یائسگی و پوکی استخوان

پوکی استخوان چیست؟ پوکی استخوان یک بیماری است که باعث ضعیف شدن بافت استخوان ها شده و تراکم استخوان را کاهش داده و آنها را در برابر صدمات بسیار آسیب پذیر می کند به طوری که ممکن است به راحتی دچار شکستگی شوند. پوکی استخوان یک بیماری خاموش است یعنی تقریبا بدون علامت است و معمولا بدون کمترین علامتی پیشرفت کرده و به درجات شدید می رسد. افراد مبتلا به پوکی استخوان معمولا دچار علامت خاصی نمی شوند و روند بیماری به صورت خاموش رو به پیشرفت است و فرد معمولا زمانی متوجه آن می شود که مشکلی مثل شکستگی استخوان پیدا کند. این بیماران اغلب دچار شکستگی مفصل ران و مهره ها می شوند و قدرت تحرک خود را حداقل برای چندین ماه از دست می دهند. برای آگاهی از وضعیت استخوان ها بهتر است در سنین خاصی آزمایشات سنجش تراکم استخوان انجام شود. 

پوکی استخوان چگونه پیشرفت می کند؟ 
علت اصلی پوکی استخوان ناشناخته است اما پیشرفت بیماری و مشکلاتی که برای فرد به وجود می آورد کاملا شناخته شده می باشد. استخوان ها یکی از اجزای بسیار مهم بدن می باشند. قسمت بیرونی استخوان کاملا سفت و محکم است و بافت بسیار فشرده ای دارد اما قسمت داخلی استخوان ها معمولا بافتی متخلخل مانند اسفنج دارند. هنگامی که پوکی استخوان ایجاد می شود بافت قسمت داخلی استخوان ها تراکم کمتری پیدا کرده و سوراخ های آن بیشتر می شوند. این حالت باعث می شود که استخوان ضعیف و شکننده شود. فردی که دچار پوکی استخوان است ممکن است با یک ضربه کوچک و یا افتادن ساده دچار شکستگی استخوان شود. 

پوکی استخوان و یائسگی
یائسگی در واقع تغییرات هورمونی است که منجر به قطع دائمی عادت ماهیانه خانم ها می شود. به گفته متخصصان اغلب زنان در سنین 45 تا 55 سالگی یائسه می شوند. هنگامی که یک خانم به سنین یائسگی نزدیک می شود سطح استروژن بدن وی شروع به پایین آمدن می کند. استروژن در واقع مانند یک محافظ طبیعی برای استخوان ها عمل کرده و باعث استحکام آنها می شود. کمبود استروژن باعث پیشرفت پوکی استخوان می شود. البته تنها دلیل پوکی استخوان کاهش استروژن نمی باشد. عوامل دیگری نیز در این مشکل دخیل هستند. هنگامی که هر یک از این عوامل با کمبود استروژن همراه شوند روند پیشرفت پوکی استخوان را تسریع کرده و باعث پیشرفت سریع این بیماری می شوند. 

عوامل افزایش دهنده خطر پوکی استخوان
موارد زیر از عوامل بالا برنده خطر ایجاد پوکی استخوان محسوب می شوند: 
- سن: تا قبل از سن 30 سالگی بدن قادر است استخوان بیشتری بسازد . تقریبا از سن 30 سالگی به بعد روند تخریب و پسرفت استخوان از تولید آن بیشتر و سریع تر می شود و این باعث کم شدن تراکم استخوان ها می شود. 

- وضعیت بدنی: خانم هایی که دارای جثه ریز و یا لاغر اندام هستند در مقایسه با زنانی که استخوان بندی درشت تری دارند بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند. علت این حالت این است که زنان لاغر و ریز جثه توده استخوانی کمتری دارند. البته این حالت در مردان نیز صدق می کند.

- تراکم فعلی استخوان ها: هنگامی که یک خانم به سن یائسگی می رسد هر چقدر تراکم استخوانی بیشتری داشته باشد بهتر است زیرا خطر پوکی استخوان در وی کاهش می یابد. به استخوان های خود به شکل یک بانک نگاه کنید. شما در سرتاسر زندگی خود مشغول پس انداز در این بانک هستید و در واقع مشغول ذخیره سازی توده استخوانی خود هستید. با شروع روند پوکی استخوان در سن یائسگی بدن شما شروع به برداشت از این ذخیره می کند. بنابراین هر چقدر میزان این ذخیره کمتر باشد شما سریع تر دچار پوکی استخوان می شوید. به این دلیل است که محققان به والدین توصیه می کنند در زمان کودکی و نوجوانی به تغذیه و فعالیت های بدنی فرزند خود توجه بشتری داشته باشید. 

- سابقه خانوادگی: اگر والدین شما مبتلا به پوکی استخوان بوده اند طوری که مثلا با افتادن از یک ارتفاع بسیار کم و یا یک ضربه ملایم دچار شکستگی مفصل لگن شده اند. شما هم باید مراقب خودتان باشید زیرا بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستید. 

- جنسیت: زنان 4 برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند. یکی از دلایل این حالت این است که زنان اغلب توده استخوانی کمتری نسبت به مردان دارند و دارای جثه ریزتری هستند. زنان بالای 50 سال نسبت به سایرین بیشتر در معرض مشکلات و بیماری های استخوانی مانند پوکی استخوان هستند. 

- نژاد: زنان نژاد آسیایی و قفقازی بیش از سایرین در معرض پوکی استخوان هستند. به علاوه آنها دو برابر بیشتر از زنان نژاد سیاه پوست دچار شکستگی های لگن می شوند.

درمان پوکی استخوان 
درمان های متفاوتی برای کمک به توقف پیشرفت پوکی استخوان وجود دارد . در اینجا به چند نمونه مفید و کاربردی آنها اشاره می گردد.

مصرف مکمل های کلسیم و ویتامین D
کلسیم باعث استحکام استخوان ها شده و از پوکی استخوان ناشی از بالا رفتن سن پیشگیری می کند. انیستیتو ملی سلامت آمریکا توصیه می کند که افراد 19 تا 50 ساله روزانه حداقل 1000 میلی گرم و یا 400 واحد کلسیم مصرف کنند. افراد بالای 50 سال به خصوص زنان باید روزانه حداقل 1200 میلی گرم کلسیم مصرف کنند. اگر رژیم غذایی شما به اندازه کافی حاوی کلسیم نیست و به مقدار کافی لبنیات مصرف نمی کنید حتما باید از مکمل های حاوی کلسیم استفاده کنید. کلسیم کربنات و کلسیم سیترات هر دو ترکیبات مناسبی برای بدن هستند. 

ویتامین D برای سلامت استخوان ها بسیار مفید و ضروری است و بدن انسان بدون وجود ویتامین D قادر به جذب کلسیم نمی باشد. بدن انسان قادر است با قرار گرفتن در معرض نور خورشید به مدت 20 دقیقه در روز ویتامین D کافی تولید کند. اما از آنجایی که قرار گرفتن در معرض نور خورشید بدون استفاده از کرم ضد آفتاب به شدت خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش می دهد بنابراین مجبور به استفاده از کرم ضد آفتاب و دوری از تابش مستقیم نور خورشید هستیم. در نتیجه اغلب افراد با کمبود ویتامین D مواجه هستند و باید از مکمل های حاوی ویتامین D استفاده کنند. افراد بالای 50 سال باید روزانه حداقل 600 واحد ویتامین D مصرف کنند.

داروهای خوراکی و تزریقی تقویت استخوان
دسته ای از داروها به نام بیسفوسفونات ها Bisphosphonates می توانند به پیشگیری از پوکی استخوان کمک کنند. تحقیقات نشان می دهد که این داروها روند کاهش تراکم استخوان ها را کند تر کرده و تراکم استخوان ها را افزایش داده و خطر شکستگی های استخوان ناشی از ضربات ملایم را کاهش می دهند. برخی دیگر از داروها ترکیباتی مشابه استروژن دارند و از این طریق می توانند به تراکم استخوان ها کمک کنند تحقیقات بیانگر این است که این داروها می توانند تا 50 درصد خطر شکستگی های ناشی از پوکی استخوان را کاهش دهند. لازم به ذکر است که این داروها کاملا تخصصی هستند و باید فقط با تجویز پزشک و تحت نظر وی مصرف شوند.

برای مطالعه بیشتر: مصرف مکمل برای جلوگیری از پوکی استخوان

تمرینات ورزشی 
ورزش اثر بسیار خوبی روی استحکام استخوان ها دارد. ورزش استخوان ها را قوی تر می کند، از پوکی استخوان پیشگیری می کند، باعث تسریع در بهبود صدمات استخوانی می شود. پیاده روی، دویدن، رقصیدن و تمرینات ایروبیک ورزش های مناسبی برای استخوان ها هستند. 

هورمون درمانی 
هورمون درمانی می تواند به پیشگیری از پوکی استخوان ناشی از کاهش استروژن در طی یائسگی کمک کند. به علاوه هورمون درمانی می تواند سایر عوارض ناشی از یائسگی مثل گر گرفتگی، تعریق شبانه و تغییرات خلقی را کاهش دهد. البته این درمان برای همه مناسب نیست. هورمون درمانی برای تمام افرادی که دارای مشکلات زیر هستند توصیه نمی شود: 
- افرادی که سابقه سکته مغزی دارند.
- افرادی که سابقه لخته شدن خون دارند. 
- افرادی که مبتلا به سرطان سینه هستند. 
این روش نیز مانند سایر درمان های دارویی باید فقط توسط پزشک متخصص و تحت پیگیری های منظم انجام شود.