در این بخش از مجله علمی داروکده ضمن توضیح کبد چرب و اشاره به علل بروز آن، بررسی دقیقتری پیرامون علائم کبد چرب و روش های تشخیص این بیماری انجام می دهیم.
نویسنده: پریسا نژادحاجیان
تحریریه داروکده
آخرین به روزرسانی:
26 دی 1403
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
26 دی 1403
17K
علائم کبد چرب چیست؟
کبد چرب، بیماری خاموش قرن حاضر است که با توجه به سبک زندگی امروزی، تغذیه ناسالم، افزایش شیوع چاقی و عدم فعالیت بدنی شیوع بالایی داشته و امروزه به یکی از نگرانیهای جدی در سلامت عموم جامعه تبدیل شده است. کبد چرب به واسطه نداشتن علامت های آشکار در درجات اولیه، گاها نادیده گرفته می شود و با تجمع تدریجی چربی در کبد، در مراحل پیشرفته تر به مشکلات جدیتری همچون سیروز کبدی یا حتی سرطان کبد منجر می شود.
در این مقاله، علاوه بر بررسی علل بروز کبد چرب و علائم پنهان و آشکار آن پرداخته و روشهای مختلف تشخیص این بیماری را معرفی میکنیم تا بتوانیم با شناسایی زودهنگام، از پیشرفت آن به مراحل برگشت ناپذیر جلوگیری نماییم.
آنچه در این مقاله میخوانید:
مدت زمان تقریبی مطالعه: 6 دقیقه
کبد چرب یا استئاتوز کبدی به تجمع غیرطبیعی چربی در سلولهای کبد گفته میشود. کبد به عنوان یکی از اندام های اصلی بدن، مسئول پردازش مواد غذایی، سموم و چربیها است. با این حال، زمانی که کبد قادر به متابولیزه کردن این مواد نباشد، چربیها در کبد انباشته میشوند. این وضعیت به طور معمول در کسانی که به بیماریهای متابولیکی مانند چاقی، دیابت نوع 2 یا اختلالات چربی خون مبتلا هستند، بیشتر بروز پیدا می کند. کبد چرب ممکن است بدون علامت باشد یا در مراحل پیشرفته به مشکلات جدیتری مانند نارسایی کامل کبدی منجر شود.
کبد چرب غیرالکلی یا NAFLD: کبد چرب غیر الکلی از شایعترین اختلالات کبدی است که به طور عمده به علت تجمع چربی در کبد در افرادی که مصرف الکل ندارند، ایجاد میشود. مکانیسم بروز این بیماری در درجه اول به اختلالات متابولیک و مقاومت به انسولین مرتبط است. در حالت طبیعی، انسولین به سلولها کمک میکند گلوکز را از خون جذب کرده و از آن برای تولید انرژی استفاده کنند. اما در افرادی که به مقاومت به انسولین مبتلا هستند، این فرآیند دچار اختلال شده و باعث میشود گلوکز اضافی به چربی تبدیل شده و در کبد انباشته شود. همچنین، در این وضعیت، فرآیندهای متابولیک دیگر مانند اکسیداسیون اسیدهای چرب کاهش مییابد که موجب افزایش چربی در کبد میشود. این تجمع چربی در کبد شرایطی به نام استئاتوز را ایجاد می کند که ممکن است به تدریج به استئاتوهپاتیت غیرالکلی تبدیل شود. در این وضعیت التهاب و آسیب به سلولهای کبدی رخ میدهد و در مراحل پیشرفتهتر، مشکلات جدی تری را به همراه دارد. لازم به ذکر است که رژیم غذایی ناسالم، عدم فعالیت بدنی و ژنتیک نیز در این زمینه نقش دارند.
کبد چرب الکلی یا AFLD: کبد چرب الکلی از انواع دیگر کبد چرب است که ناشی از مصرف بیش از حد الکل می باشد. مکانیسم بروز AFLD به نحوه متابولیزه شدن الکل در کبد ارتباط دارد. هنگامی که الکل وارد بدن میشود، کبد آن را به استالدئید تبدیل میکند، که یک ترکیب سمی است. استالدئید پس از آن به اسید استیک و در نهایت به انرژی تبدیل میشود. اما مصرف طولانیمدت و زیاد الکل با افزایش تولید استالدئید میتواند به سلولهای کبدی آسیب برساند. علاوه بر این، الکل متابولیسم چربی را مختل کرده و باعث افزایش تجمع چربی در کبد میشود. این تجمع چربی ممکن است باعث بروز استئاتوز (کبد چرب) شود.
در صورت ادامه تجمع چربی در کبد و عدم درمان مناسب، آسیبهای جدی به بافت کبد وارد میشود. این آسیبها میتوانند به مراحل پیشرفتهتر بیماری کبد چرب منجر شوند که عبارتند از:
استئاتوهپاتیت: در این مرحله، کبد دچار التهاب میشود. این التهاب میتواند به تخریب سلولهای کبدی و تشکیل بافت اسکار منتهی شود. در نتیجه، عملکرد کبد مختل میشود.
سیروز کبدی: در سیروز، بافت اسکار جایگزین بافت سالم کبد میشود و این تغییرات عملکرد کبد را به شدت تحت تأثیر قرار میدهد. سیروز ممکن است به نارسایی کبدی و نیاز به پیوند کبد منجر شود.
سرطان کبد: کبد چرب، به ویژه زمانی که به استئاتوهپاتیت غیرالکلی و سیروز تبدیل میشود، میتواند احتمال ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد. این نوع سرطان معمولاً در مراحل پیشرفته بیماری رخ میدهد.
کبد چرب میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. برخی از این عوامل عبارتند از:
چاقی و اضافه وزن: چاقی، به ویژه تجمع چربیهای شکمی، یکی از عوامل اصلی بروز کبد چرب است. با افزایش میزان چربیهای شکمی، آزادسازی اسیدهای چرب به جریان خون افزایش مییابد که در نهایت موجب تجمع چربی در کبد میشود. این چربی اضافی به نوبه خود میتواند عملکرد کبد را مختل کرده و زمینهساز التهاب و آسیب به بافت کبدی گردد.
دیابت نوع 2: دیابت نوع 2 با اختلال در تنظیم سطح قند خون و مقاومت به انسولین همراه است. مقاومت به انسولین باعث میشود گلوکز به طور مناسبی وارد سلولها نشود و در نتیجه، سطح قند خون بالا باقی بماند. این وضعیت موجب تغییرات متابولیکی مانند تجمع چربی در کبد میشود.
رژیم غذایی ناسالم: مصرف بیش از حد چربیهای اشباع، قندهای ساده و غذاهای فرآوریشده، به ویژه مواد غذایی پرکالری، موجب اختلال در متابولیسم چربی و افزایش ذخیره چربی در کبد میشود. این رژیمهای غذایی نه تنها باعث افزایش وزن میشوند، بلکه تغییرات التهابی در کبد ایجاد می شود. به همین دلیل هم غذاهای مفید در درمان کبد چرب نقش تعیین کننده ای دارند.
الکل: مصرف مزمن الکل از عوامل اصلی بروز کبد چرب الکلی است. الکل به طور مستقیم به سلولهای کبد آسیب میزند و موجب التهاب، اختلال در متابولیسم چربی و افزایش ذخیره چربی در کبد میشود. این آسیبها میتوانند منجر به بیماریهای پیشرفتهتری مانند سیروز و نارسایی کبدی شوند.
داروها: برخی داروها مانند استروئیدها، داروهای ضد ویروسی، داروهای ضد افسردگی و آنتیبیوتیکها میتوانند موجب تجمع چربی در کبد شوند. این داروها با تغییرات متابولیک در کبد، عملکرد آن را مختل کرده و خطر بروز کبد چرب را افزایش میدهند.
کاهش وزن غیر اصولی: کاهش وزن سریع و شدید میتواند به آزاد شدن چربیهای ذخیرهشده و سموم همراه با آن ها از بافتهای چربی منجر شود. این چربی ها از طریق جریان خون وارد کبد شده و در آن جا تجمع پیدا می کنند و زمینه ساز کبد چرب غیرالکلی می گردد.
بیماریهای متابولیک: اختلالات متابولیک مانند هیپرلیپیدمی (چربی خون بالا) و اختلالات هورمونی نظیر سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS) میتوانند با افزایش تجمع چربی در کبد منجر به کبد چرب شوند.
اختلالات کبدی و صفراوی: بیماریهای مزمن کبدی مانند هپاتیت ویروسی و اختلالات صفراوی میتوانند به اختلال در متابولیسم چربی و ذخیره چربی در کبد منجر شوند. در این شرایط، عملکرد طبیعی کبد مختل شده و باعث بروز کبد چرب میشود.
فشارهای روانی و استرس: نه تنها معضلات جسمی بلکه استرس مزمن به دلیل افزایش سطح هورمونهای استرس مانند کورتیزول، میتواند باعث افزایش اشتها نسبت به غذاهای پرچرب و شیرین و تغییر متابولیسم چربی شده و آغازگر کبد چرب شوند.
اولین قدم در تشخیص و درمان کبد چرب، شناسایی علائم آن است. علایم کبد چرب در دسته بندی ها مختلفی قابل توضیح هستند. ما در این بخش سعی داریم از دیدگاه های متفاوت نشانه های کبد چرب را مورد بررسی قرار دهیم.
در ابتدا، کبد چرب معمولاً بدون علائم است و در مراحل اولیه، فرد به هیچ وجه متوجه مشکلات کبدی نمیشود. اما با پیشرفت بیماری، ظاهر شدم علائم زیر محتمل خواهند بود.
خستگی و ضعف عمومی: افراد مبتلا به کبد چرب، به دلیل اختلال در عملکرد متابولیکی کبد که یکی از اندام های حیاتی بدن در زمینه تجزیه و دفع سموم محسوب می شود، دچار اختلال در انتقال انرژی به سلولها میشوند که این خود منجر به احساس ضعف عمومی و خستگی مزمن خواهد شد. این علائم غالبا پایدار هستند و میتوانند حتی پس از خواب کافی و استراحت هم ادامه داشته باشند.
درد و فشار در ناحیه کبد: زمانی که کبد چرب شدید میشود، ممکن است فرد احساس سنگینی، درد یا فشار در ناحیه بالای شکم (سمت راست) داشته باشد. این احساس به دلیل انباشته شدن چربی و التهاب در کبد ایجاد میشود.
در صورت پیشرفت بیماری و تبدیل کبد چرب به استئاتوهپاتیت و سیروز، علائم خطرناکتری ممکن است ظاهر شوند که شامل:
زردی پوست و چشم ها: این علامت به دلیل افزایش سطح بیلیروبین در خون است که کبد آسیبدیده قادر به دفع آن نیست. در نتیجه، پوست و چشمها به رنگ زرد درمیآیند و یکی از نشانه های علائم کبد چرب در چهره به شمار می رود.
تورم شکم یا آسیت: تجمع مایع در شکم به دلیل فشار بالا در رگهای کبدی و اختلال در عملکرد آنها ایجاد میشود.
خونریزی غیرطبیعی: کاهش تولید پروتئینهای انعقادی کبدی میتواند منجر به خونریزیهای غیرطبیعی و کبودیهای ناشی از آسیب به عروق خونی شود.
تغییرات ذهنی و روانی: نارسایی کبدی میتواند باعث اختلالات شناختی و تغییرات روانی مانند گیجی، افسردگی و در موارد شدیدتر انفاس کبدی (اختلال در هوشیاری) شود.
در این قسمت علائم کبد چرب را از منظر درجات کبد چرب دسته بندی خواهیم کرد:
علائم کبد چرب گرید 1: کبد چرب گرید 1 معمولاً علائم قابل توجهی ندارد. در این مرحله، تجمع چربی در کبد به میزان کمی است و اغلب فرد ممکن است هیچگونه ناراحتی یا درد نداشته باشد. در بسیاری از موارد، این وضعیت به طور تصادفی در طی آزمایشات پزشکی (مانند سونوگرافی یا آزمایش خون) شناسایی میشود. برخی افراد ممکن است احساس خستگی یا ناراحتی عمومی در ناحیه شکم داشته باشند، اما این علائم معمولاً بسیار خفیف هستند.
علائم کبد چرب گرید 2: کبد چرب گرید 2 با درجه متوسط شناخته میشود و با افزایش تجمع چربی و التهاب در کبد همراه است. در این مرحله، علائم ممکن است شروع به ظهور کنند و فرد احساس سنگینی یا درد در ناحیه بالای شکم (زیر دندهها) داشته باشد؛ همچنین ممکن است احساس خستگی مزمن، کاهش اشتها و افزایش قند خون را تجربه کند. در برخی موارد، آزمایشات ممکن است حاکی از افزایش آنزیمهای کبدی باشد که نشان از آسیب کبدی دارند.
علائم کبد چرب گرید 3: کبد چرب گرید 3 با فیبروز کبدی هم شناخته میشود و در این مرحله چربی و التهاب شدید در کبد باعث آسیب قابل توجهی به سلولهای کبدی و ایجاد بافت فیبروز میگردد. علائم در این مرحله میتواند شامل درد آزاردهنده در ناحیه شکم، زردی پوست و چشمها (یرقان)، ورم پاها و شکم و خستگی شدید باشد.
علائم کبد چرب گرید 4: پیشرفت فیبروز یا بافت اسکار منتهی به سیروز کبدی می شود و خارش از علائم کبد چرب است که بهدلیل تجمع اسیدهای صفراوی و مواد سمی در خون به ویژه در سیروز اتفاق می افتد و نشان از عملکرد مختل کبد دارد که در صورت عدم اقدام به موقع با نارسایی کبدی یا سرطان کبد همراه خواهد بود.
فارغ از علائم عمومی کبد چرب، در زنان مبتلا به کبد چرب، ممکن است علائمی متفاوت از مردان بروز کند که میتواند ناشی از تفاوتهای هورمونی و فیزیولوژیک باشد. کبد نقش مهمی در متابولیسم هورمونها دارد؛ برای مثال، کبد معمولاً استروژن اضافی را متابولیزه کرده و از بدن دفع میکند. در این شرایط، اختلال عملکرد این اندام در بدن می تواند باعث بر هم خوردن تعادل هورمونی شود. به طور دقیق تر، کبد چرب سبب تجمع استروژن در بدن می شود و استروژن به میزان غیرطبیعی در خون باقی میماند که این وضعیت میتواند منجر به مشکلاتی مانند آمنوره (قطع قاعدگی)، خون ریزی های غیر طبیعی، سندرم تخمدان پلیکیستیک و افزایش خطر ناباروری شود.
کبد چرب در بارداری، بهویژه در بیماری کبد چرب بارداری که به آن هپاتوز چرب بارداری نیز گفته میشود، میتواند خطرات جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. این وضعیت زمانی ایجاد میشود که چربی در کبد مادر تجمع مییابد و میتواند منجر به نارسایی کبدی، فشار خون بالا و پرهاکلامپسی (افزایش فشار خون بارداری) می گردد و خطراتی همچون زایمان زودرس، نارسایی کبدی مادر و حتی مرگ جنین را باعث می گردد. به همین دلیل، تشخیص این بیماری و مدیریت آن پیش از بارداری و در این دوران ضروریت دارد.
علائم کبد چرب در مردان هم ممکن است تظاهرات متفاوتی در مقایسه با زنان داشته باشد و اگر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که علائم کبد چرب در مردان چیست، باید گفت که مردان مبتلا به کبد چرب هم ممکن است با افزایش سطح استروژن و به طور همزمان اختلال در متابولیسم تستوسترون مواجه شوند که در حالات شدید با ژنیکوماستی یا بزرگ شدن پستانها، کاهش میل جنسی، افسردگی و مشکلات جنسی خود را نشان دهد.
تشخیص کبد چرب از روشهای مختلفی انجام میشود که رایج ترین آن ها شامل موارد زیر است:
آزمایش خون: بالا رفتن سطح آنزیمهای کبدی مانند آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) علامت کبد چرب در آزمایش خون محسوب می شود و نشانگر آسیب به سلول های کبدی است. علاوه بر این، ممکن است افزایش سطح بیلیروبین، گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT) و آلبومین نیز مشاهده شود که نشاندهنده مشکلات کبدی است.
سونوگرافی: سونوگرافی شکم بهترین روش تشخیص کبد چرب به حساب می آید و یکی از راههای اصلی و غیرتهاجمی برای تشخیص کبد چرب است. در این روش، پزشک میتواند تغییرات در ساختار کبد و تجمع چربی را مشاهده کند. سونوگرافی کبد چرب را بهطور دقیق شناسایی میکند و شدت چربی کبد را به چهار گرید تقسیم می نماید.
تشخیص بالینی و ظاهری: همان طور که اشاره شد یکی از راه ها، تشخیص علائم کبد چرب در چهره و بررسی علائم بالینی مانند زردی پوست و چشمها (یرقان)، تورم شکم (آسیب) یا ورم پا (ادم) می باش؛ هر چند این علائم در مراحل پیشرفته تر کبد چرب بروز می کنند و تشخیص کبد چرب با آزمایش خون یا سونوگرافی در مراحل اولیه کاربرد دارد.
سی تی اسکن و ام آر آی: در برخی موارد، برای بررسی دقیقتر و ارزیابی وضعیت کبد، ممکن است از دیگر روش های تصویربرداری نظیر سیتی اسکن یا ام آر آی استفاده شود. این تصاویر میتوانند اطلاعات بیشتری در مورد اندازه کبد، میزان چربی و آسیبهای احتمالی به کبد ارائه دهند.
بیوپسی کبد: در جایی که نتایج آزمایشهای تصویری یا پزشک نیاز به ارزیابی دقیقتری از شدت آسیب کبدی داشته باشد، برای تایید تشخیص و ارزیابی میزان آسیب کبدی، بیوپسی کبد انجام می دهد.
در نهایت اینکه، شیوع کبد چرب، علائم خاموش آن در مراحل اولیه و سیر پیشرفت این بیماری به سیروز کبدی و سرطان کبد در صورت عدم درمان به موقع، همگی حاکی از اهمیت پرداختن به این موضوع است. توجه به علائم کبد چرب, شناسایی روش های تشخیص به موقع، می تواند اولین قدم به سوی اقدامات درمانی لازم برای جلوگیری از بروز عوارض و کمک به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا باشد.
این مقاله به عنوان بخشی از محتوای موجود در مجله علمی داروکده با هدف بررسی علائم کبد چرب از دیدگاهها و تقسیم بندی های مختلف نگارش شده بود تا شما را قادر سازد، با کبد به عنوان یکی از اندام های حیاتی بدن خود بیشتر آشنا شده و توجه ویژه ای به علل ابتلا و علامت های کبد چرب داشته باشید و اقدامات مناسب را در راستای پیشگیری و بهبود کبد چرب همچون اصلاح سبک زندگی، تغذیه و خرید مکمل کبد چرب داشته باشید.
داروخانه آنلاین داروکده با حضور فعال تیم علمی متشکل از متخصصان فارماکولوژی، داروسازان و کارشناسان ارشد تغذیه، ضمن ارائه اطلاعات علمی به روز و منحصر به فرد در حوزه های مختلف دانش و سلامت، مشاوره های کاربردی را در جهت تندرستی هر چه بیشتر در اختیار شما قرار می دهند، لذا امیدواریم این مطالب برایتان مفید بوده باشد و با ثبت نظرات و پیشنهادات ارزشمند خود، با ما در تعامل باشید.
پرسش و پاسخ
ثبت دیدگاه
پیام به صورت ناشناس ثبت گردد
پیام به صورت خصوصی ثبت گردد
منابع:
مقالات مرتبط
مجله داروکده یک مجله اینترنتی است که شما را در امر آشنایی، تهیه و مصرف صحیح محصولات سلامت محور یاری میرساند.
استفاده از مطالب مجله داروکده فقط برای مقاصد غیرتجاری و با ذکر منبع و درج لینک بلامانع است . کلیه حقوق این مجله به وب سایت داروکده تعلق دارد