سنگ کیسه صفرا

سنگ کیسه صفرا در واقع سنگ نیست بلکه ماده ای جامد است که در کیسه صفرا تشکیل می شود. کیسه صفرا ارگانی کوچک است که در قسمت تحتانی کبد واقع شده است. اغلب اوقات سنگ کیسه صفرا تا زمانی که موجب انسداد مجاری صفراوی نشود بی علامت باقی می ماند. اما معمولا هنگامی که علامت دار شود بیمار دچار دردهای شدید می گردد که نیازمند درمان فوری است.

انواع سنگ های صفرا
سنگ های صفرا دو نوع اصلی دارد که عبارتند از:
- سنگ های کلسترولی: این سنگ ها اغلب زرد و سبز هستند و بیش از 80 درصد از سنگ های صفراوی را تشکیل می دهند.
- سنگ های پیگمان یا رنگدانه ای: این سنگ ها نسبت به سنگهای کلسترولی کوچک تر و تیره تر هستند. این سنگ‌ها در واقع از بیلی روبین تشکیل شده اند. بیلی روبین یکی از پیگمان های زرد رنگ صفرا است که از تجزیه هموگلوبین حاصل می‌شود و عامل رنگ زرد ادرار و رنگ قهوه ای مدفوع است. بیلی روبین در کبد تولید شده و در کیسه صفرا نگهداری می‌شود.

علت ایجاد سنگ صفرا
به وجود آمدن سنگ صفرا علل و عوامل مختلفی دارد که شامل موارد زیر است:
-ژنتیک
-وزن
-مشکلات و ناراحتی های کیسه صفرا
-رژیم
سنگ صفرا اغلب به دلیل وجود کلسترول بیش از اندازه در کیسه صفرا تشکیل می شود. این اتفاق هنگامی رخ می دهد که میزان کلسترول ساخته شده توسط کبد بیش از میزان کلسترولی است که صفرا می تواند آن را حل کند. یکی دیگر از علل ایجاد سنگ های صفرا وجود بیلی روبین بیش از حد در صفرا است. بیلی روبین از تجزیه گلبولهای قرمز قدیمی خون به وجود می آید. اما گاهی اوقات آسیب های کبدی و برخی اختلالات خونی باعث تولید بیش از اندازه بیلی روبین توسط کبد می‌شوند. چنانچه صفرا نتواند بیلی روبین اضافی را تجزیه کند سنگ های قهوه ای تیره یا سیاه در کیسه صفرا تولید می شوند. بنابراین در صورت عدم تخلیه مناسب کیسه صفرا سنگ‌های صفراوی تشکیل می شوند. سنگهای پیگمانی کیسه صفرا در برخی بیماران مثل بیماران مبتلا به سیروز کبدی و یا بیماران مبتلا به آنمی سیکل سل بیش از سایرین مشاهده می شود.

چه کسانی دچار سنگ های صفرا می‌شوند؟
افراد زیر بیش از سایرین در معرض خطر تشکیل سنگ های صفرا هستند:
- افرادی که چاق هستند. یکی از مهمترین فاکتورها در ابتلا به سنگ کیسه صفرا چاقی است. چاقی باعث افزایش سطح کلسترول شده و علاوه بر این تخلیه کامل کیسه صفرا را با مشکل مواجه می سازد.
- افرادی که از قرص ضدبارداری استفاده می کنند ، افرادی که برای رفع علائم یائسگی هورمون درمانی می شوند و افراد باردار بیش از سایرین در معرض ابتلا به سنگ‌های صفرا هستند. علت این امر وجود استروژن اضافی در بدن است. استروژن باعث افزایش سطح کلسترول بدن شده و تخلیه کامل کیسه صفرا را با اختلال مواجه می کند.

بیشتر بخوانید: کلسترول عوامل بالا برنده و درمان ها

- افراد دیابتی نیز بیش از سایرین در معرض ابتلا به سنگ های کیسه صفرا هستند. زیرا میزان تری گلیسیرید این بیماران اغلب بالاتر از حد نرمال است که این مسئله نیز یکی دیگر از عوامل ایجاد سنگ های صفرا است.
- افرادی که برای کاهش سطح کلسترول خون دارو مصرف می کنند. برخی از این داروها میزان کلسترول موجود در مایع کیسه صفرا را بالا برده و احتمال ابتلا به سنگ صفرا را افزایش می دهند.
- افرادی که در مدت زمان کوتاه و به سرعت وزن کم می کنند.
- افرادی که زمانهای گرسنگی طولانی دارند. در این افراد انقباضات کیسه صفرا کاهش یافته و مایع صفراوی به خوبی تخلیه نمی شود بنابراین احتمال ایجاد سنگ های صفراوی در آنها بالا می رود.
علاوه بر این موارد سنگ صفرا در افرادی که یکی از اعضای درجه یک خانواده آنها دچار این مشکل بودند بیشتر دیده می‌شود. سنگ صفرا در زنان، افراد مسن و نژاد مکزیکی- آمریکایی نیز بیش از سایرین مشاهده می شود.

علائم سنگ صفرا
بسیاری از اوقات سنگ صفرا کاملا بدون علامت است و به طور اتفاقی در بررسی ها و معاینات پزشکی کشف می شود. اما چنانچه سنگ صفرا به مرحله ای برسد که موجب ایجاد علائمی شود این علائم عبارتند:
- درد در قسمت بالای شکم و قسمت بالای پشت که ممکن است چندین ساعت هم طول بکشد.
- تهوع
- استفراغ
-مشکلات گوارشی مثل نفخ، سوء هاضمه، سوزش سر دل و افزایش گاز روده

تشخیص سنگ صفرا
موارد تشخیصی متفاوتی برای سنگ کیسه صفرا وجود دارد که در صورت وجود علائم توسط پزشک درخواست می شوند.
این موارد تشخیصی عبارتند از: آزمایش خون برای بررسی عفونت احتمالی یا انسداد مجاری صفراوی، سونوگرافی کیسه صفرا، سی تی اسکن، ام آر آی، اسکن ویژه‌ کیسه صفرا که با تزریق ماده رادیواکتیو برای بررسی حرکات کیسه صفرا انجام می‌شود و سونوگرافی آندوسکوپیک.

درمان سنگ کیسه صفرا
درمان سنگ کیسه صفرا در اغلب موارد جراحی برداشت کیسه صفرا است. دو نوع جراحی برای برداشتن کیسه صفرا وجود دارد که شامل جراحی لاپاراسکوپی و جراحی باز می باشد.
 در جراحی لاپاراسکوپی که امروزه به دلیل تحمل بهتر بیمار بیشتر از جراحی باز انجام می شود، جراح به وسیله چند برش کوچک و با استفاده از یک دوربین و مانیتور کیسه صفرا را از بدن بیمار خارج می‌کند. این روش بسیار ساده تر از روش جراحی باز است و بیمار می‌تواند سریعتر بیمارستان را ترک کرده و مرخص شود.
نوع دیگر جراحی کیسه صفرا جراحی باز است در این روش جراح برای دسترسی به کیسه صفرا برش بزرگترین روی شکم بیمار ایجاد کرده و با دسترسی مستقیم به کیسه صفرا آن را از بدن بیمار خارج می کند. دوره نقاهت پس از این عمل نسبت به عمل لاپاراسکوپی طولانی‌تر بوده و چندین روز به طول می انجامد.

آیا سنگ کیسه صفرا بدون جراحی قابل بهبود است؟
در صورتی که به دلایل پزشکی انجام عمل جراحی برای بیمار مقدور نباشد پزشک برای بیمار دارو تجویز می کند. این داروها می‌توانند تا حدودی به حل شدن و آب شدن سنگ صفرا کمک کنند. از عوارض شایع این قرص‌ها اسهال می‌باشد. درمان با قرص صد در صد نیست و همچنین دوره درمان با قرص بسیار طولانی است و ممکن است سال‌ها طول بکشد تا سنگ های صفرا کاملا حل شوند. علاوه بر این ممکن است در برخی موارد پس از قطع دارو مجدداً سنگ‌های صفرا تشکیل شوند.