رژیم های دتوکس (سم زدایی)

رژیم های دتوکس یا پاکسازی چه هستند؟
بدن ما در طول زمان مواجهه بالایی با سموم و آلودگی هایی دارد که از مسیر های مختلف از جمله رژیم های غذایی، وارد بدن ما می شوند. این سموم در بدن ما مسیرهای سم زدایی را در کبد طی می کنند تا بتوانند برای خروج از بدن آماده شوند. 

بیشتر بخوانید: 14 ماده غذایی مفید و مضر برای کبد را بشناسید

انواعی از رژیم ها و درمان ها با نام دتوکس وجود دارد. این راه ها مسیری برای از بین رفتن سموم از بدن، کاهش وزن یا بهبود سلامتی است که می تواند بین یک روز تا یک ماه طول بکشد. هدف از رژیم دتوکس از بین بردن سمومی است که در طول روز بدن با آنها در ارتباط است.این سموم  شامل آلودگی های هوا، غذاها و برخی محصولات مورد استفاده ما می شود. برنامه های پاکسازی می توانند شامل یک روش یا انواعی از روش های مختلف باشند از جمله:
• روزه داری یا ناشتا ماندن در بازه های متغیر
• نوشیدن یک آبمیوه یا نوشیدنی های مشابه
• مصرف غذاهای مشخص
• حذف برخی غذاها یا مواد غذایی (برای مثال گندم یا لبنیات)
• مصرف مکمل های رژیمی یا محصولات تجاری
• مصرف سبزیجات
• پاکسازی روده بزرگ با مسهل ها، تنقیه، یا هیدروتراپی کولون
• کاهش مواجهه محیطی با مواد دارای آلایندگی
• استفاده از سونا
مطالعات محدودی در مورد رژیم های پاکسازی در افراد وجود دارد. برخی از این مطالعات از تاثیر مثبت بر از دست دادن چربی و وزن، تحمل انسولین و فشار خون صحبت کرده اند هرچند این مطالعات به لحاظ کیفی درجه بالایی نداشته اند (حجم نمونه کم و مشکلات طراحی مطالعه). 
در یک مطالعه مروری که در سال 2015 انجام شد، هیچ مطالعه قانع کننده ای در حمایت از این نوع رژیم برای کاهش وزن یا سم زدایی وجود ندارد. در یک مطالعه در سال 2017، به این نتیجه رسیدند که مصرف آبمیوه و رژیم های دتوکس می توانند از طریق دریافت کمتر کالری باعث کاهش وزن ابتدایی شود ولی به محض برگشت به سمت رژیم نرمال فرد به سمت افزایش وزن پیش می رود.

تاثیرات رژیم دتوکس: 
بعضی افراد احساس تمرکز و انرژی بیشتر در طول و بعد از رژیم دتوکس داشته اند. اگر چه به نظر می رسد این بهبود شرایط می تواند به دلیل حذف غذاهای فرآوری شده، الکل و سایر مواد غیر سالم از رژیم شما باشد. از طرفی در بعضی افراد بنظر می رسد تاثیرات مثبت می تواند به دلیل مصرف مکمل های ویتامینی و مواد معدنی باشد که فرد پیش از این در برنامه غذایی خود قرار نمی داده است. به طور کلی در زمان حفظ رژیم دتوکس افراد به دلیل تلاش برای رعایت اصول تغذیه سالم در شرایط بهتری از نظر جسمی قرار دارند.

تاثیرات بر کاهش وزن: 
مطالعات علمی اندکی از تاثیرگذاری رژیم های پاکسازی بر کاهش وزن صحبت کرده اند. برخی از افراد ممکن است وزن زیادی را به سرعت از دست بدهند. که این تاثیر به دلیل از دست دادن کربوهیدرات به جای چربی و همچنین از دست دادن مایعات است. این وزن به طور معمول با کنار گذاشتن رژیم پاکسازی برمی گردد. 
یک مطالعه در زنان کره ای به بررسی رژیم دتوکس لیمو پرداخته بود که شما را محدود به مصرف مخلوطی از شربت افرا، پالم یا آبلیمو برای هفت روز می کند. این رژیم به طرز قابل ملاحظه ای در کاهش فاکتور های وزن بدن، BMI، درصد چربی بدن، نسبت کمر به باسن، محیط کمر، نشانگرهای التهابی، مقاومت به ins و سطوح در گردش لپتین نقش داشت. اگر یک رژیم سم زدایی شامل محدودیت شدید کالری شود، به طور مشخصی باعث کاهش وزن و بهبود شرایط سلامتی می شود ولی کاهش وزن در طولانی مدت دور از ذهن بنظر می رسد. 

رژیم های روزه داری کوتاه مدت یا متناوب روزه داری نوعی از رژیم های سم زدایی هستند که افراد در مدت زمان های متفاوتی مانند سه روزه، یک هفته ای یا سه هفته ای ملزم به رعایت رژیم های خاصی با مواد غذایی مشخصی هستند. روزه داری کوتاه مدت می تواند باعث بهبود نشانگرهای بیماری های متفاوتی در بعضی افراد از جمله بهبود حساسیت انسولین و لپتین باشد. اگرچه این تاثیرات در همه افراد به وجود نمی آید. مطالعات در زنان نشان می دهد که یک دوره روزه داری 48 ساعته و یک دوره سه هفته ای محدودیت کالری روزانه می تواند باعث افزایش هورمون استرس شود. علاوه بر آن، رژیم های شدید یا ناگهانی سم زدایی می توانند یک تجربه پر استرس باشند زیرا آنها مستلزم مقاومت در برابر وسوسه ها و احساس گرسنگی شدید هستند. 
بعضی افراد در پی دوره های بدنسازی یا در جهت رسیدن به هدف پاکسازی بدن، از مکمل هایی در این زمینه استفاده می کنند. اغلب مکمل های پاکسازی دارای ترکیباتی از جمله آنتی اکسیدان ها، فلاونوئید ها، بربرین، کورکومین، دارچین، سیلی مارین، کنگر، جلبک های کلرولا و اسپیرولینا هستند. این محصولات از طریق تخریب رادیکال های آزاد، جلوگیری از تشکیل این رادیکال ها، کاهش پاسخ های التهابی، تسهیل سنتز مولکول های محافظ و فعال کردن آنزیم های انتی اکسیدانتی و آنتی اکسیدان های غیرآنزیمی می توانند به فعالیت سم زدایی کمک کنند. 
به طور کلی علاوه بر تاثیر رژیم های دتوکس بر کاهش وزن موارد زیر نیز در افراد مشاهده می شود:
• جلوگیری از منابع رژیمی فلزات سنگین و آلاینده ها
• از دست رفتن چربی اضافه
• تعریق منظم
• مصرف مواد غذایی سالم، مغذی و کامل
• جلوگیری از مصرف غذاهای فرآوری شده
• نوشیدن کافی آب و چای سبز
• محدودیت استرس، استراحت و خواب مناسب داشتن (لازمه رعایت شرایط رژیمی)
البته لازم به ذکر است که حتی بدون رعایت کامل یک رژیم دتوکس، رعایت این موارد با بهبود سطح سلامت ارتباط دارد. 

خطرات رژیم دتوکس:
FDA با فعالیت برخی از کمپانی های فروش محصولات سم زدا و پاک کننده به دلایل زیر برخورد کرده است:
• استفاده از ترکیبات غیر قانونی و مضر
• ادعاهای بی اساس در توانایی درمان بیماری های جدی
• عرضه غیرمجاز ابزار پزشکی برای پاکسازی کولون 
علاوه بر موارد خطرناک بالا، استفاده از نوشیدنی های دتوکس می تواند خود عامل ایجاد خطر باشد. از این خطرات می توان عدم طی شدن فرآیند درمانی یا پاستوریزاسیون جهت از بین رفتن باکتری های مضر، توسط نوشیدنی های دتوکس یا پاکسازی را نام برد. مصرف این نوشیدنی ها می تواند در کودکان، سالمندان و افراد با ضعف سیستم ایمنی خطرناک باشد. از طرفی بعضی از غذاهای مورد استفاده جهت تولید نوشیدنی ها مانند اسفناج و چغندر، حاوی اگزالات بالایی هستند که مصرف زیاد آنها می تواند باعث افزایش خطر مشکلات کلیوی شود.
با توجه به تبلیغات گسترده این نوع از رژیم ها در درمان بیماری ها از جمله دیابت، ذکر این نکته ضروری است که این گروه از افراد می بایست رعایت رژیم غذایی ارائه شده از سوی تیم پزشکی و مشاور تغذیه خود را رعایت کنند و در صورت تمایل به پیروی از رژیم های پاکسازی با مشاور تغذیه خود مشورت کنند.
یکی دیگر از موارد خطرناک در رژیم های پاکسازی، محدودیت شدید کالری یا محدودیت نوع غذاهای دریافتی است و در این نوع از رژیم ها کاهش وزن سریع و بدون ماندگاری منجر به کمبود مواد مغذی در افراد می شود. شرایط محدودیت کالری شدید می تواند منجر به خستگی، تحریک پذیری و تنفس نامناسب شود. 
همچنین شرکت در پروسه پاکسازی روده بزرگ می تواند منجر به عارضه های جدی در افراد با تاریخچه بیماری های معدی-روده  ای، جراحی کولون، هموروئید شدید، بیماری کلیوی یا قلبی را ایجاد کند. همچنین این روش می تواند باعث دهیدره شدن، گرفتگی عضلات، نفخ، تهوع و استفراغ شود.
برنامه های سم زدایی می تواند شامل استفاده از مسهل ها باشد که در برخی از موارد شدید منجر به دهیدراسیون و عدم تعادل الکترولیت ها می شود. همچنین مصرف مقادیر بالای آب و نوشیدنی های گیاهی و حذف گروه های اصلی مواد غذایی برای روزهای پیاپی، می تواند منجر به عدم تعادل خطرناک الکترولیت ها شود. از طرفی در صنعت دتوکس تنظیم یا پایش دقیقی وجود ندارد و بسیاری از غذاها و مکمل های پاکسازی ممکن است هیچ پایه علمی نداشته باشند. همچنین در بسیاری از موارد، برچسب های محصولات پاکسازی می تواند نادرست باشد که خطر افزایش بیش از حد (Over Dosing) را افزایش دهد که تاثیرات جدی و کشنده را به دنبال دارد. 

جمعیت های در معرض خطر:
افراد می بایست پیش از شروع رژیم های دتوکس و محدودیت کالری با پزشک خود مشورت کنند. جمعیت های در معرض خطر مانند کودکان، جوانان، میانسالان، افراد مبتلا به سوتغذیه، یا زنان شیرده و افراد دارای اختلال قند خون مانند دیابتی ها یا اختلالات خوردن جامعه های در معرض خطر برای این رژیم هستند. 

چه سمومی طی پاکسازی حذف می شوند؟
رژیم های پاکسازی به ندرت قادر به شناسایی سموم مورد نظر هستند. به طور کلی، شواهدی دال بر حذف سموم توسط رژیم های دتوکس وجود ندارد. آنچه مشخص است این است که بدن خود قادر به پاکسازی سموم از طریق کبد، مدفوع، ادرار و ترشحات است. کبد ما مواد سمی را بی خطر ساخته و سپس آنها را از بدن دفع می کند. با این وجود، مواد شیمیایی اندکی از جمله آلاینده های آلی، فتالات ها، بیس فنول A و فلزات سنگین نیز وجود دارند که از طریق این پروسه ها به آسانی دفع نمی شوند. این مواد تمایل به تجمع در بافت چربی یا خون دارند و ممکن است سال ها زمان ببرد تا از بدن شما پاک شوند. البته در صنعت غذا و دارو تلاش شده تا این مواد تا حد ممکن از مواد صنعتی پاک شوند ولی به طور کلی شواهد اندکی از پاکسازی این مواد توسط رژیم پاکسازی وجود دارد. 

نتیجه گیری:
بدن ما در طول زمان در مواجهه با مواد سمی است. اگرچه بیشتر اوقات، بدن می تواند این مواد را بدون کمک اضافه ای از میان ببرد. در حالیکه رژیم های غذایی دتوکس (سم زدایی)، ممکن است وسوسه برانگیز باشند، اما مطالعات ثابت کرده است که مزایای آنها ارتباطی با از بین رفتن سموم بدن ندارد و از فواید آن می توان حذف غذاهای ناسالم را برشمرد. یک رویکرد هوشمندانه مصرف سالمتر و بهبود سبک زندگی به جای پیروی از یک رژیم سختگیرانه دتوکس است.