خواص زیره سبز برای کبد چرب

زیره سبز و زیره سیاه از جمله گیاهانی هستند که علاوه بر استفاده به عنوان ادویه در صنایع غذایی، خواص درمانی جالب توجهی را دارا هستند. یکی از سوالاتی که در مورد که این گیاهان مطرح است تاثیر آن‌ها بر روی بیماری کبد چرب است. کبد چرب از جمله بیماری‌های شایعی است که در صورت درمان نشدن و پیشرفت بیماری می‌تواند مشکلات جدی مانند نکروز و سیروز کبدی را برای فرد به دنبال داشته باشد. علل ایجاد این بیماری متفاوت است و به دو نوع شایع کبد چرب الکلی و کبد چرب غیر الکلی تقسیم می‌شود. زیره با توجه به خواص آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و پایین آورندگی چربی خون می‌تواند مکملی مناسب در درمان کبد چرب به حساب بیاید.

در این مقاله ضمن مروری بر انواع کبد چرب و نگاه طب سنتی ایران به مسئله کبد چرب، به بررسی خواص زیره سبز برای کبد چرب و نیز خواص زیره سیاه بر روی کبد چرب غیر الکلی خواهیم پرداخت.

آنچه در این مقاله خواهید خواند: 

• زیره برای کبد چرب در طب سنتی
• زیره برای کبد چرب
• خواص زیره سبز برای کبد چرب
• خواص زیره سیاه برای کبد چرب
• طریقه مصرف زیره سبز برای کبد چرب
• عرق زیره برای کبد چرب
• زیره برای کبد ضرر دارد؟
• تاثیر زیره بر کبد چرب و سلامت کبد
• زیره و قند خون و تأثیر آن بر کبد چرب
• برای کبد چرب چی بخوریم؟
• خواص زیره

مدت زمان مطالعه: 9 دقیقه

ویرایش و نظارت علمی:

دکتر روجا رحیمی، متخصص داروسازی سنتی، استاد دانشکده طب ایرانی دانشگاه علوم پزشکی تهران

رییس مرکز رشد طب و داروسازی سنتی و فرآورده‌های طبیعی

زیره برای کبد چرب در طب سنتی

کبد چرب (fatty liver) از جمله بیماری‌هایی است که شیوع بالایی در بین افراد جوامع مختلف دارد. به طور میانگین حدود 32% از جمعیت جهان دچار کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) هستند. کبد چرب به دنبال علل مختلفی می‌تواند ایجاد شود مانند: چاقی یا اضافه وزن به خصوص تجمع چربی در اطراف شکم، کلسترول و تری‌گلیسیرید بالا، تحرک کم، رژیم غذایی غنی از قند و چربی، دیابت نوع 2، کم‌کاری تیروئید و تداوم مصرف برخی از داروها.

درمان نکردن کبد چرب می‌تواند به مرور زمان منجر به پیشرفت بیماری و بروز مشکلات کبدی جدی‌تر و آسیب‌زننده‌تری شود، که خطرات بیشتری برای سلامتی فرد به همراه دارد. 

در متون طب سنتی واژه دقیق کبد چرب به کار نرفته است با این حال عبارت سوءالقنیه و استسقاء مورد اشاره قرار گرفته است. علائم اشاره شده برای این بیماری‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

• تغییر رنگ بدن و صورت به سفیدی و زردی
• تورم در پلک‌ها، صورت، دست‌ها و پاها
• تورم عمومی بدن
• اختلال در هضم
• در برخی افراد افزایش اشتها
• بی‌نظمی در عملکرد دستگاه گوارش (یبوست یا اسهال نامنظم)
• بی‌نظمی در خواب (خواب‌آلودگی یا بی‌خوابی)
• کاهش ادرار و تعریق
• تورم پهلوها
• کاهش سرعت بهبود زخم
• گرما و خارش در لثه‌ها
• احساس سستی و رخوت در بدن

نیز در مورد استسقاء گفته شده است که این بیماری معمولاً به دلیل خشکی یا سردی شدید رخ می‌دهد. این موارد می‌تواند به تدریج باعث از بین رفتن قوای غریزی یا توقف ناگهانی آن شوند. تحلیل قوای غریزی به تدریج از طریق حرارت یا سرمای زیاد رخ می‌دهد، مانند: نوشیدن آب سرد با معده خالی و یا پس از حمام و ورزش و روابط جنسی افراطی، همچنین عملکردهای بیش از حد بدن در هریک از اموری مانند تعریق، ادرار، اسهال، خونریزی قاعدگی یا بواسیر، می‌توانند منجر به تشدید و بروز این موارد شوند. 

با توجه به مطالب گفته شده، عمده دلیلی که در بیشتر موارد درباره کبد چرب در طب سنتی مورد اشاره قرار می‌گیرد، غلبه سردی بر مزاج کبد است که این مورد می‌تواند به دلایل مختلفی روی دهد، از جمله تجمع مواد با هضم ناقص در کبد. 

زیره با طبع گرمی که دارد در درمان کبد چرب می‌تواند نقش موثری ایفا کند. جزو ویژگی‌های زیره گرمی بخشی و تحلیل موادی است که در عضوی از بدن تجمع یافته است. جوشانده زیره علاوه بر کمک به تقویت هضم، موجب تقویت معده و کبد می‌گردد. این موارد همراه مطالعات نوین صورت گرفته به اثر مفید زیره در کبد چرب اشاره دارد. بیشتر اثرات گفته شده از زیره مربوط به زیره سبز است و اثر بخشی زیره سیاه در این موارد محدودتر از زیره سبز است. 

برای آشنایی بیشتر با علائم کبد چرب شما می‌توانید به مقاله "مهمترین علائم کبد چرب چیست؟" تالیف و ترجمه آقای دکتر احسان عمادی مراجعه فرمایید. 

زیره برای کبد چرب

زیره خواص مفید بسیار زیادی بر روی اعضای مختلف بدن علی الخصوص دستگاه گوارش دارد. در آزمایشات صورت گرفته بر روی موش‌های آزمایشگاهی که رژیم غذایی پرچربی داشته‌اند، به دنبال مصرف پودر زیره به عنوان مکمل، تغییرات زیر در ارتباط با عملکرد کبدی مشاهده شده است:

• کاهش چربی‌های خون شامل تری‌گلیسرید، LDL، کلسترول
• کاهش تجمع چربی در کبد، کمک به بازگشت کبد به حالت نرمال
• کم شدن آنزیم‌های کبدی ALT و ALP
• کاهش شاخص‌های استرس اکسیداتیو

در یک مطالعه انسانی، علی رغم مطالعه حیوانی، مصرف زیره به طور معناداری باعث کاهش آنزیم‌های کبدی یا درجه استئاتوز در مقایسه با دارونما نشده بود. این در حالی است که شاخص توده بدنی (BMI)، تری‌گلیسیرید، کلسترول، ALT ،AST ،LDL و قند ناشتا بعد از درمان در مقایسه با قبل از آن کاهش یافته بود، اما از نظر آماری معنادار نبودند و تنها میانگین تغییرات در سطوح AST و HDL بین گروه‌ها معنادار بود. این نتایج می‌تواند در نتیجه مدت زمان مطالعه و عوامل دیگر به دست آمده باشد. مطالعات بالینی بیشتر می‌تواند به نشان دادن ارتباط دقیق‌تر بین کبد چرب و زیره کمک کند. 

خواص زیره سبز برای کبد چرب

با توجه به خواص زیره سبز، نقش موثر آن به عنوان مکملی طبیعی در کنترل کبد چرب به چشم می‌خورد. در ادامه به خواصی از زیره سبز که موجب تاثیر مثبت آن بر روی کبد چرب می‌شود، پرداخته‌ایم. 

خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی زیره سبز: زیره با داشتن اثرات ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی، در رفع استرس اکسیداتیو و نیز التهاب کبدی، که از جمله عوامل دخیل در کبد چرب هستند، نقش موثری ایفا می‌کند. 

کمک به کاهش وزن: اضافه وزن و چاقی از عواملی هستند که موجب افزایش ریسک ابتلا به کبد چرب به شمار می‌آیند. زیره با کمک به کاهش وزن، می‌تواند به بهبود علائم کبد چرب کمک کند.

کاهش چربی‌های خون: مطالعاتی که بر روی حیوانات انجام گرفته است، نشان می‌دهند که مصرف زیره باعث کاهش سطح تری‌گلیسرید، کلسترول کل و LDL می‌شود.

بهبود آنزیم‌های کبدی: مطالعات حیوانی نشان می‌دهد که مصرف زیره سطح آنزیم‌های کبدی مانند ALT وALP که نشانگر آسیب کبدی هستند را کاهش می‌دهد.

افزایش تولید صفرا: زیره باعث تقویت تولید صفرا در کبد می‌شود که این امر به تجزیه چربی‌ها کمک کرده و می‌تواند تجمع چربی در کبد را کاهش دهد. 

خواص زیره سیاه برای کبد چرب

در مطالعه‌ای حیوانی تزریق روغن زیره سیاه به صورت داخل صفاقی باعث شد تا سطح VLDL و LDL که به عنوان کلسترول بد شناخته می‌شوند، کاهش یابد و سطح HDL که به عنوان کلسترول خوب شناخته می‌شود، افزایش یابد. این امر علاوه بر تاثبر مثبت بر روی کبد باعث پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی ناشی از افزایش کلسترول بد در بدن می‌گردد. 

فلاونوئیدها و آلکالوئیدها به عنوان ترکیبات فعال زیستی در بسیاری از گیاهان از جمله زیره سیاه، نقش‌های آنتی‌اکسیدانی و ضد‌التهابی ایفا می‌کنند. این ترکیبات می‌توانند با کاهش استرس اکسیداتیو در بدن، از تخریب سلول‌های عروقی جلوگیری کرده و فرایند رسوب کلسترول در دیواره عروق را کاهش دهند. همچنین آلکالوئیدها اثرات ضد‌التهابی و محافظتی بر کبد و سیستم قلبی‌عروقی دارند.در طی مطالعات انجام شده، عصاره زیره توانسته است به بهبود سلول‌های کبدی کمک کند. 

عصاره زیره به طور مؤثری باعث جلوگیری از پیشرفت آسیب‌های کبدی می‌شود به طوریکه خواص درمانی آن نشان دهنده کاهش تعداد هپاتوسیت‌های نکروتیک و کاهش نفوذ سلول‌های التهابی است، که این امر مؤید جلوگیری از آسیب بیشتر به کبد است.

 این نتایج از مطالعاتی که بر روی خواص محافظتی عصاره زیره در موش‌های آزمایشگاهی که در معرض مواد شیمیایی سمی قرار گرفته‌اند، به دست آمده است. همچنین، در این مطالعات تنظیم سطوح آنزیم‌های کبدی مانند آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) و آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و کاهش پراکسیداسیون لیپیدها مورد مشاهده قرار گرفت که خود تایید کننده اثرات مثبت محافظت کنندگی کبدی زیره سیاه است. به طور کلی، عصاره زیره می‌تواند به عنوان یک درمان طبیعی مفید برای محافظت از کبد در برابر شماری از آسیب‌های کبدی در نظر گرفته شود.

طریقه مصرف زیره سبز برای کبد چرب

برای بهره مندی از مزایای زیره، شما می‌توانید بین 2 تا 3 گرم از پودر زیره را در طی روز در دو تا سه وعده میل کنید.

برای این منظور می‌توان زیره سبز را به صورت کامل یا پودر شده یا در قالب کپسول زیره مصرف نمایید. همچنین می‌توانید زیره را به عنوان ادویه به غذاهای روزانه خود اضافه کنید. در صورتی که نمی‌خواهید از زیره به عنوان ادویه در غذا استفاده کنید یا تمایل به استفاده از زیره به صورت مکمل دارید، می‌توانید از محصولات حاوی زیره سبز استفاده کنید. 

با توجه به مطالعات محدودی که مستقیما در ارتباط با میزان اثربخشی زیره بر روی کبد چرب موجود است، توصیه می‌شود تا از زیره به صورت مکمل استفاده شود. شما می‌توانید در کنار داروهای تجویز شده برای کبد چرب با مشورت با پزشک خود از زیره نیز به صورت روزانه استفاده نمایید. به صورت کلی در کنار رژیم غذایی صحیح و فعالیت ورزشی، زیره می‌تواند به شما در کنترل کبد چرب کمک کند.

علاوه بر این در صورتی که به دنبال درمان کبد چرب در طب سنتی هستید، می‌توانید با مراجعه به پزشک متخصص طب سنتی، این روند را به طریق صحیح‌تری طی کنید. شما با این کار در کنار آگاهی از نوع کبد چرب خود از دیدگاه طب سنتی و داروهای مورد نیاز برای درمان آن، می‌توانید با گرفتن مشاوره جهت مدیریت کبد چرب، برای اصلاح سبک زندگی خود قدمی مثبت بردارید. 

عرق زیره برای کبد چرب

عرق زیره به دلیل خواص متعدد خود می‌تواند به بهبود وضعیت کبد چرب کمک کند. یکی از اثرات عرق زیره، افزایش تولید صفرا است که نقش مهمی در هضم و تجزیه چربی‌ها دارد. این فرایند باعث کاهش تجمع چربی در کبد شده و بهبود عملکرد این عضو را تسهیل می‌کند. علاوه بر این، زیره خواص آنتی‌اکسیدانی قوی دارد که با کاهش استرس اکسیداتیو، از سلول‌های کبدی در برابر آسیب‌های ناشی از چربی‌های اضافه محافظت می‌کند.

عرق زیره علاوه بر کاهش چربی‌های کبد، به بهبود متابولیسم بدن و کاهش وزن نیز کمک می‌کند، که این موضوع تأثیر مثبتی بر کنترل کبد چرب دارد. با بهبود هضم و جلوگیری از نفخ، این گیاه دارویی می‌تواند به عنوان یک مکمل طبیعی و کارآمد در مدیریت کبد چرب مورد استفاده قرار گیرد.

باید در نظر داشت به علت ورود میزان محدودی از ترکیبات موثره زیره به عرق، اثرگذاری عرق زیره نیز محدود خواهد بود. 

زیره برای کبد ضرر دارد؟

بر اساس مطالعات انجام شده، اطلاعات کمی به طور خاص درباره اثرات جانبی زیره سبز بر کبد وجود دارد. با این حال، مطالعات عمدتاً نشان می‌دهند که زیره دارای اثرات محافظتی بر کبد است و اثرات جانبی مضری بر آن ندارد. طبق بررسی‌های انجام شده اثرات ثبت شده از زیره سبز بر روی کبد چرب را در ادامه مشاهده می‌فرمایید:

- اثرات محافظتی بر کبد

در طی مطالعات مختلف زیره توانسته است اثرات محافظت کنندگی بر روی کبد از خود نشان دهد. این گیاه می‌تواند استرس اکسیداتیو و التهاب در کبد را کاهش دهد. در مطالعات مربوط به موش‌های تغذیه شده با رژیم غذایی پرچرب نیز مشاهده شده است که مکمل‌های زیره باعث بهبود وضعیت چربی خون، استرس اکسیداتیو و آسیب‌های کبدی شده‌ است. 
 

- بهبود آنزیم‌های کبدی

در مطالعه اشاره شده در مورد موش‌های تغذیه شده با رژیم غذایی پر چرب مصرف مکمل زیره به طور معناداری آنزیم‌های کبدی افزایش‌یافته (ALT) و (ALP) را کاهش داده و بهبود عملکرد کبد را نشان داده است. همچنین در مطالعه دیگری که مربوط به آسیب کبدی ناشی از استامینوفن بوده است، عصاره زیره باعث کاهش سطح ALT و AST گردیده که نشان‌دهنده اثر محافظتی زیره سبز بر سلول‌های کبدی است.
 

- اثرات مثبت بر روی بافت کبدی

علاوه بر این در مطالعه اشاره شده، بررسی‌های بافت‌شناسی نشان دادند که مکمل پودر زیره باعث شده است تا رسوب چربی در سلول‌های کبدی به میزان عادی خود برگشته و نیز نفوذ سلول‌های التهابی در کبد کاهش یابد.
 

- ایمنی استفاده از زیره سبز در کبد چرب

در آزمایشات بالینی استفاده از زیره سبز برای مشکلات کبدی هیچ‌گونه عوارض جانبی جدی گزارش نشده است. به طور کلی زیره وقتی به مقدار معمول در غذا مورد مصرف قرار گیرد، ایمن بوده و اثر جانبی خاصی ندارد.
 

با این حال طی بررسی‌های صورت گرفته گفته شده است که اگرچه عارضه جانبی خاصی از زیره سبز به وضوح ذکر نشده است، اما باید توجه داشت که زیره ممکن است بر سطح قند خون تأثیر بگذارد و نیاز باشد در هنگام استفاده همزمان با داروهای مربوط به دیابت احتیاطات مصرف رعایت گردد. همچنین، افراد با مشکلات کبدی قبلی بهتر است پیش از مصرف زیره سبز در مقادیر دارویی با پزشک خود مشورت نمایند. 

در مورد عوارض جانبی زیره سیاه بر روی کبد چرب نیز مطالعات عارضه جانبی خاصی را گزارش نکرده‌اند. اثرات مثبت محافظت‌کنندگی کبدی و آنتی اکسیدانی و پایین آورندگی چربی خون و کمک به لاغری در مورد زیره سیاه نیز مورد اشاره قرار گرفته است. به صورت محدود اشاره شده است که در صورتی که دچار بیماری مربوط به کیسه صفرا هستید یا سنگ کیسه صفرا دارید بهتر است از استفاده زیاد از زیره سیاه خودداری کنید. 

تاثیر زیره بر کبد چرب و سلامت کبد

ترکیبات فعال موجود در زیره، مانند ترپنوئیدها و فلاونوئیدها، خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند که می‌تواند به کاهش آسیب‌های سلولی ناشی از مواد مضر کمک کند. همچنین زیره می‌تواند به بهبود متابولیسم چربی‌ها کمک کند و از تجمع چربی در کبد جلوگیری کند. در برخی از مطالعات، زیره به‌عنوان یک درمان طبیعی برای بهبود وضعیت کبد چرب غیرالکلی معرفی شده است. این ترکیبات همچنین می‌توانند سطح آنزیم‌های کبدی را تنظیم کرده و از تخریب سلول‌های کبدی جلوگیری کنند. به طور کلی، زیره با تأثیر بر مکانیسم‌های متابولیکی و بیوشیمیایی مختلف، به حفظ سلامت کبد و جلوگیری از بیماری‌های مرتبط با آن کمک می‌کند.

زیره و قند خون و تأثیر آن بر کبد چرب

یکی از عوامل کلیدی در مدیریت کبد چرب، کنترل قند خون است. تحقیقات متعددی نشان می‌دهند که زیره می‌تواند به کاهش سطح قند خون و بهبود حساسیت به انسولین کمک کند. این ویژگی‌ها می‌توانند مستقیما بر روی کاهش چربی کبد و بهبود عملکرد آن تأثیر بگذارند. ترپنوئیدها و فلاونوئیدها به عنوان ترکیبات فعال موجود در زیره، می‌توانند با تنظیم متابولیسم قند و چربی، از ایجاد کبد چرب جلوگیری کنند. در بسیاری از بیماران مبتلا به کبد چرب، اختلال در متابولیسم قند، به عنوان یک ریسک فاکتور شناخته می‌شود. به‌همین دلیل، مصرف زیره به عنوان یک مکمل طبیعی برای کنترل قند خون و مدیریت عوارض مرتبط با کبد چرب، می‌تواند مورد پیشنهاد قرار گیرد. همچنین مصرف منظم زیره می‌تواند به بهبود وضعیت قند خون و جلوگیری از تشدید مشکلات کبدی کمک کند.

برای کبد چرب چی بخوریم؟

زیره، خاکشیر، سماق، زرشک، آب انار، آجیل جزو مواد غذایی هستند که می‌توانند در کاهش چربی خون به شما کمک کرده و باعث بهبود عملکرد کبدی شما شوند. در استفاده از هر یک از موارد گفته شده حتما باید داروهایی که همزمان با مصرف این مواد خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرند، در نظر گرفته شود. از آنجایی که مواد طبیعی خوراکی می‌توانند با داروهای مصرفی تداخل داشته و عوارضی را در پی داشته باشند، توصیه می‌شود حتما قبل از شروع به استفاده از هر رژیم غذایی یا استفاده مداوم از ماده خوراکی خاص با پزشک و افراد متخصص این حوزه مشورت‌هایلازم صورت گیرد. برای اطلاعات بیشتر در مورد غذاهای مفید برای کبد چرب می‌توانید سایر مقالات مجله علمی داروکده که در این‌باره نوشته شده است را مورد مطالعه قرار دهید.

خواص زیره

علاوه بر موارد گفته شده در مورد تاثیر مثبت مصرف زیره در درمان و کنترل کبد چرب، در این قسمت سایر اثرات مفید زیره را مورد اشاره قرار می‌دهیم که می‌تواند به طور غیر مستقیم به بهبود کبد چرب کمک کند. 

مفید برای سلامت دستگاه گوارش با کمک به هضم مواد غذایی، موثر در کاهش وزن، کاهنده قند و کلسترول خون، دارای مقدار بالایی از آهن و کمک به تامین آهن مورد نیاز بدن، خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی که این موارد به طور مستقیم و غیر مستقیم می‌توانند به بهبود عملکرد کبد کمک کنند. در کنار این خواص، اثرات ضد باکتریایی و ضد سرطانی، تقویت کنندگی حافظه و کاهش استرس نیز از زیره گزارش شده است. 

جز موارد یاد شده، در متون طب سنتی، زیره جهت درمان مشکلات مربوط به چشم، دندان، پوست و مشکلات تنفسی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

سخن پایانی

زیره سبز از جمله گیاهان پر خاصیتی است که تحقیقات زیادی بر روی خواص متعدد آن انجام گرفته است. با توجه به اثرات مثبت زیره در پایین آوردن قند خون و نیز کاستن کلسترول و چربی‌های بد خون، زیره سبز می‌تواند یکی از گزینه‌های مطلوب برای کنترل و درمان کبد چرب به حساب بیاید. درمان کبد چرب به عنوان یکی از بیماری‌های شایع در جوامع مختلف همواره یکی از چالش‌های حوزه درمان به حساب می‌آید. از آنجایی که عدم کنترل و درمان کبد چرب می‌تواند باعث بروز بیماری‌های جدی‌تر کبدی شده و حیات فرد را تهدید کند، درمان این بیماری باید یکی از الزامات زندگی اشخاص مبتلا قرار گیرد. 

در این مقاله از مجله داروکده سعی شد تا اثرات مختلف زیره سبز برای درمان کبد چرب مورد بررسی قرار گیرد. همانطور که شرح داده شد، زیره سبز با خاصیت پایین آورندگی قند و چربی خون، خاصیت ضد التهابی و آنتی اکسیدانی می‌تواند نقش موثری در بهبود وضعیت کبدی ایفا کند. 

تیم علمی داروکده سعی دارد تا با گردآوری اطلاعات جامع، کاربردی و صحیح به ارتقای دانش و آگاهی خوانندگان مجله علمی داروکده کمک کند. برای نیل هرچه تمام‌تر به این هدف دسترسی مخاطبین عزیز به پشتیبانی آنلاین تیم داروکده همواره فراهم گردیده است. علاوه بر این شما می‌توانید محصولات و فراورده‌های سلامت محور خود را از داروخانه آنلاین داروکده، با اطمینان خاطر از کیفیت و سلامت این محصولات به سهولت تهیه فرمایید. امیدواریم توانسته باشیم تا اطلاعات مورد نیاز شما را در اختیارتان قرار داده و گامی مثبت برای ارتقا و حفظ سلامتی‌تان برداشته باشیم.