اسپاسم عضلانی چیست؟

اسپاسم عضلانی، انقباض غیرارادی و ناگهانی عضلات است که می‌تواند با درد شدید همراه باشد و فعالیت‌های روزمره فرد را مختل کند. در این راستا، ابتدا به تعریف دقیق اسپاسم عضلانی، انواع آن و علل بروز این عارضه پرداخته خواهد شد. سپس، روش‌های مختلف درمان گرفتگی عضلات، از جمله اقدامات اولیه و درمان‌های دارویی، مورد بررسی قرار می‌گیرند. در ادامه، داروی ایبوتاکفن به عنوان یک گزینه درمانی مؤثر، به تفصیل معرفی می‌شود. این معرفی شامل بررسی ترکیبات تشکیل‌دهنده دارو (متوکاربامول و ایبوپروفن) و مکانیسم اثر هر یک، موارد مصرف، نحوه صحیح مصرف، عوارض جانبی احتمالی، موارد احتیاط و منع مصرف خواهد بود.

آنچه در این مقاله می خوانید: 

1. اسپاسم عضلانی (گرفتگی عضلات) 

   • تعریف و انواع
   • عضلات مستعد

2. دلایل بروز گرفتگی عضلات 

3. درمان گرفتگی عضلات 

   • روش‌های خانگی (استراحت، کشش، ماساژ، کمپرس)
   • داروها (مسکن‌ها، ایبوتاکفن)

4. ایبوتاکفن 

   • معرفی و ترکیبات (متوکاربامول، ایبوپروفن)
   • موارد مصرف
   • نحوه مصرف و دوز
   • عوارض و موارد احتیاط

مدت زمان مطالعه: 7 دقیقه

اسپاسم عضلانی چیست؟

اسپاسم عضلانی یا muscle spasm که با نام گرفتگی عضلانی یا muscle cramp نیز شناخته می‌شود، انقباضی غیرارادی است که در عضلات و ماهیچه‌ها اتفاق می‌افتد. دردی که فرد هنگام اسپاسم و گرفتگی عضلانی در نقاط مختلف بدن از قبیل پا، کمر، دست و جاهای دیگر احساس می‌کند، گاهی اوقات بسیار شدید و غیرقابل تحمل است.
 

اسپاسم عضلانی معمولاً به سه شکل ظاهر می‌شود:

• درگیری بخشی از یک عضله.
• محدود به یک عضله خاص.
• شامل گروهی از عضلات به‌صورت هم‌زمان.

این حالت‌ها بسته به شدت و محل گرفتگی، می‌توانند عملکرد طبیعی عضلات را مختل کرده و موجب ناتوانی موقت شوند.

تحقیقات نشان می‌دهد عضلات و ماهیچه‌هایی که به دو مفصل متصل هستند یا از آن‌ها عبور می‌کنند، بیشتر درگیر گرفتگی و اسپاسم می‌شوند. بعضی از این عضلات و ماهیچه‌ها عبارت هستند از:

• عضلات پشت ساق پا
• عضلات پشت و جلوی ران
• عضلات کمری
• ماهیچه‌های کف دست و پا
• ماهیچه‌های شکم و پهلو
• ماهیچه‌های بازو
• ماهیچه‌های قلب و عضلات قفسه سینه

دلایل بروز گرفتگی عضلات

تقریباً همه ما در طول زندگی خود دچار گرفتگی عضلات شده‌ایم که معمولاهم این اسپاسم‌های عضلانی همراه با درد و برای بیمار آزار دهنده است وگاهی باعث اختلال در روند فعالیت‌های روزانه شخص می‌شود.

این عارضه در افراد به‌دلایل متعددی رخ می‌دهد که در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:

• استفاده بیش از حد عضلات 

• گرفتگی عضلات به دنبال کمبود مواد معدنی مانند منیزیم

• کم آبی یکی از مهم ترین دلایل گرفتگی عضلات

• استرس و فشار عصبی

• مهم‌ترین دلیل گرفتگی عضلانی در ورزشکاران اختلال در عملکرد سیستم عصبی و عضلات است. زمانی که فشار تمرین یا مسابقه زیاد می‌شود، عدم کارایی سیستم عصبی مرکزی و عضلات می‌تواند منجر به گرفتگی عضلات در افراد شود. گرفتگی عضلانی یکی از شایع‌ترین آسیب دیدگی‌ ورزشکاران در حین یا بعد از تمرین و بازی است که با توجه به حساسیت آن و لزوم بازگشت ورزشکار به جریان مسابقه، نیازمند پیشگیری و درمان مناسب است.

عضله بخشی از بافت سیستم عضلانی اسکلتی است. این بافت شامل دو قسمت است: عضلات که انقباضی هستند و تاندون‌ها و لیگامان‌ها که خاصیت کشسانی دارند، ولی منقبض نمی‌شوند. وقتی هماهنگی بین سیستم عصبی و عضله در اثر فشار تمرین مختل می‌شود، یک یا چند عضله دچار انقباض می‌شوند. در صورت دردناک شدن، فرد دچار گرفتگی عضلات می‌شود. برای بازگشت به بازی، باید تمهیداتی برای رفع این گرفتگی در حین مسابقه اندیشیده شود.

شایع‌ترین گرفتگی عضلات را در عضلات ساق و پشت پا (همسترینگ) است که در ورزش‌هایی مثل فوتبال و فعالیت‌هایی که با شدت بالا و در زمان طولانی انجام می‌شوند به علت انقباضات شدیدی که در عضلات روی می‌دهد، گرفتگی عضلانی بیشتر اتفاق می‌افتد.

• عفونت‌هایی مثل سرماخوردگی، آنفلوانزا، کرونا، فلج اطفال و عفونت‌های میکروبی می‌توانند با درد عضلانی همراه باشند.

درد عضلانی ناشی از سرماخوردگی و آنفلوانزا بیشتر در گردن، پشت، دست‌ها و پاها احساس می‌شود. این درد گاه به قدری شدید است که حرکت و انجام فعالیت‌های ساده را نیز دشوار می‌کند.

در برخی مبتلایان به کرونا، درد در ناحیه شانه و کمر بسیار شدید است. برخی از افراد در ابتدای بیماری یا در طول آن از کمردرد شکایت دارند. دردهای عضلانی در مبتلایان به کرونا معمولاً بین یک هفته تا ۱۰ روز ادامه می‌یابد.

درمان گرفتگی همراه با درد عضلات چیست؟

• اولین قدم استراحت و محدود کردن فعالیت‌های شدید 
• انجام حرکات کششی برای ناحیه دچار گرفتگی
• ماساژ عضلات دچار اسپاسم با دست یا ماساژور دستی
• کمپرس سرد یا گرم
• استفاده از مکمل‌های ضد درد
• استفاده از مسکن‌های بدون نسخه مانند پروفن و استامینوفن
• استفاده از داروهایی که هم اثر شل کنندگی و هم اثر ضد دردی دارد مانند قرص ایبوتاکفن ( 200 میلی گرم ایبوپروفن / متوکاربامول 500 میلی گرم)

قرص ایبوتاکفن چیست؟

قرص ایبوتاکفن محصولی از شرکت داروسازی خوارزمی است که در هر قرص، حاوی 500 میلی‌گرم متوکاربامول و 200 میلی‌گرم ایبوپروفن است. 

 جزء متوکاربامول محصول اثر شل کنندگی و جزء ایبوپروفن اثر ضد دردی دارد.
 

- متوکاربامول

متوکاربامول با تضعیف فعالیت سیستم عصبی مرکزی (CNS)، اثرات شل‌کنندگی عضلانی خود را اعمال می‌کند. این دارو عمدتاً با مهار تکانه‌های عصبی و کاهش رفلکس‌های نخاعی، به کاهش اسپاسم عضلانی و افزایش آرامش عضلات کمک می‌کند، بدون اینکه مستقیماً بر ماهیچه‌های اسکلتی تأثیر بگذارد.

پس از مصرف خوراکی، متوکاربامول به سرعت و تقریباً به طور کامل از دستگاه گوارش جذب می‌شود و شروع اثر آن معمولاً بین 30 دقیقه تا 1 ساعت است.

این دارو در کبد متابولیزه شده و متابولیت‌های آن همراه با مقدار کمی از داروی تغییرنیافته، عمدتاً از طریق ادرار دفع می‌شوند. نیمه‌عمر حذف متوکاربامول در بزرگسالان بین 1.14 تا 1.24 ساعت گزارش شده است.
 

- ایبوپروفن

ایبوپروفن، یک داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) است. این دارو به دلیل خواص ضد درد و ضدالتهابی خود، در درمان طیف گسترده‌ای از مشکلات از جمله آرتریت (التهاب مفاصل)، رگ به رگ شدن عضلات، ضرب‌دیدگی استخوان، کمردرد، دندان‌درد، سردردهای میگرنی، دردهای پس از عمل جراحی و دردهای قاعدگی مؤثر است. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی فاقد کورتیکواستروئید بوده و با کاهش التهاب و مهار تولید پروستاگلاندین‌ها، به تسکین درد و بهبود وضعیت بیمار کمک می‌کنند.

شواهد نشان می‌دهند که ایبوپروفن در کاهش دردهای مخاطی، مانند درد ناشی از بخیه یا ضربه به لثه، گونه یا لب، نسبت به برخی مسکن‌های دیگر عملکرد بهتری دارد و گزینه مناسبی برای این نوع مشکلات است. این ویژگی به دلیل توانایی دارو در کنترل التهاب موضعی و تسکین سریع درد است.

ایبوپروفن با مهار آنزیم سیکلوکسیژناز (COX)، به‌ویژه ایزوفرم‌های COX-1 و COX-2، تولید پروستاگلاندین‌ها را کاهش می‌دهد. پروستاگلاندین‌ها ترکیباتی شیمیایی هستند که نقش کلیدی در ایجاد پاسخ‌های التهابی و درد در نواحی آسیب‌دیده بدن ایفا می‌کنند. مهار این مسیر منجر به کاهش التهاب و درد می‌شود.

پس از مصرف خوراکی، ایبوپروفن به سرعت از دستگاه گوارش جذب شده و وارد جریان خون می‌شود.

این دارو عمدتاً در کبد از طریق فرآیندهای اکسیداسیون و گلوکورونیداسیون متابولیزه می‌گردد. متابولیت‌های ایبوپروفن، به همراه مقدار کمی از داروی تغییرنیافته، عمدتاً از طریق کلیه‌ها دفع می‌شوند. نیمه عمر حذف ایبوپروفن در بزرگسالان معمولاً بین 2 تا 4 ساعت استکه نشان‌دهنده سرعت بالای حذف این دارو از بدن است.

- موارد مصرف قرص ایبوتاکفن

• تسکین دردهای مرتبط با اسپاسم عضلانی مانند کمردرد، گردن درد،کشیدگی و رگ به رگ شدن
• تسکین گرفتگی‌ها همراه با درد‌های عضلانی 
• کاهش درد بدن ناشی از سرماخوردگی و آنفولانزا، سردرد، دل‌درد قاعدگی، دردهای عضلانی یا التهاب مفاصل 
• تسکین دردهای بعد از انجام فیزیوتراپی و یا تمرینات ورزشی

- نحوه مصرف ایبوتاکفن

برای بزرگسالان و کودکان بالای 12 سال، مصرف 1-2 قرص هر 4 تا 6 ساعت، در صورت نیاز توصیه می‌شود. توجه داشته باشید که در طول 24 ساعت، بیش از 6 قرص مصرف نکنید، مگر با تجویز پزشک. اگر علائم شما تشدید یافت یا درد بیش از 5 روز ادامه داشت، مصرف دارو را متوقف کرده و با پزشک خود مشورت کنید.

در صورت فراموش کردن یک دوز، به مصرف دارو طبق برنامه هر 4 تا 6 ساعت (1-2 قرص) ادامه دهید و از دو برابر کردن دوز برای جبران دوز فراموش‌شده، خودداری کنید. این اقدامات به جلوگیری از بروز عوارض جانبی و اطمینان از استفاده ایمن از دارو کمک می‌کند.

- عوارض ایبوتاکفن

 هر دارو متعاقب اثراتی که دارد، ممکن است باعث ایجاد عوارض در بیمار شود، هرچند احتمال وقوع این عوارض پایین است و در همه افراد مشاهده نمی‌شود. از عوارض شایع می‌توان به مشکلات گوارشی، خواب‌آلودگی، دشواری در خواب، بی‌قراری، اضطراب یا نگرانی، سرگیجه و تاری دید اشاره کرد. در موارد نادر، عوارضی مانند از دست دادن حافظه، حرکات سریع یا غیرمعمول چشم، قرمزی چشم همراه با گرفتگی بینی و و ضربان قلب آهسته، ممکن است رخ دهد.
 

مصرف در بارداردی و شیردهی 

در صورتی که در سه ماهه اول و دوم بارداری و یا دوران شیردهی می‌باشید و یا در صورتی که سایر داروهای بدون نسخه ای را مصرف می‌کنید، احتیاطات لازم را لحاظ کنید.
 

هشدار مصرف

• در صورتی که دچار درد و یا مشکل در دفع ادرار شدید، سریعا دارو را قطع نمایید.

• احتیاط در بیماران مستعد تحریکات دستگاه گوارش مانند دایورتیکولیس و یا سایر بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش چون کولیت اولسراتیو و بیماری کولون

• احتمال خونریزی‌های شکمی در افراد60 سال به بالا، افراد با سابقه زخم‌های شکمی و یا مشکلات خونریزی، افرادی که دارو‌های کورتیکواستروئیدی و یا دارو‌های رقیق کننده خون مصرف می‌کنند، بیمارانی که دارو‌های ضد التهابی غیر استروئیدی مانند استیل سالیسیلیک اسید (آسپیرین)، ناپروکسن و سایر دارو‌های ضد التهابی تجویز شده را مصرف می‌کنند، همراه با مصرف این دارو بالاتر است.
   

منع مصرف

درصورت حساسیت به هریک از اجزای محصول (ایبوبروفن یا متوکاربامول)، در بیماران منع مصرف دارد. 

جمع بندی

ایبوتاکفن، دارویی ترکیبی از دو ماده‌ی موثره متوکاربامول و ایبوپروفن، به منظور تسکین دردهای مرتبط با اسپاسم عضلانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو توسط شرکت داروسازی خوارزمی تولید می‌شود و هر قرص آن حاوی ۵۰۰ میلی‌گرم متوکاربامول و ۲۰۰ میلی‌گرم ایبوپروفن است.

این دارو برای تسکین دردهای مرتبط با اسپاسم عضلانی مانند کمردرد، گردن درد، کشیدگی و رگ به رگ شدن، کاهش دردهای عضلانی ناشی از سرماخوردگی و آنفولانزا، سردرد، دردهای قاعدگی و همچنین تسکین دردهای پس از فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی کاربرد دارد.

دوز معمول برای بزرگسالان و کودکان بالای ۱۲ سال، ۱ تا ۲ قرص هر ۴ تا ۶ ساعت در صورت نیاز است. حداکثر دوز مصرفی در ۲۴ ساعت ۶ قرص است، مگر با تجویز پزشک.

به منظور کسب اطلاعات دقیق‌تر و علمی در خصوص داروها و مکمل‌های مورد بحث، خوانندگان محترم می‌توانند به مجله علمی داروخانه آنلاین داروکده مراجعه فرمایند. در این بخش، مقالات جامع و مستندی در زمینه‌های مختلف دارویی، تغذیه‌ای و بهداشتی ارائه شده است.