آنتی اکسیدان چیست؟ با معرفی قوی‌ترین ترکیبات آنتی اکسیدان و منابع غذایی غنی آن‌ها

آنتی اکسیدان‌ها مولکول‌هایی حیاتی برای حفاظت از بدن در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد هستند. این ترکیبات به طور گسترده‌ای در بدن انسان تولید می‌شوند یا از طریق رژیم غذایی تأمین می‌گردند. رادیکال‌های آزاد مولکول‌هایی ناپایدار هستند که در صورت عدم تعادل، می‌توانند باعث بروز بیماری‌های مزمن و پیری زودرس شوند. در این مقاله، انواع آنتی اکسیدان‌ها، غذاهای آنتی اکسیدان به تفکیک گروه های مختلف و خواص آنتی اکسیدان ها به تفصیل بررسی می‌شوند.

فهرست مطالب:

• آنتی اکسیدان چیست؟
• آنتی اکسیدان‌های طبیعی بدن
• عناصر معدنی آنتی اکسیدان
• ویتامین‌های آنتی اکسیدان
• کاروتنوئید‌ها و پلی فنول‌ها
• فواید آنتی اکسیدان‌ها
  • مرکبات مانند پرتقال، لیمو و گریپ‌فروت

مدت زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه

آنتی اکسیدان چیست؟

آنتی اکسیدان‌ها مولکول‌هایی هستند که توانایی مهار فرآیند اکسیداسیون و کاهش آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد و گونه‌های واکنش‌پذیر اکسیژن (ROS) را دارند. فرآیند اکسیداسیون در اثر تولید رادیکال‌های آزاد طی فعالیت‌های متابولیکی مانند تنفس سلولی یا به دلیل عوامل محیطی نظیر آلودگی، اشعه ماوراء بنفش، سیگار کشیدن و... ایجاد می‌شود.

رادیکال‌های آزاد به‌دلیل داشتن الکترون‌های تک‌گانه در لایه بیرونی خود به شدت ناپایدار و واکنش‌پذیر هستند و می‌توانند به ساختارهای زیستی مانند لیپیدها، پروتئین‌ها و اسیدهای نوکلئیک آسیب وارد کنند. این آسیب‌ها به‌ویژه در روند ایجاد بیماری های مزمن نظیر انواع سرطان، اختلالات قلبی-عروقی، بیماری‌های عصبی پیشرفته (مانند آلزایمر) و پیری سلولی نقش دارند. آنتی‌اکسیدان‌ها با اهدای یک الکترون به رادیکال‌های آزاد در سطح مولکولی، آن ها را پایدار کرده و از ادامه واکنش‌های زنجیره‌ای اکسیداتیو جلوگیری می‌کنند.

- انواع آنتی اکسیدان‌

از منظر بیوشیمیایی، آنتی‌اکسیدان‌ها به دو دسته آنزیمی و غیر آنزیمی تقسیم می‌شوند که همگی در شبکه آنتی اکسیدانی بدن در هماهنگی با هم در خنثی سازی رادیکال های آزاد نقش دارند. از سوی دیگر، برخی آنتی اکسیدان ها طبیعی بوده و به صورت درون زا در بدن تولید می شوند، در حالیکه برخی دیگر مانند انواع مواد معدنی، ویتامین ها و پلی فنول ها می بایست حتما از طریق رژیم غذایی یا خرید مکمل آنتی اکسیدان وارد بدن شوند. 

بنابراین، ضمن آشنایی با آنتی اکسیدان های طبیعی بدن، به معرفی غذاهای آنتی اکسیدان برای گنجاندن آن ها در سبد غذایی و مکمل های غذایی می پردازیم:

با ما همراه باشید تا آنتی اکسیدان ها را در چند دسته بندی کلی نام ببریم و با معرفی منابع غذایی هر آنتی اکسیدان، به این سوال پاسخ دهیم که چه غذاهایی آنتی اکسیدان دارند؟

آنتی اکسیدان های طبیعی بدن

این دسته شامل ترکیباتی با فعالیت زیستی بالا است که به‌طور طبیعی در بدن تولید می‌شوند، یا از طریق مکمل‌ها تأمین می گردند و نقش کلیدی در خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد و کاهش استرس اکسیداتیو دارند. در ادامه، به 4 ترکیب اصلی این گروه اشاره خواهیم کرد:
 

- گلوتاتیون

گلوتاتیون یک تری‌پپتید متشکل از سه اسید آمینه گلوتامات، سیستئین و گلیسین است که به‌عنوان یکی از قوی‌ترین آنتی‌اکسیدان‌های درون‌زا شناخته می‌شود. این ترکیب به‌طور مستقیم گونه‌های واکنش‌پذیر اکسیژن مانند پراکسید هیدروژن و رادیکال هیدروکسیل را خنثی می‌کند. همچنین، گلوتاتیون نقش مهمی در بازسازی آنتی‌اکسیدان‌های اکسید شده مانند ویتامین C و ویتامین E دارد. 

علاوه بر این ها، گلوتاتیون به حذف سموم و فلزات سنگین از بدن از طریق سیستم سم‌زدایی کبد کمک می کند. همچنین، در سلول‌های پوستی، با مهار فعالیت آنزیم تیروزیناز از تولید بیش از حد رنگدانه‌ها جلوگیری کرده و در روشن شدن رنگ پوست نقش دارد؛ به همین دلیل در انواع قرص روشن کننده پوست صورت نیز از گلوتاتیون استفاده می شود. 

گلوتاتیون علاوه بر اینکه در بدن سنتز می شود، در مواد غذایی غنی از گوگرد مانند کلم بروکلی، اسفناج، آووکادو و سیر استفاده می شود.
 

- ان-استیل سیستئین یا NAC

NAC یک ترکیب مشتق شده از اسیدآمینه سیستئین است که برای سنتز گلوتاتیون ضروری می باشد. این ترکیب به‌طور غیرمستقیم با افزایش سطح گلوتاتیون، سیستم دفاع آنتی‌اکسیدانی بدن را تقویت می‌کند. ان-استیل سیستئین همچنین توانایی خنثی‌سازی مستقیم برخی از رادیکال‌‌های آزاد را دارد و به بازسازی مولکول‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند. از دیگر فواید آن می توان به کاهش التهاب با تنظیم تولید سیتوکین‌های التهابی، محافظت از ریه ها و کاهش آسیب ناشی از استرس اکسیداتیو در بیماری‌های ریوی اشاره کرد. 

منابع غذایی NAC، غالبا مواد غذایی غنی از پروتئین مانند تخم‌مرغ، گوشت و محصولات لبنی هستند که دارای پیش ساز آن یعنی اسیدآمینه سیستئین می باشند. 

- کوآنزیم Q10

کوآنزیم کیوتن یک ترکیب محلول در چربی است که در غشاهای سلولی و به‌ویژه میتوکندری یافت می‌شود. این کوآنزیم در زنجیره انتقال الکترون نقش دارد و برای تولید انرژی ضروری است. علاوه بر این، کیوتن به عنوان یک آنتی‌اکسیدان عمل کرده و از غشاهای سلولی و لیپیدهای موجود در آن در برابر اکسیداسیون محافظت می‌کند و در بافت های با متابولیسم بالا مانند قلب و مغز به کاهش استرس اکسیداتیو کمک می کند. بهترین منابع غذایی ماهی های چرب (ساردین و سالمون)، گوشت قرمز، آجیل و اسفناج است.
 

- اسید آلفا لیپوئیک یا ALA

ALA یک آنتی‌اکسیدان قوی است که به دلیل محلول بودن در هر دو محیط آبی و چربی، قادر به محافظت از مولکول‌ها و غشاهای سلولی در سراسر بدن است. این ترکیب به احیای سایر آنتی‌اکسیدان‌ها مانند گلوتاتیون، ویتامین C و ویتامین E کمک می‌کند. همچنین از ویژگی های منحصر به فرد آن، کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب در بیماران مبتلا به دیابت با افزایش حساسیت به انسولین و کمک به بهبود نوروپاتی دیابتی با محافظت از سیستم عصبی در برابر آسیب اکسیداتیو است. 

منابع غذایی آلفا لیپوئیک اسید شامل گوشت قرمز، اسفناج، بروکلی، سیب‌زمینی می باشد؛ ضمن اینکه بسیاری از مکمل ها مانند آ ال آ 400 میلی گرم آلفا لیپوئیک اسید، در دوز 400 میلی گرم فرموله شده‌اند که می توان از فواید آن‌ها بهره‌مند شد. 

عناصر معدنی آنتی اکسیدان

عناصر معدنی آنتی‌اکسیدان، ترکیباتی ضروری برای عملکرد صحیح آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی در بدن هستند. این عناصر به صورت کوفاکتور (فعال‌کننده) برای آنزیم‌های کلیدی عمل کرده و در خنثی کردن رادیکال‌های آزاد و کاهش استرس اکسیداتیو نقشی حیاتی دارند. در ادامه، به هر عنصر معدنی به طور جداگانه پرداخته می‌شود:
 

- سلنیوم

سلنیوم یکی از عناصر کمیاب است که آجیل برزیلی، ماهی‌های چرب، جگر، مرغ و تخم‌مرغ منابع خوب آن هستند. سلنیوم بخش اصلی آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز (GPx) را تشکیل می‌دهد. این آنزیم با خنثی‌سازی پراکسیدهای هیدروژن و لیپید پراکسیدها از غشاهای سلولی در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت می‌کند. همچنین سلنیوم در تنظیم متابولیسم هورمون تیروئید و تقویت عملکرد سیستم ایمنی نقش کلیدی دارد. کمبود سلنیوم می‌تواند منجر به افزایش استرس اکسیداتیو و خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند سرطان و بیماری‌های قلبی شود.
 

- زینک

زینک یا روی یک ماده معدنی ضروری برای فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی مانند سوپراکسید دیسموتاز (SOD) است که با خنثی‌سازی رادیکال‌های سوپراکسید از سلول‌ها محافظت می‌کند. این عنصر علاوه بر خواص آنتی‌اکسیدانی، در تقویت سیستم ایمنی، ترمیم DNA، تقسیم سلولی و سلامت پوست موثر است. کمبود روی ممکن است باعث ضعف ایمنی، التهاب مزمن و افزایش خطر بیماری‌های مرتبط با استرس اکسیداتیو شود. زینک به وفور در گوشت قرمز، صدف، غلات کامل، آجیل و دانه‌ها یافت می شود.
 

- مس

مس کوفاکتور آنزیم سوپراکسید دیسموتاز مس-روی (Cu-Zn SOD) است و جگر، دانه‌های کنجد، مغزها، غلات کامل و کاکائو مس خوبی برای بدن فراهم می کنند. مس به خنثی‌سازی رادیکال‌های سوپراکسید کمک می‌کند. این عنصر همچنین در تشکیل هموگلوبین، جذب آهن و عملکرد سیستم عصبی نقش دارد. مصرف کافی مس می‌تواند از بیماری‌های قلبی-عروقی و اختلالات عصبی جلوگیری کند، در حالی که کمبود آن ممکن است به ضعف سیستم ایمنی و افزایش استرس اکسیداتیو منجر شود.
 

- منگنز

منگنز جزئی از آنزیم منگنز سوپراکسید دیسموتاز (MnSOD) است که در میتوکندری برای خنثی‌سازی رادیکال‌های سوپراکسید عمل می‌کند. این عنصر معدنی در متابولیسم کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها نیز نقش دارد و به تقویت سلامت استخوان‌ها و تنظیم قند خون کمک می‌کند. کمبود منگنز می‌تواند منجر به کاهش کارایی آنتی‌اکسیدانی و ضعف استخوانی شود. غلات کامل، آجیل، چای، اسفناج و سیب‌زمینی میزان خوبی منگنز دارند.

ویتامین های آنتی اکسیدان

ویتامین‌های گروه دیگری از آنتی‌اکسیدان های طبیعی را تشکیل می دهند و ترکیباتی محلول در آب یا چربی هستند که با خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد از سلول‌ها و بافت‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو محافظت می‌کنند. این ویتامین‌ها نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های مزمن مانند سرطان، بیماری‌های قلبی-عروقی و اختلالات عصبی دارند. در ادامه به هر ویتامین آنتی‌اکسیدان و منابع غذایی آن پرداخته می‌شود:
 

- ویتامین C یا اسید آسکوربیک

ویتامین C یک آنتی‌اکسیدان محلول در آب است که رادیکال‌های آزاد را خنثی می‌کند و از اکسیداسیون سایر مولکول‌ها جلوگیری می‌نماید. این ویتامین مستقیماً به عنوان یک دهنده الکترون عمل می‌کند و با انتقال الکترون به مولکول‌های ناپایدار مانند سوپراکسید، هیدروکسیل و پراکسید هیدروژن، آن ها را به ترکیبات پایدار تبدیل می نماید. این عملکرد باعث کاهش آسیب به مولکول‌های زیستی حساس مانند پروتئین‌ها، چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و DNA می‌شود. همچنین نقش مهمی در بازسازی سایر آنتی‌اکسیدان‌ها، به‌ویژه ویتامین E، دارد تا از اکسیداسیون اسیدهای چرب غیر اشباع در غشاهای سلولی جلوگیری کند. 

منابع غذایی آن شامل:

• فلفل دلمه‌ای (انواع رنگ ها به ویژه قرمز و سبز)
• توت‌فرنگی، کیوی و آناناس
• سبزیجات برگ‌سبز مانند کلم بروکلی و اسفناج

- ویتامین E یا توکوفرول ها

ویتامین E یک آنتی‌اکسیدان محلول در چربی است که به دلیل ساختار شیمیایی خود، از غشاهای سلولی در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت می‌کند. این ویتامین با جلوگیری از اکسیداسیون اسیدهای چرب غیراشباع در غشاهای سلولی، نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی و تقویت سیستم ایمنی دارد و وجود آن در بافت‌هایی که میزان چربی بالایی دارند، مانند مغز، سیستم عصبی و بافت‌های چربی، بسیار حیاتی است. 

یکی از ضروری ترین نقش های ویتامین ای، مقابله با اکسیداسیون لیپوپروتئین‌های کم‌چگالی (LDL) است که از مراحل اولیه آترواسکلروز (تصلب شرایین) محسوب می شود. ویتامین E با این کار خطر تشکیل پلاک‌های آترواسکلروتیک در دیواره عروق را کاهش می‌دهد.

منابع غذایی ویتامین ای عبارتند از:

• روغن‌های گیاهی مانند روغن آفتابگردان، زیتون و کانولا
• آجیل‌ها به‌ویژه بادام، فندق و گردو
• دانه‌های آفتابگردان و جوانه گندم
• آووکادو و اسفناج به عنوان منابع گیاهی

- ویتامین D3 یا کلسی تریول

در حقیقت باید گفت که ویتامین D مستقیماً نقش آنتی‌اکسیدانی ندارد، اما به طور غیرمستقیم با تنظیم بیان ژن‌های مرتبط با آنتی‌اکسیدان‌ها، کاهش التهاب و تقویت سیستم ایمنی، اثرات ضد اکسیداتیو قابل توجهی دارد. ویتامین د3 از طریق اتصال به گیرنده ویتامین دی در هسته سلول، بیان آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی مانند گلوتاتیون پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز را افزایش می‌دهد که به خنثی‌سازی گونه‌های واکنش‌پذیر اکسیژن کمک می‌کنند. 

علاوه بر این، ویتامین D3 تولید سیتوکین‌های ضدالتهابی را افزایش و سیتوکین‌های التهابی مانند TNF-α و  IL-6 را کاهش می‌دهد و با تقویت عملکرد میتوکندری در طی متابولیسم سلولی، از آسیب به پروتئین‌ها، لیپیدها وDNA جلوگیری می‌کند.
ویتامین د3 غالبا بر اثر تابش نور خورشید بر پوست سنتز می‌شود و منابع غذایی محدودی در میان منابع دریایی مانند ماهی های چرب نظیر سالمون و تن، روغن کبد ماهی، زرده تخم مرغ و محصولات غنی شده با ویتامین د3 دارد، لذا دریافت مکمل ویتامین د3 برای جلوگیری از کمبود آن ضروری خواهد بود. 

کاروتنوئید ها و پلی فنول ها

کاروتنوئیدها گروهی از رنگدانه‌های طبیعی محلول در چربی هستند که در بسیاری از میوه‌ها، سبزیجات و گیاهان وجود دارند. این ترکیبات که به دلیل رنگ‌های زرد، نارنجی و قرمز خود شناخته می‌شوند، نقش مهمی در محافظت از بدن در برابر استرس اکسیداتیو و تقویت سلامت ایفا می‌کنند. کاروتنوئیدها همچنین پیش‌ساز ویتامینA محسوب می‌شوند و در عملکردهای بیولوژیکی متعددی شرکت دارند.

این ترکیبات به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
 

- کاروتن‌ها

کاروتن ها فاقد اتم اکسیژن در ساختار خود هستند و نقش مهمی در سنتز ویتامین A در بدن و کاهش استرس اکسیداتیو بر عهده دارند و اثرات ضد سرطانی قوی برای آن ها شناسایی شده است. 

• بتاکاروتن و آلفاکاروتن موجود در هویج، سیب‌زمینی شیرین و کدوحلوایی
• لیکوپن؛ مسئول رنگ قرمز گوجه‌فرنگی، هندوانه، گریپ‌فروت صورتی

- گزانتوفیل‌ها

این گروه در ساختار خود دارای اتم‌های اکسیژن در ساختار خود هستند و به‌ویژه در حفظ سلامت سیستم ایمنی، چشم، محافظت از شبکیه و کاهش خطر دژنراسیون ماکولا نقش دارند. 

• لوتئین و زیگزانتین در اسفناج، کلم‌پیچ، بروکلی و زرده تخم‌مرغ
• آستاگزانتین در ماهی سالمون، میگو و خرچنگ

پلی‌فنول‌ها گروه بزرگ دیگری از ترکیبات شیمیایی طبیعی هستند که عمدتاً در گیاهان یافت می‌شوند و به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی قوی خود شهرت دارند. این ترکیبات با خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد، کاهش استرس اکسیداتیو و محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب، نقش مهمی در پیشگیری از اختلالات مزمن مانند بیماری‌های قلبی، سرطان، دیابت و بیماری‌های عصبی ایفا می‌کنند.
 

- اپی‌گالوکاتچین گالات چای سبز

چای سبز منبع غنی از کاتچین‌ها، به‌ویژه اپی‌گالوکاتچین گالات یا EGCG است که از قدرتمندترین آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی محسوب می‌شود و به کاهش التهاب، پیشگیری از سرطان، تقویت سلامت قلب و عروق، و بهبود متابولیسم بدن کمک می‌کند. همچنین، کاتچین‌های موجود در چای سبز تولید پراکسیدهای چربی را مهار می‌کنند و از اکسیداسیون لیپوپروتئین‌های کم‌چگالی جلوگیری می نمایند، که این ویژگی‌ها نقش مهمی در کاهش خطر تصلب شرایین دارد.
 

- کورکومین زردچوبه

کورکومین، ماده فعال اصلی در زردچوبه، همان طور که در دکتر احسان عمادی (داروساز) در مقاله گیاه زردچوبه با نام علمی Curcuma longa، توضیح داده است، به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی شناخته می‌شود که به کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب کبدی کمک می‌کند. این ترکیب با مهار تولید گونه‌های واکنش‌پذیر و سرکوب مسیرهای التهابی، از سلول‌ها به ویژه هپاتوسیت ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو محافظت می‌کند. کورکومین برای پیشگیری از بیماری‌های مزمن مانند دیابت، سرطان و بیماری‌های عصبی نیز مفید است.
 

- بیوفلاونوئیدهای مرکبات

بیوفلاونوئیدهای مرکبات، مانند هسپریدین، نارنجنین و دیوسمین، از دسته فلاونون‌ها هستند که در پوست و پالپ مرکبات یافت می‌شوند. این ترکیبات با خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی خود، از اکسیداسیون لیپیدها جلوگیری کرده و از بافت‌های عروقی محافظت می‌کنند. بیوفلاونوئیدهای مرکبات همچنین با تقویت سیستم ایمنی و بهبود جریان خون، به سلامت قلب و کاهش علائم التهابی کمک می‌کنند. 
 

- آنتوسیانین‌ها

آنتوسیانین‌ها از گروه فلاونوئیدها هستند که مسئول رنگ‌های قرمز، بنفش و آبی در میوه‌هایی نظیر بلوبری، گیلاس، ذغال اخته، تمشک و انگور قرمز می باشند. آنتوسیانین‌ها همچنین با بهبود جریان خون، کاهش التهاب و محافظت از سلول‌های عصبی، به سلامت قلب و پیشگیری از بیماری‌های عصبی کمک می‌کنند. 
 

- پروآنتوسیانیدین ها

پروآنتوسیانیدین‌ها گروهی از پلی‌فنول‌های پیچیده از پلیمرهای فلاوانول‌ها هستند که در هسته انگور و کاکائو یافت می‌شوند و با محافظت از رگ‌های خونی، کاهش التهاب و جلوگیری از اکسیداسیون LDL، نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی و تقویت سلامت عمومی ایفا می‌کنند.
همچنین، این ترکیبات هسته انگور برای سلامت پوست و کاهش روند پیری ناشی از استرس اکسیداتیو موثر هستند.
 

- کوئرستین

کوئرستین یک فلاونول طبیعی است که در پیاز، سیب و انواع توت‌ها به وفور یافت می شود و به‌طور مستقیم رادیکال‌های آزاد را خنثی کرده و فعالیت آنزیم‌های التهابی را کاهش می دهد.  

- رزوراترول

رزوراترول در پوست انگور قرمز با خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی، به واسطه اثرات مثبت بر سلامت قلب و عروق و طول عمر مشهور است. این ترکیب با کاهش تولید گونه‌های واکنش‌پذیر اکسیژن، محافظت از DNA و جلوگیری از اکسیداسیون لیپیدها، به کاهش خطر آترواسکلروز و سایر بیماری‌های قلبی کمک می‌کند. 
 

- لیگنان‌ها

لیگنان‌ها ترکیبات پلی‌فنولی با خواص فیتواستروژنی هستند که علاوه بر اثرات آنتی‌اکسیدانی، به تنظیم هورمون‌ها و کاهش خطر سرطان‌های وابسته به هورمون مانند سرطان سینه و پروستات کمک می‌کنند. لیگنان‌ها در مواد غذایی مانند بذر کتان، دانه کنجد و غلات کامل به‌وفور یافت می‌شوند.
 

- تانن‌ها

تانن‌ها گروهی از پلی‌فنول‌های پلیمری هستند که خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدباکتریایی قوی دارند. این ترکیبات با خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد، کاهش رشد میکروارگانیسم‌های مضر و محافظت از سلول‌ها، نقش مهمی در سلامت گوارشی و کاهش التهاب ایفا می‌کنند. تانن‌ها در مواد غذایی مانند چای سبز، انار، شکلات تلخ و گردو وجود دارند. 

فواید آنتی اکسیدان‌ها

فواید آنتی اکسیدان برای بدن بستگی زیادی به نوع و خانواده آن آنتی اکسیدان دارد. با این حال، یکی از مهم‌ترین خواص آنتی اکسیدان‌ها که تقریبا همه آن ها در آن مشترک هستند، محافظت از سلول‌ها در برابر تخریب ناشی از رادیکال‌های آزاد است. رادیکال‌های آزاد، مولکول‌های ناپایدار با الکترون جفت‌نشده هستند که به ساختارهای سلولی مانند غشاها، پروتئین‌ها وDNA آسیب می‌رسانند. این فرآیند که به نام استرس اکسیداتیو شناخته می‌شود، می‌تواند باعث پیری زودرس، سرطان و بیماری‌های مزمن دیگر شود.

در این قسمت نگاه کلی به خواص خوردن آنتی اکسیدان برای بدن می اندازیم:
 

- کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی

بیماری‌های قلبی-عروقی یکی از عوامل اصلی مرگ‌ومیر در جهان هستند و استرس اکسیداتیو نقش عمده‌ای در ایجاد آن‌ها دارد. اکسیداسیون  LDL یا کلسترول بد می‌تواند به تشکیل پلاک‌های آترواسکلروتیک و انسداد عروق منجر شود. آنتی اکسیدان‌هایی نظیر ویتامین ای، پلی‌فنول‌های موجود در چای سبز و رزوراترول موجود در انگور قرمز، با مهار اکسیداسیون LDL از تشکیل پلاک‌های چربی جلوگیری می‌کنند و سلامت عروق را حفظ می‌کنند.
 

- کمک به تقویت سیستم ایمنی بدن

سیستم ایمنی یکی از بخش‌های مهم بدن برای مقابله با عفونت‌ها و بیماری‌ها است و استرس اکسیداتیو می‌تواند عملکرد آن را مختل کند. آنتی اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C و سلنیوم از سلول‌های ایمنی در برابر آسیب‌های اکسیداتیو محافظت می‌کنند و با تقویت تولید آنتی‌بادی‌ها و سلول‌های ایمنی، کارایی سیستم ایمنی را افزایش می‌دهند.
 

- جلوگیری از پیری زودرس پوست

فواید آنتی اکسیدان برای پوست غیرقابل انکار است. استرس اکسیداتیو یکی از عوامل اصلی پیری زودرس پوست است که منجر به ایجاد چین‌وچروک، افتادگی و لک‌های پوستی می‌شود. قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش، آلودگی و سیگار کشیدن می‌تواند تولید رادیکال‌های آزاد در پوست را افزایش دهد.

ویتامین های C و E، کوآنزیم Q10 و آستاگزانتین به خنثی کردن رادیکال‌های آزاد در پوست کمک کرده و باعث کاهش آسیب‌های ناشی از UV و افزایش تولید کلاژن می‌شوند.

- پیشگیری از سرطان ها

استرس اکسیداتیو یکی از عوامل موثر در شروع و پیشرفت سرطان است. رادیکال‌های آزاد می‌توانند باعث جهش‌های DNA و آسیب به سلول‌ها شوند که به رشد غیرقابل‌کنترل سلولی منجر می‌شود. انواع آنتی اکسیدان‌ها از آسیب به DNA جلوگیری می‌کنند و فرآیندهای سرطان‌زایی را مهار می‌نمایند.
 

- بهبود سلامت مغز و پیشگیری از بیماری‌های عصبی

بیماری‌هایی مانند آلزایمر و پارکینسون با استرس اکسیداتیو و التهاب مزمن در مغز مرتبط هستند. اکسیداسیون چربی‌های غشای سلول‌های عصبی می‌تواند به اختلالات شناختی منجر شود. ترکیباتی نظیر ویتامین ای، کورکومین و فلاونوئیدها مانند آنچه در گردو، زردچوبه، بلوبری و شکلات تلخ است، با کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو، از عملکرد مغز حمایت کرده و خطر بیماری‌های عصبی را کاهش می‌دهند.
 

- حفاظت از بینایی و سلامت چشم‌ها

رادیکال‌های آزاد می‌توانند به شبکیه چشم آسیب برسانند و منجر به بیماری‌هایی نظیر دژنراسیون ماکولا و آب مروارید شوند. کاروتنوئیدهایی مانند لوتئین و زآگزانتین از سلول‌های چشم محافظت کرده و خطر بیماری‌های چشمی مرتبط با افزایش سن را کاهش می‌دهند و به همین جهت در انواع قرص برای تقویت چشم از این آنتی اکسیدان ها استفاده زیادی می شود. 
 

- کمک به سم‌زدایی و حفظ سلامت کبد

کبد به عنوان مرکز سم‌زدایی بدن، در معرض استرس اکسیداتیو قرار دارد. تجمع رادیکال‌های آزاد می‌تواند عملکرد کبد را مختل کند و باعث بیماری‌هایی مانند کبد چرب شود. گلوتاتیون، سلنیوم و ویتامین E به پاک‌سازی رادیکال‌های آزاد از کبد کمک کرده و علائم کبد چرب را بهبود می بخشند.

سخن پایانی

آنتی اکسیدان‌ها به طیف گسترده ای از ترکیبات محفاظت کننده در برابر رادیکال های آزاد اتلاق می شود که از طریق مکانیسم‌های مختلف به سلامت بدن کمک می‌کنند. آن‌ها از آسیب‌های سلولی جلوگیری کرده، بیماری‌های مزمن را کاهش می‌دهند و فرآیندهای مرتبط با پیری را کند می‌کنند. 

از آن جایی که آنتی اکسیدان ها در گروه های مختلف میوه، سبزیجات، مغزها و دانه ها و... یافت می شوند، برخورداری از تنوع غذایی کمک شایانی به تقویت شبکه آنتی اکسیدانی بدن می نماید. از سویی امروزه خرید قرص آنتی اکسیدان از مراکز معتبر و دارای مجوزی نظیر داروخانه آنلاین داروکده بر اساس نیاز فردی، می تواند  نقش موثری در حفظ سلامت عمومی بدن ایفا کند.

داروکده، گستره ای از آنتی اکسیدان ها را در مکمل ها و فرآورده های طبیعی خود با ضمانت سلامت، اصالت و کیفیت ارائه می دهد. از سویی، پشتیبانی تیم علمی داروکده به منظور انتخاب بهترین محصول و صحیح ترین شیوه استفاده، نشان از تعهد و توجه داروخانه داروکده به سلامت عموم جامعه دارد.

این مقاله نیز به عنوان بخشی از مجله علمی داروکده، با هدف ارتقای دانش عمومی پیرامون مفهوم آنتی اکسیدان از جنبه های مختلف، نگارش شده بود. بنابراین، امید داریم این مطالب برای شما مفید بوده باشد و به منظور تعامل بیشتر با تیم علمی داروکده، سوالات و نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.