تاثیرات استرس بر روی بدن

تصور کنید که در یک ترافیک سنگین گیر افتاده‌اید در حالی که تا چند دقیقه دیگر باید به یک قرار ملاقات بسیار مهم برسید و دچار استرس شدید شده اید. در این حالت هیپوتالاموس که یک بخش مهم در مغز است دستور ترشح هورمون استرس را صادر می کند. ترشح هورمون استرس در بدن باعث ایجاد پاسخ های گوناگون در اندام های مختلف بدن می شود. مثلاً ضربان قلب بالا می رود، سریع تر می شود و عضلات منقبض و آماده برای عکس العمل می شوند. این حالت معمولا به این دلیل برنامه ریزی شده اند که در موقعیت‌های اضطراری بدن برای عکس العمل سریع آماده باشد. بنابراین این حالات در مواقع واقعا ضروری برای انجام یک عکس العمل مناسب مفید هستند. اما چنانچه این اتفاق هر روز برای بدن بیافتد سلامتی فرد به مخاطره می‌افتد. استرس یک عکس العمل ذهنی-فیزیکی به تجربیات مختلف زندگی است.

همه افراد به نوعی استرس را در زمان ها و شرایط گوناگون تجربه کرده اند. هر چیزی در زندگی شخصی فرد اعم از مسائل کاری یا خانوادگی، اتفاقات غیر منتظره ناخوشایند و مسائلی از این قبیل می‌تواند باعث شروع استرس در فرد شود. در شرایط اضطراری و کوتاه مدت استرس می‌تواند برای سلامت فرد مفید هم باشد. در چنین حالاتی ترشح هورمون استرس کمک می کند که فرد بتواند بهتر بر شرایط جدی فائق آید. همان گونه که ذکر شد ترشح هورمون استرس و تغییرات جسمی ناشی از آن به دلیل آماده کردن بدن برای پاسخ مناسب به شرایط غیر عادی مفید است. اما چنانچه این هورمون برای مدت بیشتر از نیاز بدن بالا بماند می تواند باعث آسیب به سلامت جسمی فرد شود. استرس مزمن می‌تواند باعث علائم گوناگونی شده و روی سلامت عمومی فرد تأثیر بگذارد.

علائم استرس مزمن عبارتند از:
 -تحریک‌پذیری
-نگرانی و اضطراب
-افسردگی
-سردرد
-بی خوابی

تاثیر استرس بر اعصاب و سیستم غدد درون ریز
سیستم اعصاب مرکزی از مهمترین بخش های بدن است. هیپوتالاموس که غده کوچکی در مغز است در هنگام استرس به غدد آدرنال یا فوق کلیه پیام می‌دهد که هورمون‌های استرس یعنی آدرنالین و کورتیزول را ترشح کنند. این هورمون ها ضربان قلب را بالا برده و باعث می شوند خون بیشتری به بخش‌هایی که برای مقابله با شرایط اضطراری نیاز است مانند قلب، عضلات و برخی دیگر از ارگان‌های بدن برسد. هنگامی که شرایط استرس زا به پایان می‌رسد و وضعیت عادی شود هیپوتالاموس برای همه سیستم های بدن دستور بازگشت به حالت نرمال را صادر می کند. اگر سیستم اعصاب مرکزی به حالت اولیه باز نگردد تقریباً تمام تغییرات ناشی از استرس باقی می مانند. بنابراین استرس مزمن شرایط بسیار بدی را برای بدن به وجود می آورد. استرس مزمن حتی می تواند روی رفتارهای فرد نیز تأثیر گذاشته و باعث مواردی مانند پرخوری ، بی اشتهایی ، سوء مصرف مواد مخدر یا الکل و حتی رفتارهای ناهنجار اجتماعی شود.

بیشتر بخوانید: روش های کاربردی برای کاهش اضطراب

تاثیر استرس روی سیستم تنفسی و قلبی عروقی
هورمون های استرس بر روی سیستم تنفسی و قلبی عروقی نیز تاثیر می گذارند. در هنگام استرس سرعت تنفس بیشتر می شود تا بدین طریق اکسیژن بیشتری وارد بدن شده و از طریق گردش خون به تمام نقاط بدن برسد. چنانچه فردی دچار مشکلات تنفسی مانند آسم یا آمفیزم باشد استرس اوضاع بیماری را وخیم تر کرده و حتی می تواند تنفس را برای فرد دشوار سازد.

درحالت استرس قلب نیز خون را سریع تر از حالت عادی پمپاژ می کند. این اتفاق به این دلیل می‌افتد که اکسیژن بیشتری از طریق جریان خون به برخی از اندام ها مانند عضلات برسد و در نتیجه بدن بتواند عکس العمل مناسبی در شرایط غیر عادی نشان بدهد. اما این عکس العمل سیستم قلبی عروقی هنگام استرس باعث افزایش فشار خون نیز می شود. بنابراین استرس مزمن و یا استرس های مکرر باعث می شوند که قلب برای مدت طولانی کار کند و فشار خون افزایش پیدا کند. افزایش فشار خون خطر حمله های قلبی و سکته مغزی را به شدت افزایش می دهد و این یکی دیگر از عوارض سوء ناشی از استرس مزمن می باشد.

تاثیر استرس بر روی سیستم گوارش
در هنگام استرس کبد قند (گلوکز) اضافی وارد جریان خون می کند تا انرژی بدن افزایش پیدا کند. چنانچه فرد دچار استرس مزمن باشد بدن قادر نیست این قند اضافی را مصرف کند و بنابراین قند اضافه که کبد وارد جریان خون می کند در آن باقی می ماند و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 افزایش می‌ یابد. علاوه بر این  استرس می‌تواند روی سایر بخش های سیستم گوارش مانند معده نیز تاثیر بگذارد. استرس احتمال ایجاد رفلاکس اسید معده به مری را افزایش می‌دهد. همچنین می تواند خطر ایجاد زخم معده را نیز افزایش دهد. به علاوه استرس می تواند برسرعت عبور مواد از روده و دفع مواد زائد از بدن نیز تأثیر گذاشته و باعث اسهال یا یبوست شود. استرس ممکن است باعث تهوع ، استفراغ و معده درد نیز بشود.

تاثیر استرس روی سیستم عضلانی
عضلات هنگام استرس منقبض می شوند تا از خودشان در برابر آسیب ها محافظت کنند. با  پایان یافتن موقعیت استرس زا و بازگشت اوضاع و شرایط به حالت عادی عضلات از حالت انقباض خارج شده و به حالت اولیه باز می گردند. افرادی که دچار استرس مزمن می باشند  اغلب اوقات دچار انقباض عضلات هستند. انقباض عضلات باعث سردرد، درد پشت و شانه ها و بدن درد می شود. به مرور زمان این افراد دچار دردهای عضلانی مزمن شده و مجبور به استفاده از داروهای مسکن برای رهایی از درد می شوند.

تاثیر استرس بر سیستم تولید مثل
استرس علاوه بر تاثیر بر روی سیستم های مختلف بدن می تواند روی هورمون های جنسی نیز تاثیر بگذارد. هر چند استرس کوتاه مدت می تواند باعث افزایش ترشح هورمون تستسترون در مردان شود اما این حالت در استرس مزمن برعکس است. چنانچه استرس به طول بیانجامد هورمون تستسترون در مردان شروع به افت می‌کند که می‌تواند منجر به ناتوانی جنسی شود. علاوه بر این استرس مزمن می‌تواند خطر عفونت پروستات و بیضه را در آقایان افزایش دهد. استرس مزمن می‌تواند روی سیکل ماهیانه زنان نیز تاثیر بگذارد و منجر به خونریزی غیر طبیعی، خونریزی زیاد و یا درد قاعدگی در زنان شود. استرس مزمن می تواند باعث تشدید علائم یائسگی در زنان شود.

تاثیر استرس روی سیستم ایمنی
استرس باعث تحریک سیستم ایمنی می‌شود که می‌تواند برای کوتاه مدت مفید باشد. تحریک سیستم ایمنی ناشی از استرس و ترشح کوتاه مدت هورمون استرس می تواند به بدن برای پیشگیری از عفونت کمک کرده و به بهبود سریع زخم ها و جراحات کمک کند. اما چنانچه فرد دچار استرس مزمن باشد با گذشت زمان سیستم ایمنی تضعیف شده و بدن در برابر عوامل مهاجم بیگانه ضعیف می شود. افرادی که دچار استرس مزمن هستند بیش از سایرین در معرض بیماری های ویروسی مانند آنفولانزا و سرماخوردگی و سایر عفونت‌ها هستند. علاوه بر این استرس مزمن می تواند باعث افزایش زمان بهبودی زخم‌ها و جراحات و سایر بیماری ها در فرد شود.