این ویتامین را مصرف نکنید، در نهایت ممکن است دچار کمبود شوید.

در ادامه برخی از منابع ویتامین‌ B12 اشاره می‌شود:

محصولات غذایی حیوانی: گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم مرغ، شیر و سایر محصولات لبنی همگی حاوی ویتامین B12 هستند.

غذاهای غنی شده: غذاهای غنی شده غذاهایی هستند که دارای ویتامین ها و مواد مغذی خاصی هستند که به طور طبیعی آنها را ندارند. غذاهای غنی شده شامل برخی از غلات صبحانه، مخمرهای مغذی، شیر گیاهی و نان خاصی است. حتما برچسب مواد غذایی (حقایق تغذیه ای) را بررسی کنید تا ببینید آیا غذا با ویتامین B12 غنی شده است یا خیر.

مکمل‌های ویتامین B12: بسیاری از مولتی ویتامین ها دارای ویتامین B12 هستند. مکمل هایی نیز وجود دارند که فقط ویتامین B12 دارند. 

سخن پایانی

در نهایت باید اشاره کرد که عوارض کمبود ویتامین ویتامین B12 شامل ضعف، خستگی، سرگیجه، کاهش تمرکز، افسردگی و مشکلات حافظه است. در موارد شدید، می‌تواند باعث آسیب عصبی دائمی، گزگز یا بی‌حسی در دست‌ها و پاها و حتی مشکلات حرکتی شود. همچنین کمبود آن منجر به کم‌خونی مگالوبلاستیک می‌شود که باعث تولید گلبول‌های قرمز غیرطبیعی و اختلال در انتقال اکسیژن می‌گردد. ویتامین B12 یا کوبالامین، نقش حیاتی در تولید DNA، سلامت سلول‌های عصبی و گلبول‌های قرمز دارد. این ویتامین عمدتاً در محصولات حیوانی مانند گوشت، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات یافت می‌شود. کمبود ویتامین B12 می‌تواند ناشی از رژیم غذایی نادرست، مشکلات جذب در دستگاه گوارش یا مصرف طولانی ‌مدت داروهای کاهش‌دهنده اسید معده باشد. افراد مسن، گیاه‌خواران و کسانی که جراحی‌های دستگاه گوارش را تجربه کرده اند، بیشتر در معرض خطر کمبود این ویتامین قرار دارند. تشخیص کمبود این ویتامین از طریق آزمایش خون ممکن است و درمان شامل مصرف مکمل‌های خوراکی یا تزریقی است. پیشگیری از کمبود ویتامین B12 با پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و غنی از منابع آن یا مکملیاری اصولی و صحیح، امکان‌پذیر است.

شما عزیران می‌توانید بهترین برند های ویتامین B12 را از داروکده تهیه نمایید. 

تیم علمی فعال در داروخانه آنلاین داروکده نیز با ترجمه و تالیف مقالات معتبر و به روز سعی در ارتقای سلامت عموم مردم جامعه و بهبود کیفیت زندگی افراد را دارد.