فواید و عوارض قرص فولیک اسید قبل از بارداری

آمادگی برای بارداری شامل مجموعه‌ای از اقدامات مهم است که نه تنها مراقبت های دوران بارداری را در بر می گیرد، بلکه به سلامت جسم و روان در ماه های قبل از بارداری نیز اشاره دارد تا تضمین کننده سلامت مادر و جنین باشد. یکی از مهم ترین این اقدامات توجه به نیاز های تغذیه ای در بارداری و پیش از آن است. از جمله مهم ترین این موارد، مصرف فولیک اسید قبل از بارداری است که در پیشگیری از نقص‌های مادرزادی و حمایت از سلامت عمومی مادر نقش دارد. 

این مقاله به بررسی علمی فواید و عوارض فولیک اسید قبل از بارداری می‌پردازد و با ارائه توصیه‌های لازم به این سوال پاسخ می دهد که آیا فولیک اسید برای بارداری خوبه؟ و اگر هست چرا و چگونه...

فهرست مطالب:

- اسید فولیک قبل از بارداری چیست؟
- نقش فولیک اسید در بارداری
- فواید فولیک اسید قبل از بارداری
- عوارض مصرف زیاد فولیک اسید قبل از بارداری
- نحوه مصرف فولیک اسید قبل از بارداری

مدت زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه
 

اسید فولیک قبل از بارداری چیست؟

فولیک اسید یا ویتامین B9 یکی از ویتامین‌های ضروری گروه B است که در بسیاری از فرآیندهای حیاتی بدن از جمله سنتز DNA و RNA، تقسیم سلولی، تولید گلبول‌های قرمز خون و...شرکت دارد. خوردن فولیک اسید قبل از بارداری به واسطه نقش های کلیدی این ماده مغذی در فرآیندهای سلولی، برای تضمین سلامت مادر و جنین ضروری است؛ زیرا نیاز بدن به این ویتامین در این دوران به دلیل رشد و تکامل جنین افزایش می‌یابد و کمبود آن می‌تواند منجر به بروز مشکلات جدی مانند کم‌خونی و نقص‌های مادرزادی در جنین شود.  

فولات فرم طبیعی اسید فولیک است که در مواد غذایی مانند سبزیجات برگ‌دار سبز، مرکبات، حبوبات و غلات یافت می‌شود و بدین ترتیب از طریق رژیم غذایی قابل دریافت است. با این وجود فولیک اسید به شکل صناعی و در قالب مکمل‌های دارویی به منظور پیشگیری و جبران کمبود این ویتامین استفاده می‌شود و مصرف قرص فولیک اسید قبل از بارداری می تواند در مواردی که نیاز به دوز بالاتری از فولیک اسید است، مفید باشد.

نقش فولیک اسید در بارداری

پیش از آنکه به بررسی فواید فولیک اسید قبل از بارداری بپردازیم، می بایست به نقش این ویتامین در بارداری اشاره کوتاهی داشته باشیم:

مصرف فولیک اسید قبل از بارداری و در طی آن می‌تواند به طور قابل توجهی خطر نقص‌های مادرزادی مانند نقص لوله عصبی یا NTD را کاهش دهد. لوله عصبی جنین در حدود هفته چهارم بارداری شکل گرفته و منجر به تشکیل مغز و نخاع می شود. نقص‌ لوله عصبی شامل مجموعه ای از اختلالات در تکامل جنینی نظیر اسپینا بیفیدا و آنانسفالی هستند که ناشی از بسته نشدن کامل لوله عصبی در مراحل اولیه بارداری هستند و می‌توانند تأثیرات جبران ناپذیری بر سلامت نوزاد به دنیا آمده داشته باشند. اسپینا بیفیدا یکی از انواع شایع‌ نقص‌ لوله عصبی است که در آن نخاع و اعصاب مجاور به درستی رشد نمی‌کنند و ممکن است منجر به مشکلات حرکتی و عصبی شود. در حالی که آنانسفالی نوعی نقص شدیدتر بوده و سبب عدم تشکیل بخش‌های عمده‌ای از مغز شده و معمولاً با مرگ جنین در دوران بارداری یا پس از تولد همراه است.

مصرف کافی فولیک اسید قبل از بارداری و اوایل آن می‌تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند زیرا با حمایت از سنتز DNA و تقسیم سلولی به ویژه در طول مراحل حساس رشد جنینی، به پیشگیری از نقص‌ لوله عصبی و تشکیل و تکامل سایر ساختارهای حیاتی جنین کمک می کند. 

فواید فولیک اسید قبل از بارداری

تاثیر فولیک اسید قبل از بارداری در بسیاری مطالعات مورد بررسی قرار گرفته است و به نظر می رسد این ویتامین نه تنها برای سلامت جنین در دوران بارداری مفید است، بلکه می تواند سلامت بانوان را به صورت همه جانبه ای تامین کند.
 

- بهبود کیفیت تخمک گذاری و افزایش باروری

مطالعات حاکی از این هستند که مصرف فولیک اسید برای تنبلی تخمدان مفید است و با بهبود کیفیت تخمک‌ها به افزایش احتمال باروری کمک می کند. تخمک‌ها به عنوان سلول‌های زایشی زنانه، نقش کلیدی در فرآیند باروری دارند. کیفیت تخمک‌ها می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد که یکی از آن‌ها کمبود مواد مغذی ضروری مانند فولیک اسید است. این ویتامین با تقویت فرآیندهای متابولیکی درون سلول‌های تخمک و محافظت از آن‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو، به افزایش شانس باروری و تسهیل فرآیند لقاح کمک می‌کند. بی دلیل نیست که بسیاری محصولات تقویت باروری خانم ها در فرمولاسیون خود فولیک اسید دارند.
 

- تقویت سلامت عمومی مادر

یکی از اساسی ترین نقش های فولیک اسید به سنتز گلبول‌های قرمز خون و پیشگیری از کم‌خونی مرتبط می شود. کمبود فولیک اسید به دلیل تولید ناقص گلبول‌های قرمز به کم خونی مگالوبلاستیک می انجامد. این نوع کم‌خونی می‌تواند باعث ضعف، خستگی و کاهش انرژی در مادر شود که تأثیرات منفی بر روند بارداری خواهد داشت. با مصرف کافی فولیک اسید، سطح هموگلوبین در خون بهبود یافته و سلامت عمومی مادر حفظ می‌شود. 
 

- پیشگیری از نقص‌های مادرزادی

همان گونه که اشاره شد، مهم‌ترین فایده مصرف فولیک اسید، کاهش خطر نقص‌ لوله عصبی در جنین است که می‌توانند تأثیرات جبران‌ناپذیری بر سلامت و کیفیت زندگی نوزاد داشته باشد. مطالعات نشان می‌دهند که مصرف روزانه فولیک اسید می‌تواند تا 70 درصد از بروز این نقص‌ها جلوگیری کند. این تاثیرات به دلیل نقش فولیک اسید در حمایت از فرآیندهای زیستی به ویژه واکنش های متیلاسیون سلولی می باشد که در تشکیل صحیح سیستم عصبی جنین حیاتی است. 
 

- حمایت از رشد جنین

عوارض نخوردن فولیک اسید قبل از بارداری و فراهم نکردن میزان کافی از آن برای بدن، تنها به نقص لوله عصبی محدود نمی شود.  این ویتامین برای تقسیم سلولی و رشد بافت‌های جنین از جمله تکامل قلب نیز مهم است. در دوران بارداری، جنین به سرعت در حال رشد و تکامل بوده و سلول‌های جدیدی به طور مداوم تولید می‌شوند. برای انجام صحیح این فرآیندها، حضور کافی فولیک اسید برای شرکت در فرآیندهای متابولیکی سنتز نوکلئوتیدها و تکثیر سلولی لازم است.  

عوارض مصرف زیاد اسید فولیک قبل از بارداری

به طور کلی، اگرچه فولیک اسید ایمن است، اما مصرف زیاد فولیک اسید قبل از بارداری مانند هر ماده مغذی دیگری ممکن است باعث ایجاد مشکل شود. 
 

- جلوگیری از تشخیص کمبود ویتامین ب12

مصرف بیش از حد فولیک اسید می‌تواند علائم کمبود ویتامین B12 را پنهان کند. ویتامین B12 برای سلامت سیستم عصبی و تولید گلبول‌های قرمز خون ضروری است و کمبود آن می تواند منجر به مشکلات جدی عصبی و کم‌خونی شود.
دکتر الهه عبدالهی توضیحات جالب توجهی را پیرامون این ویتامین در مقاله ای با عنوان همه چیز درباره ویتامین B12 یا سیانوکوبالامین تالیف و ترجمه نموده است. 

وقتی مادر قبل از بارداری فولیک اسید زیادی مصرف کند، این ویتامین ممکن است اثرات کمبود ویتامین ب12 را مخفی کند که تشخیص دیرهنگام این امر به آسیب‌های عصبی جبران‌ناپذیر منتهی می گردد. بنابراین چنانچه در معرض خطر عدم ویتامین ب12 به علت مصرف برخی داروها یا عدم دریافت کافی منابع غذایی ویتامین ب12 مانند رژیم های گیاه خواری قرار دارید، می بایست پیش از خوردن فولیک اسید برای بارداری، سایر موارد را بررسی نمایید. 
 

- بروز عوارض گوارشی

با وجود فواید فولیک اسید برای بارداری، استفاده افراطی آن در برخی افراد می‌تواند باعث بروز مشکلات گوارشی مانند نفخ، تهوع یا بی‌اشتهایی شود. این عوارض معمولاً ناشی از مصرف دوزهای بسیار بالای فولیک اسید و عدم تعادل در رژیم غذایی هستند. برای جلوگیری از این مشکلات، بهتر است دوزهای مصرفی را با توصیه پزشک تنظیم کرده و از مصرف بیش از حد خودداری کنید. 

- افزایش خطر برخی سرطان ها

زمانی که اسید فولیک بیشتر از حد نیاز استفاده شود، سطح اسید فولیک متابولیزه نشده یا (UMFA) در خون افزایش پیدا می کند و برخی مطالعات بر روی دوزهای بسیار بالای فولیک اسید، با افزایش خطر بروز بدخیمی ها، ویژه سرطان کولون و پروستات، مرتبط بوده است. لذا نه تنها مصرف افراطی ویتامین ب9 قبل از بارداری سلامت مادر را به خطر می اندازد، بلکه مصرف فولیک اسید در مردان با دوز غیر استاندارد هم می تواند با عارضه همراه باشد. این موضوع احتمالا به دلیل تأثیر فولیک اسید بر سرعت رشد و تکثیر سلول‌ها است. هرچند این یافته‌ها هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری دارد، اما بهتر است در مصرف این ویتامین از دوزهای توصیه شده تجاوز نکنید.
 

- خطرات مصرف بالای فولیک اسید برای جنین

به نظر می رسد سطوح بالای اسید فولیک متابولیزه نشده در گردش می تواند با متیلاسیون DNA و تغییرات اپی‌ژنتیکی ناشی از آن بر رشد عصبی جنین به طور منفی اثر بگذارد و با افزایش خطر برخی ناهنجاری های مادرزادی یا بروز اختلالات طیف اوتیسم نیز مرتبط باشد. با همه این ها، پژوهش های بیشتری مورد نیاز است زیرا عوارض ذکر شده به صورت کامل اثبات نشده و قادر به انکار فواید مصرف فولیک اسید در بارداری نیستند.

نحوه مصرف فولیک اسید قبل از بارداری

نحوه مصرف قرص فولیک اسید قبل از بارداری بر اساس دوز و زمان مصرف می تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. علت این امر به نیازهای متفاوت هر فرد بر می گردد. 

- دوز فولیک اسید قبل از بارداری 

سازمان‌های بهداشتی بین‌المللی مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کنند که زنان در سنین باروری روزانه 400 میکروگرم فولیک اسید مصرف کنند. این دوز برای تأمین نیازهای معمول بدن به فولیک اسید و پیشگیری از کمبود این ویتامین کافی است. اما در صورتی که قصد بارداری دارید، این مقدار باید به 600 میکروگرم در روز افزایش یابد تا نیازهای اضافی ناشی از بارداری پوشش داده شود. 

همچنین، برای بانوانی که سابقه نقص لوله عصبی در خانواده دارند یا در بارداری قبلی کودکی با این اختلال به دنیا آورده اند، ممکن است نیاز به دوزهای بالاتر فولیک اسید باشد. در این موارد، پزشکان ممکن است مصرف روزانه تا 5 میلی‌گرم فولیک اسید را توصیه کنند. 

هر چند توجه کنید که تمام دوزهای فولیک اسید بهتر است تحت نظر پزشک مصرف شود تا ضمن تامین نیازهای فردی در مادر، از بروز هرگونه عوارض جانبی جلوگیری شود.
 

- بهترین زمان مصرف فولیک اسید قبل از بارداری

زمان مصرف ویتامین ها در بارداری بسیار مهم است و باید تحت نظر پزشک انجام شود. در این قسمت به دو سوال پرتکرار در این شرایط پاسخ می دهیم:
 

1- چند ماه قبل از بارداری اسید فولیک بخوریم؟
توصیه می شود چنانچه قصد بارداری دارید، ضمن رعایت رژیم غذایی مناسب و سرشار از میوه و سبزی، به منظور جبران کمبودهای احتمالی و کسب آمادگی لازم برای بارداری زیر نظر پزشک حداقل یک ماه قبل از تلاش برای بارداری، مصرف قرص فولیک اسید را آغاز نمایید. در برخی موارد بسته به شرایط ویژه خانم ها، شروع مصرف فولیک اسید زودتر هم توصیه می شود. 

2- قرص فولیک اسید را صبح بخوریم یا شب؟
قرص فولیک اسید زمان مصرف مشخصی ندارد و می توانید هر زمان از روز بسته به میل خود آن را استفاده کنید. مصرف فولیک اسید همراه با غذا به ویژه زمانی که سیستم گوارشی حساسی دارید، بهتر است. همچنین، مطالعات نشان می دهندکه ویتامین C موجود در میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند به جذب بهتر قرص فولیک اسید کمک کند.

سخن پایانی

در نهایت، می‌توان اظهار داشت که آمادگی برای بارداری تنها به مراقبت‌های دوران بارداری محدود نمی‌شود؛ بلکه شامل مجموعه ای در هم پیچیده از اعمال، رفتار و عادات مختلف است که حامی سلامت مادر و جنین هستند. یکی از اقداماتی اساسی قبل از بارداری توجه به دریافت میزان کافی اسید فولیک است. علیرغم تاثیر فولیک اسید قبل از بارداری در بهبود کیفیت تخمک، پیشگیری از بروز نقص‌های مادرزادی و حمایت از رشد جنین، مصرف بیش از حد آن توصیه نشده و خالی از عارضه نخواهد بود. بنابراین، قبل از خرید قرص فولیک اسید بدانید که مصرف آن در بارداری یک شمشیر دو لبه است و باید به‌طور متعادل و تحت نظر پزشک انجام شود تا بهترین نتیجه برای مادر و جنین حاصل گردد.

داروکده به عنوان اولین و بزرگ ترین داروخانه آنلاین کشور از سال 88 تا به امروز فعالیت درخشانی در زمینه عرضه محصولات سلامت محور داشته و تنوع گسترده ای از مکمل ها از جمله محصولات فولیک اسید را در خود جای داده و کامل ترین اطلاعات را پیرامون هر محصول توسط تیم علمی متشکل از متخصصان داروسازی و کارشناسان ارشد تغذیه گردآوری نموده است. 

این مقاله نیز به عنوان بخشی کوچک از مجله علمی داروکده، با هدف ارتقای اطلاعات شما پیرامون فواید و عوارض مصرف فولیک اسید قبل از بارداری نگارش شده بود. لذا امیدواریم نهایت استفاده را از آن برده باشید و ما را از نظرات و پیشنهادات ارزشمند خود مطلع سازید.