کلسترول عوامل بالا برنده و درمان ها

اغلب افراد تصور می کنند که کلسترول فقط از طریق مصرف غذاهای چرب وارد بدن می شود، اما برخلاف تصور بیشترین آن در درون بدن تولید و ساخته می شود. کبد تولید کننده حدود 75 درصد از کلسترول خون می باشد و 25 درصد مابقی آن از طریق تغذیه وارد بدن می شود. کلسترول در اندازه طبیعی نقش مهمی در بدن ایفا می کند و وجود آن برای کارایی سلول ها لازم و ضروری است. اما چنانچه این میزان از حد نرمال بالاتر رود مشکلاتی را برای سلامتی فرد ایجاد می کند.

علائم کلسترول بالا
کلسترول بالا معمولا هیچ گونه علامت بالینی ندارد. اما باعث ایجاد صدمات زیادی در بدن می شود. کلسترول بالا به مرور زمان می تواند باعث ایجاد پلاک در عروق شود. این پلاک ها باعث ایجاد بیماری تحت عنوان آرتواسکلوروز می شوند. در این حالت دیواره عروق تنگ شده و جریان خون با مشکل مواجه می شود و در نتیجه بیماری های قلبی به وجود می آید. البته خوشبختانه کلسترول بالا به راحتی قابل کنترل و درمان می باشد و روش های زیادی برای کنترل آن وجود دارد.

آزمایش اندازه گیری کلسترول
همه افراد بالغ باید سطح کلسترول خون خود را به طور منظم چک کنند. فاصله زمانی بین چکاپ ها بستگی به سن و وجود ریسک فاکتور ها در فرد دارد. مثلا افراد جوان بالای 20 سال بهتر است حداقل هر 4 سال یکبار سطح کلسترول خون خود را بررسی کنند و این زمان در افراد بالای 40 سال به سالی یکبار می رسد. میزان کلسترول از طریق آزمایش خون ناشتا اندازه گیری می شود. فرد برای آزمایش حداقل باید 9 تا 12 ساعت چیزی نخورده و ناشتا باشد. نتیجه آزمایش میزان کلسترول خوب و کلسترول بد خون را نشان می دهد. البته در سالیان اخیر عدد مقدار مناسب کلسترول خون با تغییراتی مواجه بوده است. اما بهترین نکته صرفا عدد و رقم اندازه کلسترول نیست بلکه مواردی دیگر از قبیل برخی ریسک فاکتورها نیز باید مورد بررسی قرار گیرند.

کلسترول بد یا LDL
اغلب کلسترولی که در خون جریان دارد توسط پروتئین هایی تحت عنوان لیپوپروتئین های با چگالی پایین یا LDL حمل می شوند. به این نوع کلسترول، کلسترول بد اطلاق می شود زیرا با سایر مواد ترکیب شده و ایجاد لخته در خون می کنند. رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد چربی های اشباع و چربی های ترانس منجر به افزایش LDL می شوند. برای اغلب افراد LDL زیر 100 نرمال محسوب می شود اما افرادی که بیماری قلبی دارند حتی ممکن است با این مقدار نیز مجبور به استفاده از داروهای کاهنده چربی خون شوند.

کلسترول خوب یا HDL
حدود یک سوم از کلسترول خون توسط لیپوپروتئین هایی با چگالی بالا موسوم به HDL حمل می شوند. به این نوع از کلسترول چربی خوب گفته می شود زیرا به حذف کلسترول بد کمک کرده و از ایجاد پلاک در دیواره عروق پیشگیری می کند. هر چه میزان HDL یا کلسترول خوب بیشتر باشد بهتر است. افرادی که میزان HDL خون آنها پایین است مستعد بیماری های قلبی هستند. مصرف چربی های سالم مانند روغن زیتون به افزایش میزان HDL  کمک می کند.

تری گلیسرید
بدن کالری اضافه، شکر و الکل را تبدیل به تری گلیسرید می کند. تری گلیسرید نوعی چربی است که توسط خون حمل شده و در سلول های چربی سراسر بدن ذخیره می شود. افرادی که دچار اضافه وزن هستند، افراد کم تحرک، سیگاری ها، افرادی که الکل زیاد می نوشند و همچنین افرادی که رژیم غذایی آنها حاوی کربوهیدرات زیاد است اغلب تری گلیسرید بالا دارند. تری گلیسرید بالاتر از 150 خطر ابتلا به سندروم متابولیک را افزایش می دهد این سندروم با بیماری قلبی و دیابت مرتبط است.

کلسترول در غذاها
مصرف غذاهای پر کلسترول مانند تخم مرغ، میگو و لابستر کاملا ممنوع نمی باشد. مصرف مقادیری از این مواد غذایی در افراد معدودی باعث بالا رفتن کلسترول خون می شود. مهمترین عوامل غذایی بالا برنده کلسترول چربی های اشباع و چربی های ترانس هستند. میزان کلسترول مصرفی روزانه در افراد سالم 300 میلی گرم و در افرادی که دارای ریسک بالا هستند مثل افراد دیابتی 200 میلی گرم روزانه می باشد. لازم به ذکر است که یک تخم مرغ حاوی 186 میلی گرم کلسترول است.

کلسترول و سابقه خانوادگی
کلسترول از دو طریق به خون راه پیدا می کند یکی از طریق غذاهایی که می خوریم و دیگری در خود بدن تولید می شود. برخی از افراد دارای ژنی هستند که باعث تولید مقادیر بالای کلسترول در بدن می شود. و در بقیه افراد رژیم غذایی نقش مهمی در افزایش کلسترول دارد. در بعضی موارد نیز هر دو عامل ژن و تغذیه در افزایش کلسترول موثر می باشند.

چه عواملی خطر افزایش کلسترول را افزایش می دهند؟
عوامل متعددی می توانند باعث افزایش کلسترول شوند که مهم ترین آنها عبارتند از:
- رژیم غذایی حاوی چربی های اشباع
- سابقه خانوادگی کلسترول بالا
- چاقی و اضافه وزن
- افزایش سن

کلسترول و جنسیت
تا قبل از سن یائسگی میزان کلسترول خون در زنان نسبت به مردان هم سن آنها کمتر می باشد. علاوه بر این زنان تا قبل از سن یائسگی HDL یا کلسترول خوب بالاتری نسبت به مردان هم سن خود دارند. یکی از دلایل این امر وجود هورمون استروژن است. اما پس از یائسگی و با افت سطح استروژن خطر افزایش کلسترول در زنان افزایش می یابد.

کلسترول در کودکان
شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه کلسترول می تواند از دوران کودکی به مرور در دیواره عروق تجمع پیدا کرده و در بزرگسالی منجر به آرتواسکلوروز و بیماری های قلبی شود. انجمن قلب آمریکا به کودکان و نوجوانان توصیه می کند که کلسترول کمتری مصرف کنند. میزان کلسترول خون در افراد 2 تا 19 سال بهتر است کمتر از 170 باشد.

خطرات کلسترول بالا
اصلی ترین خطرات کلسترول بالا بیماری های عروق کرونر قلب، حملات قلبی و سکته های مغزی هستند. علاوه بر اینها کلسترول بالا می تواند خطر آلزایمر را افزایش دهد. 

عوامل کاهنده کلسترول
مصرف فیبر: تغییر در رژیم غذایی یکی از مهم ترین راه ها برای کاهش کلسترول محسوب می شود. رژیم غذایی سرشار از فیبر باعث کاهش LDL یا کلسترول بد می شود. منابع غنی از فیبر شامل غلات کامل، جو دوسر، میوه ها، میوه های خشک شده، سبزیجات و حبوبات مانند لوبیا می باشد.

انواع چربی ها را بشناسید: چربی های اشباع با منشا حیوانی LDL یا کلسترول بد را بالا می برند. چربی های ترانس نیز میزان کلسترول بد را بالا برده و باعث کاهش کلسترول خوب می شوند. این دو نوع چربی بد و مضر در بسیاری از غذاهای آماده و غذاهای سرخ شده وجود دارد. بر خلاف اینها چربی های غیر اشباع می توانند LDL را پایین بیاورند بنابراین مفید هستند. این چربی ها در مواد غذایی مثل آووکادو، روغن زیتون و روغن بادام زمینی یافت می شوند.

پروتئین های مفید را بشناسید: گوشت و شیر پرچرب حاوی مقادیر بالای پروتئین هستند اما از عوامل اصلی افزایش کلسترول محسوب می شوند. برای تامین پروتئین بهتر است از موادی مانند سویا و ماهی استفاده کنید. این غذاها علاوه بر اینکه سرشار از پروتئین هستند کلسترول بد را نیز افزایش نمی دهند. یکی دیگر از این مواد غذایی ماهی است. ماهی به خصوص ماهی سالمون سرشار از اسیدهای چرب امگا3 می باشد که باعث افزایش سطح کلسترول خوب یا HDL می شود انجمن قلب آمریکا توصیه می کند حداقل دو بار در هفته از ماهی استفاده کنید.

رژیم کم کربوهیدرات داشته باشید: شواهدی وجود دارد مبنی بر این که رژیم کم کربوهیدرات نسبت به رژیم کم چربی بهتر عمل کرده و بیشتر به کنترل میزان کلسترول خون کمک می کند. نتیجه مطالعه ای که برای مدت 2 سال بر روی گروهی از افراد صورت گرفت نشان داد که میزان HDL یا کلسترول خوب در افرادی که رژیم کم کربوهیدرات دارند نسبت به افرادی که از رژیم کم چربی استفاده می کنند بیشتر است.

وزنتان را کاهش دهید: اگر دچار اضافه وزن و یا چاقی هستید بهتر است هر چه سریعتر برای کاهش وزن خود اقدام کنید. کاهش وزن در افرادی که دارای اضافه وزن هستند به کاهش کلسترول و تری گلیسرید آنها کمک زیادی می کند. حتی کاهش چند کیلوگرم وزن نیز می تواند مفید باشد.

سیگار را ترک کنید: هر چند شاید ترک سیگار کار آسانی نباشد اما دلایل زیادی برای این کار وجود دارد. وقتی فردی سیگار را ترک می کند میزان HDL یا کلسترول خوب در خون وی حدود 10 درصد افزایش می یابد.

ورزش کنید: اگر شما فردی سالم اما کم تحرک هستید شروع به تمرینات ورزشی مانند ایروبیک می تواند میزان کلسترول خوب شما را در اولین ماه شروع تمرینات تا 5 درصد افزایش دهد. تمرینات ورزشی مرتب حتی می تواند کلسترول بد را کاهش دهد. ورزش هایی را انجام دهید که ضربان قلب را بالا می برد مثلا شنا، دویدن و یا پیاده روی سریع و این تمرینات را هر بار حداقل برای مدت 30 دقیقه و چندین بار در هفته انجام دهید. البته لازم نیست که این 30 دقیقه پشت سر هم باشد مثلا می توانید تمرینات را به دو قسمت 15 دقیقه ای تقسیم کنید.

بیشتر بخوانید: روش های کمکی برای کاهش کلسترول

درمان های کلسترول بالا
دارو درمانی: چنانچه کلسترول بالا در خانواده شما ارثی می باشد، رعایت رژیم غذایی و تمرینات ورزشی معمولا به تنهایی برای کاهش کلسترول کافی نیستند و بهتر است از دارو برای کاهش کلسترول استفاده کنید. اولین انتخاب به عنوان داروی کاهنده کلسترول استاتین ها می باشند. این دسته داروها جلوی ساخت کلسترول در کبد را می گیرند. سایر داروها مانند داروهایی که مانع جذب کلسترول می شوند نیز وجود دارند. انتخاب نوع دارو بستگی به نطر پزشک داشته و پزشک با بررسی تمام جوانب و وضعیت بیمار داروی مناسب را برای وی تجویز می کند.

مکمل ها: برخی مکمل ها می توانند به کاهش کلسترول خون کمک کنند. در داروخانه ها مکمل هایی یافت می شوند که به کاهش کلسترول خون کمک می کنند. این مکمل ها از موادی مانند جو دو سر، فیبر، چای سبز و استرول های گیاهی تشکیل شده اند.

درمان های گیاهی: برخی مطالعات نشان می دهند که سیر می تواند میزان کلسترول خون را کاهش دهد. البته لازم به ذکر است که قرص سیر دارای برخی عوارض جانبی بوده و می تواند با برخی از داروها تداخل مصرف داشته باشد.
سایر داروهایی که به کاهش کلسترول کمک می کنند عبارتند از:
تخم شنبلیله- برگ آرتیشو یا کنگر فرنگی- بومادران- ریحان