ضروری ترین مکمل های دوران بارداری

بارداری دوره‌ای حیاتی و حساس در زندگی زنان است که نیازهای تغذیه‌ای بدن به ‌شکل چشمگیری افزایش می‌یابد. در این دوران، رشد و تکامل جنین به‌ طور مستقیم، وابسته به تأمین کافی و متعادل مواد مغذی از سوی مادر است. با توجه به نیازهای اضافی در این دوره، ممکن است بعضی از این مواد، از طریق رژیم غذایی روزانه تأمین نشوند. در این شرایط، استفاده از مکمل‌ دوران بارداری می‌تواند تضمین‌کننده سلامت مادر و جنین باشد.

مکمل‌های بارداری با هدف تأمین ویتامین‌ها، مواد معدنی و عناصر ضروری برای حفظ سلامت عمومی مادر، حمایت از رشد جنین و جلوگیری از عوارض ناشی از کمبودهای تغذیه‌ای، طراحی شده‌اند. کمبود مواد مغذی در این دوران می‌تواند به مشکلات جدی مانند کم‌خونی، نقص‌های مادرزادی، زایمان زودرس و تأخیر در رشد جنین منجر شود. به همین دلیل، مصرف مکمل‌ دوران بارداری مناسب تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه بخش مهمی از مراقبت‌های بارداری است.

با انتخاب آگاهانه مکمل‌ها و رعایت دستورات پزشکی، مادران می‌توانند اطمینان حاصل کنند که دوران بارداری خود را با کمترین مشکلات و بهترین شرایط سپری کنند. هدف این مقاله آگاهی‌بخشی درباره اهمیت، مزایا و نکات مربوط به مصرف مکمل‌ها و ویتامین‌های دوران بارداری و معرفی بهترین مکمل‌ دوران بارداری است. 

آنچه در این مقاله خواهید خواند:

• تغییرات بدنی در دوران بارداری
• نیازهای تغذیه‌ای در دوران بارداری
• مکمل‌ها و ویتامین‌های دوران بارداری
• خطرات مصرف بیش از حد مکمل‌ دوران بارداری
• بهترین زمان مصرف قرص مولتی ویتامین در بارداری
• نقش پزشک و متخصص تغذیه در تجویز مکمل دوران بارداری

مدت زمان تقریبی مطالعه: 9 دقیقه

تغییرات بدنی در دوران بارداری

دوران بارداری با تغییرات بسیاری در بدن مادر همراه است که برای رشد سالم جنین و حفظ سلامت مادر ضروری است. یکی از مهم‌ترین تغییرات، افزایش حجم خون و ضربان قلب است که به بدن مادر کمک می‌کند تا مواد مغذی و اکسیژن کافی را به جنین برساند. علاوه بر این، هورمون‌های بارداری مانند پروژسترون باعث کاهش سرعت حرکات گوارشی می‌شوند که می‌تواند منجر به یبوست و گاهی تهوع شود.

نیاز بدن مادر به انرژی در این دوران افزایش می‌یابد و تغییراتی در متابولیسم قند خون رخ می‌دهد تا انرژی لازم برای رشد جنین تأمین شود. همچنین، هورمون‌هایی مانند پروژسترون و ریلکسین با شل کردن عضلات و لیگامان‌ها، بدن را برای زایمان آماده می‌کنند. با بزرگ‌تر شدن رحم، فشار بیشتری به دیافراگم وارد می‌شود که ممکن است تنفس را دشوارتر کند. فشار بر مثانه نیز یکی دیگر از تغییرات رایج است که اغلب باعث تکرر ادرار می‌شود.

این تغییرات، هرچند ممکن است گاهی چالش‌برانگیز باشند، بخشی از روند طبیعی بارداری هستند و بدن مادر را برای حمایت از رشد جنین و آمادگی برای زایمان آماده می‌کنند.

نیازهای تغذیه‌ای در دوران بارداری

دوران بارداری زمانی است که تغذیه مادر بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا می‌کند. بدن مادر برای حمایت از رشد سریع جنین، حفظ سلامت خود و آماده‌سازی برای زایمان به ویتامین‌ها، مواد معدنی و کالری بیشتری نیاز دارد. در این دوران، نیاز به مواد مغذی خاص مانند اسید فولیک، آهن، کلسیم، ویتامین D و امگا 3 به شدت افزایش می‌یابد، زیرا این مواد برای رشد مغز، استخوان‌ها، خون‌سازی و پیشگیری از نقص‌های مادرزادی ضروری هستند. همچنین، دریافت مناسب ریزمغذی‌ها می‌تواند از عوارض بارداری مانند کم‌خونی، پره‌اکلامپسی و زایمان زودرس پیشگیری کند.

مادران باردار باید به کیفیت غذایی که مصرف می‌کنند توجه ویژه‌ای داشته باشند، زیرا تغذیه در این دوران نه تنها بر سلامت جنین، بلکه بر رشد آینده کودک نیز تأثیر مستقیم دارد. علاوه بر این، مکمل‌های بارداری برای جبران کمبودهایی که از طریق غذا تأمین نمی‌شوند، مفید هستند. 

مکمل ها و ویتامین های دوران بارداری

همانطور که پیشتر گفته شد، نیاز به برخی مواد مغذی در دوران بارداری افزایش می‌یابد و هر یک از این مواد نقشی حیاتی در سلامت مادر و رشد جنین دارند. در این بخش، توضیح کاملی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز و نام مکمل های دوران بارداری ارائه می‌شود.
 

- اسید فولیک (B9)

کارکرد: اسید فولیک، یکی از ویتامین‌های ضروری دوران بارداری، نقش حیاتی در رشد سیستم عصبی جنین و پیشگیری از نقص‌های لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا ایفا می‌کند. این ویتامین با شرکت در تولید DNA و تقسیم سلولی، به شکل‌گیری صحیح بافت‌ها و اندام‌های جنین کمک می‌کند و در مراحل اولیه بارداری، زمانی که رشد سریع سلولی آغاز می‌شود، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از آنجا که نیاز به این ویتامین در دوران بارداری افزایش می‌یابد و ممکن است تأمین آن تنها از طریق رژیم غذایی کافی نباشد، مصرف مکمل اسید فولیک با دوز توصیه‌شده، اقدامی ضروری برای سلامت مادر و جنین است.

پیامدهای کمبود: نقص‌های مادرزادی در مغز و نخاع جنین، زایمان زودرس و کم‌وزنی نوزاد.

منابع غذایی: سبزیجات برگ سبز (اسفناج، کلم بروکلی)، جگر گوساله، مرکبات، غلات غنی‌شده، عدس و لوبیا.

مقدار توصیه‌شده: 400-600 میکروگرم در روز، از قبل از بارداری تا هفته 12 بارداری.

- آهن

کارکرد: آهن یکی از مواد معدنی ضروری در دوران بارداری است که نقش کلیدی در تولید هموگلوبین، پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز خون، ایفا می‌کند. هموگلوبین وظیفه انتقال اکسیژن به سلول‌های بدن مادر و جنین را بر عهده دارد و برای رشد و عملکرد صحیح اندام‌های جنین حیاتی است. در دوران بارداری، حجم خون مادر تا حدود 50 درصد افزایش می‌یابد تا نیازهای اکسیژنی جنین را تأمین کند. این افزایش حجم خون باعث می‌شود که نیاز به آهن به طور قابل ‌توجهی بیشتر شود. 

با توجه به این که تأمین آهن کافی تنها از طریق رژیم غذایی ممکن است دشوار باشد، به ویژه برای مادرانی که رژیم گیاهخواری دارند یا دچار مشکلات گوارشی هستند، مصرف بهترین مکمل آهن در دوران بارداری، راهی مؤثر برای پیشگیری از کمبود آهن و حفظ سلامت مادر و جنین است.

پیامدهای کمبود: کم‌خونی، خستگی شدید، زایمان زودرس و کاهش وزن نوزاد هنگام تولد.

منابع غذایی: گوشت قرمز، مرغ، ماهی، حبوبات، اسفناج و غلات غنی‌شده.

مقدار توصیه‌شده: 27 میلی‌گرم در روز.

- کلسیم

کارکرد: کلسیم یکی از مهم‌ترین مواد معدنی دوران بارداری است که نقشی اساسی در رشد و تقویت استخوان‌ها و دندان‌های جنین ایفا می‌کند. این ماده معدنی برای ساختاردهی مناسب اسکلت جنین ضروری بوده و به حفظ تراکم استخوان مادر نیز کمک می‌کند. کلسیم علاوه بر نقش خود در سلامت استخوان‌ها، در فرآیندهای حیاتی دیگری مانند تنظیم عملکرد عضلات، حفظ ضربان قلب منظم، و کمک به انعقاد خون مشارکت دارد. از آنجا که تأمین این نیاز تنها از طریق رژیم غذایی ممکن است دشوار باشد، مصرف مکمل کلسیم با دوز توصیه‌شده اهمیت دارد. 

برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با مصرف کلسیم در دوران بارداری، به مقاله "در دوران بارداری و شیردهی چقدر کلسیم مصرف کنیم؟" تالیف و ترجمه دکتر الهه عبدالهی در مجله علمی داروکده رجوع فرمایید.

پیامدهای کمبود: ضعف استخوان‌ها و دندان‌های مادر، کاهش تراکم استخوان، افزایش خطر پره‌اکلامپسی و اختلال در رشد استخوان‌های جنین.

منابع غذایی: لبنیات (شیر، ماست، پنیر)، بادام، کلم بروکلی، ماهی‌های کنسروی با استخوان.

مقدار توصیه‌شده: 1000-1300 میلی‌گرم در روز.
 

- ویتامین D

کارکرد: ویتامین D یکی از ویتامین‌های حیاتی دوران بارداری است که نقش کلیدی در سلامت مادر و جنین ایفا می‌کند. این ویتامین با افزایش جذب کلسیم از دستگاه گوارش، به تقویت استخوان‌ها و دندان‌های جنین کمک می‌کند و از کاهش تراکم استخوان مادر جلوگیری می‌نماید. همچنین، ویتامین D با تقویت سیستم ایمنی، مادر را در برابر عفونت‌ها مقاوم‌تر می‌کند و به تنظیم عملکرد سیستم ایمنی جنین نیز کمک می‌نماید. 

یکی از نقش‌های برجسته ویتامین D در دوران بارداری، پیشگیری از پره‌اکلامپسی است، شرایطی که با فشار خون بالا و عوارضی برای مادر و جنین همراه است. به دلیل این فواید گسترده و افزایش نیاز در دوران بارداری، مصرف کافی ویتامین D از طریق رژیم غذایی، نور خورشید یا مکمل‌ ویتامین D ضروری است.

پیامدهای کمبود: ضعف استخوان‌ها، افزایش خطر پره‌اکلامپسی، مشکلات رشد استخوانی در جنین و پوکی استخوان در مادر.

منابع غذایی: ماهی‌های چرب (سالمون، تن)، زرده تخم‌مرغ، شیر غنی‌شده و نور خورشید.

مقدار توصیه‌شده: 600 واحد بین‌المللی در روز.
 

- امگا-3 (EPA و DHA)

کارکرد: امگا-3 در دوران بارداری نقش اساسی در رشد و تکامل جنین دارد. این اسیدهای چرب ضروری، به ویژه DHA و EPA، برای توسعه مغز و سیستم عصبی جنین بسیار حیاتی هستند. مصرف کافی امگا-3 به رشد صحیح شبکیه چشم و بهبود عملکرد دید جنین کمک می‌کند و باعث تقویت سیستم عصبی مرکزی او می‌شود. علاوه بر این، امگا-3 با کاهش التهاب در بدن مادر و جنین، سلامت کلی را حفظ کرده و موجب بهبود عملکرد رحم می‌شود.

این اسیدهای چرب همچنین به سلامت مادر، به ویژه در کاهش خطر ابتلا به پری‌اکلامپسی و مشکلات مرتبط با فشار خون در دوران بارداری، کمک می‌کنند. امگا-3 با تأثیر مثبت بر سیستم ایمنی بدن، در کاهش خطر عفونت‌ها و بیماری‌ها مفید است. علاوه بر این، مصرف مکمل امگا-3 در دوران بارداری ممکن است به کاهش خطر افسردگی پس از زایمان کمک کند و تأثیرات مثبتی بر وضعیت روانی مادر داشته باشد.

پیامدهای کمبود: تأخیر در رشد مغز و سیستم عصبی جنین و افزایش خطر افسردگی پس از زایمان.

منابع غذایی: ماهی‌های چرب (سالمون، ساردین)، روغن کتان، گردو و تخم‌ مرغ‌های غنی‌شده.

مقدار توصیه‌شده: حداقل 200 میلی‌گرم DHA در روز.
 

- ید

کارکرد: ید یکی از عناصر حیاتی برای سلامت مادر و جنین در دوران بارداری است. این ماده معدنی در تولید هورمون‌های تیروئیدی نقش اساسی دارد که برای رشد و توسعه مغز و سیستم عصبی جنین ضروری هستند. در دوران بارداری، سطح هورمون‌های تیروئیدی باید به اندازه کافی بالا باشد تا از اختلالات در رشد مغز و سیستم عصبی جنین جلوگیری شود. علاوه بر نقش مهم ید در تکامل جنین، این ماده معدنی به تنظیم عملکرد تیروئید مادر نیز کمک می‌کند. در دوران بارداری، تغییرات هورمونی موجب افزایش نیاز به ید می‌شود، و تأمین کافی آن از طریق تغذیه یا مکمل‌های حاوی ید به حفظ تعادل هورمونی و سلامت مادر کمک می‌کند. 

پیامدهای کمبود: اختلال در رشد مغزی جنین، کاهش IQ، گواتر در مادر و جنین.

منابع غذایی: نمک یددار، ماهی، لبنیات و تخم‌مرغ.

مقدار توصیه‌شده: 220 میکروگرم در روز.
 

- زینک

کارکرد: زینک (روی) در دوران بارداری نقش بسیار مهمی در رشد و تکامل جنین دارد. این ماده معدنی برای تقسیم سلولی و تولید پروتئین‌ها ضروری است و در تشکیل DNA و RNA جنین نقش اساسی ایفا می‌کند. مصرف زینک در حمایت از رشد سلولی سالم، بهبود سیستم ایمنی و حفظ سلامت پوست نقش دارد. علاوه بر این، زینک در تنظیم عملکرد هورمونی و تعادل متابولیک بدن مادر مؤثر است و به حفظ سطح طبیعی قند خون و فشار خون کمک می‌کند.

در دوران بارداری، نیاز به زینک افزایش می‌یابد تا از سلامت جنین و مادر حمایت کند. این ماده معدنی می‌تواند به پیشگیری از نقص‌های مادرزادی مانند نقص‌های عصبی و مشکلات رشد یاری می‌رساند. زینک همچنین به بهبود سیستم ایمنی بدن مادر کمک کرده و از عفونت‌ها و التهاب‌های احتمالی جلوگیری می‌کند. در صورت لزوم، مصرف مکمل‌ زینک می‌تواند به تأمین نیازهای بدن کمک کند.

پیامدهای کمبود: اختلال در رشد جنین، ضعف سیستم ایمنی و افزایش خطر عفونت.

منابع غذایی: گوشت قرمز، مرغ، ماهی، غلات کامل، آجیل و لبنیات.

مقدار توصیه‌شده: 11 میلی‌گرم در روز.
 

- ویتامین B12

کارکرد: ویتامین‌های گروه B، به ویژه ویتامین B12، در دوران بارداری نقش بسیار حیاتی در سلامت مادر و جنین دارد. B12 برای تولید گلبول‌های قرمز خون ضروری است و کمبود آن می‌تواند باعث کم‌خونی مگالوبلاستیک در مادر شود. همچنین، B12 برای ساخت میلین (پوشش عصبی) که برای عملکرد صحیح سیستم عصبی ضروری است، مورد نیاز است. علاوه بر این، ویتامین B12 نقش مهمی در رشد و تکامل مغز جنین ایفا می‌کند و کمبود آن می‌تواند خطر نقص‌های مادرزادی مانند نقص لوله عصبی را افزایش دهد. بنابراین، مصرف کافی ویتامین‌های B، به ویژه B12 در مادران پیرو رژیم گیاهخواری، برای حفظ سلامت مادر و جنین و پیشگیری از مشکلات جدی بسیار ضروری است.

پیامدهای کمبود: کم‌خونی مگالوبلاستیک، خستگی شدید، اختلالات عصبی در مادر و تأخیر در رشد سیستم عصبی جنین.

منابع غذایی: عمدتاً در منابع حیوانی، از جمله گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم‌مرغ و لبنیات. 

مقدار توصیه‌شده: 2.6 میکروگرم در روز.

خطرات مصرف بیش از حد مکمل‌ دوران بارداری

مصرف نادرست یا بیش از حد مکمل‌های بارداری می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد. به عنوان نمونه، مصرف بیش از حد ویتامین A ممکن است به ناهنجاری‌های مادرزادی در جنین منجر شود. آهن در دوزهای بالا ممکن است عوارض گوارشی مانند یبوست یا اسهال ایجاد کند و حتی منجر به آسیب به کبد شود. مصرف بدون کنترل مکمل‌ دوران بارداری می‌تواند منجر به عدم تعادل در بدن شود و سلامت مادر و جنین را به خطر بیندازد. 

برخی قرص‌های مکمل دوران بارداری ممکن است با داروهایی که مادر مصرف می‌کند، تداخل داشته باشند و اثربخشی یا ایمنی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهند. بنابراین، برای جلوگیری از این خطرات، مشاوره با پزشک و مصرف مکمل‌ دوران بارداری در دوزهای توصیه‌شده، امری ضروری است. انتخاب درست بهترین مکمل دوران بارداری و پایبندی به توصیه‌های پزشکی تضمین می‌کند که مادر از فواید آن‌ها بهره‌مند شده و از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود.

بهترین زمان مصرف قرص مولتی ویتامین در بارداری

بهترین زمان مصرف قرص مولتی ویتامین در بارداری بر اساس نیازهای فردی مادر و مرحله بارداری تنظیم می‌شود. توصیه می‌شود مادرانی که قصد بارداری دارند، مصرف برخی مکمل‌های ضروری مانند فولیک اسید را از چند ماه پیش از بارداری آغاز کنند. این ویتامین می‌تواند به پیشگیری از نقایص لوله عصبی در مراحل اولیه رشد جنین کمک کند، زمانی که بسیاری از مادران هنوز از بارداری خود آگاه نیستند.

در سه‌ماهه اول بارداری، تأکید اصلی بر مصرف فولیک اسید، ید و ویتامین‌های گروه B است، چرا که این ترکیبات برای رشد اولیه جنین و پیشگیری از مشکلاتی مانند تهوع صبحگاهی مفید هستند. در سه‌ماهه دوم، با رشد سریع جنین، نیاز به آهن و کلسیم افزایش می‌یابد تا کم‌خونی مادر و ضعف استخوان‌ها پیشگیری شود. در سه‌ماهه سوم، مصرف مکمل‌هایی مانند امگا-3، ویتامین D و کلسیم اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، زیرا این ترکیبات در رشد مغزی و تکامل سیستم اسکلتی جنین نقش اساسی دارند.

همچنین، مکمل‌ها باید در زمان مناسب از روز مصرف شوند تا جذب آن‌ها بهینه شود. به عنوان مثال، آهن بهتر است با معده خالی یا همراه با ویتامین C مصرف شود تا جذب آن افزایش یابد، در حالی که مکمل‌های کلسیم یا مولتی‌ویتامین‌ها بهتر است همراه غذا مصرف شوند. مشاوره منظم با پزشک یا متخصص تغذیه برای تنظیم دوز و ترکیب مکمل‌ها در هر مرحله از بارداری ضروری است، تا از بروز عوارض جانبی یا تداخلات دارویی جلوگیری شود.

نقش پزشک و متخصص تغذیه در تجویز مکمل‌ دوران بارداری

نقش پزشک و متخصص تغذیه در انتخاب و تنظیم مکمل‌های دوران بارداری بسیار حیاتی است. پزشک با در نظر گرفتن شرایط جسمی و سابقه پزشکی مادر، نوع و دوز مکمل‌های مورد نیاز را تعیین می‌کند. به عنوان مثال، برای مادرانی که دچار کم‌خونی هستند، دوز بیشتری از آهن تجویز می‌شود؛ در حالی که در مواردی مانند تهوع شدید، ممکن است مکمل‌هایی با فرمولاسیون خاص توصیه شوند. متخصص تغذیه نیز با بررسی رژیم غذایی مادر، نیازهای تغذیه‌ای او را ارزیابی کرده و توصیه‌های لازم را برای مکمل‌هایی که نمی‌توانند از طریق رژیم غذایی تأمین شوند، ارائه می‌دهد. این همکاری منظم بین پزشک و متخصص تغذیه باعث می‌شود که مادر باردار از تمامی مواد مغذی مورد نیاز بهره‌مند شود و از مصرف بی‌رویه یا تداخلات دارویی جلوگیری شود.

سخن پایانی

مصرف مکمل‌های دوران بارداری یک اقدام اساسی برای حفظ سلامت مادر و جنین است. انتخاب زمان‌بندی مناسب و مصرف مکمل‌ها بر اساس مشاوره با پزشک و متخصص تغذیه، تضمین‌کننده یک بارداری سالم و بی‌خطر خواهد بود. مادران باید به برچسب مکمل‌ها توجه کرده و از مصرف محصولات ناشناخته خودداری کنند. داشتن یک رژیم غذایی متنوع و غنی در کنار مصرف مکمل‌های ضروری، بهترین راه برای تأمین نیازهای تغذیه‌ای در دوران بارداری است.

انتخاب مکمل‌های دوران بارداری نیازمند دقت فراوان است، زیرا هر مادر باردار شرایط خاص خود را دارد. یکی از نکات مهم، انتخاب مکمل‌های ارگانیک یا طبیعی برای مادرانی است که به مواد شیمیایی حساسیت دارند. همچنین، برخی مادران ممکن است به دلیل شرایط خاص مانند دیابت بارداری یا حساسیت‌های غذایی نیاز به مکمل‌های ویژه داشته باشند که فاقد قند، گلوتن یا آلرژن‌های دیگر باشند. انتخاب مکمل‌های ترکیبی حاوی چند ماده مغذی کلیدی، نظیر مولتی‌ویتامین‌های بارداری، معمولاً ساده‌تر است. 

مادران باردار باید همواره از برندهای معتبر و مورد تأیید استفاده کنند و از مکمل‌های ناشناخته یا تقلبی اجتناب کنند. برای اطمینان از کیفیت و اصالت مکمل دوران بارداری، بهتر است آن را از داروخانه‌ آنلاین داروکده تهیه کنید. داروکده با نظارت مستمر مسئول فنی تمامی محصولات خود را مطابق با بالاترین استانداردهای بهداشتی و انبارداری عرضه می‌کند. 

مجله داروکده با انتشار مقالات علمی و به‌روز، سعی در قدم برداشتن در راستای افزایش اطلاعات عمومی خوانندگان در زمینه سلامت و تغذیه دارد. شما عزیزان می‌توانید پرسش‌های خود را در ارتیاط با مکمل دوران بارداری در انتهای این مقاله مطرح فرمایید. تیم علمی داروکده آماده پاسخگویی به تمام سوالات شما در این مورد است.