همه چیز درباره روغن آفتابگردان

روغن آفتابگردان از تحت فشار قرار دادن دانه های گیاه آفتابگردان (Helianthus annuus) حاصل می شود. این روغن اغلب به عنوان یکی از روغن های سالم مطرح می شود و حاوی اسید های چرب غیراشباع است که دارای فواید زیادی برای سلامتی مانند سلامت قلب هستند، هر چند که مصرف بیش از حد این روغن می تواند مانند همه روغن ها خطراتی برای سلامتی شما داشته باشد.

انواع مختلف روغن آفتابگردان
به طور کلی چهار نوع مختلف از روغن آفتابگردان وحود دارد که همه این روغن ها از دانه های گیاه آفتابگردان گرفته شده اند و دارای انواع مختلف و ترکیبات متنوع اسیدهای چرب هستند:
- روغن با لینولئیک اسید بالا (68% لینولئیک اسید)
- روغن با اولئیک اسید متوسط (65% اولئیک اسید)
- روغن با اولئیک اسید بالا (82% اولئیک اسید)
- روغن با اولئیک اسید و استئاریک اسید بالا (72% اولئیک اسید و 18% استئاریک اسید)

لینولئیک اسید که به عنوان امگا شش از آن نام برده می شود، چندین پیوند دوگانه دارد. اولئیک اسید نوعی امگا 9 است و دارای یک پیوند دوگانه است. این ویژگی ها باعث ایجاد حالت مایع روغن آفتابگردان در دمای اتاق می شود. هر دو اسید چرب لینولئیک اسید و اولئیک اسید منابع مهم انررژی بدن هستند و به استحکام و توانایی بافت ها و سلول ها کمک می کنند. با این وجود روش های مختلف پخت و پز می تواند بر سلامت افراد تاثیرگذار باشد. 
روغن آفتابگردان با میزان اولئیک اسید بالا میزان بیشتری از اسیدهای چرب با یک پیوند غیر اشباع و میزان کمتری از اسیدهای چرب چند غیر اشباع را دارند.
یکی از انواع روغن های آفتابگردان موجود در بازار حاوی استئاریک اسید و اولئیک اسید بالا است که در دمای اتاق جامد است و موارد استفاده مختلفی در پخت و پز دارد.

به طور کلی بعضی از انواع مختلف روغن آفتابگردان در پخت و پز خانگی مورد استفاده قرار نمی گیرند و اغلب در غذاهای بسته بندی، بستنی، شکلات و سرخ کن های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.

ترکیبات تغذیه ای روغن آفتابگردان
تمام روغن های آفتابگردان حاوی صد در صد چربی و مقدار کمی ویتامین E هستند. روغن آفتابگردان حاوی پروتئین، کربوهیدارت، کلسترول یا سدیم نیست. 

پخت و پز با روغن آفتابگردان
روغن آفتابگردان یکی از روغن های چندمنظوره در پخت و پز است که نقطه دودی معادل 230 درجه سانتی گراد دارد و می تواند دماهای بالا را تحمل کند. این روغن رنگ خنثی دارد و دارای طعم ضعیفی از آجیل است که این ویژگی ها آن را به یکی از روغن های مناسب برای انواع روش های پخت و پز تبدیل می کند.

فواید روغن آفتابگردان
تمام فواید مطرح شده پیرامون روغن آفتابگردان با میزان بالای اولئیک اسید آن مرتبط است. مطالعات نشان داده که میزان بالای اسیدهای چرب تک غیراشباع مانند اولئیک اسید می تواند در کاهش سطوح کلسترول خون و خطر بیماری های قلبی نقش موثری داشته باشد. همچنین مطالعات به این نتیجه رسیده اند که افرادی که رژیم های غنی از روغن آفتابگردان دارند، به طور مشخصی میزان کلسترول LDL و تری گلیسیرید پایین تر و HDL بالاتری در مقایسه با رژیم های غذایی با اسیدهای چرب اشباع دارند.
آنتی اکسیدان های موجود در روغن آفتابگردان با تقویت غشاهای سلولی مانع نفوذ باکتری ها و ویروس ها به بدن می شود، همچنین در افزایش توانایی بدن شما در از بین بردن عفونت ها نیز کمک کننده است.
یکی دیگر از فواید روغن آفتابگردان سبک بودن این روغن و جذب آسان آن در مجرای گوارشی نسبت به سایر روغن ها است. این روغن می تواند به عنوان یک ملین در درمان یبوست نیز کمک کننده باشد.

مضرات روغن آفتابگردان
با وجود شواهدی مبنی بر فواید سلامتی روغن آفتابگردان، نگرانی هایی نیز درباره اثرات منفی این روغن وجود دارد.

اکسیداسیون روغن و تولید آلدهیدها
یکی دیگر از جنبه های منفی روغن آفتابگردان آزادسازی ترکیبات سمی در دمای بالای 82 درجه سانتی گراد مانند سرخ کردن است. روغن آفتابگردان دارای نقطه دود بالایی است و در اغلب موارد در پخت و پز با دمای بالا مورد استفاده قرار می گیرد. با این وجود مطالعات نشان داده اند که نقطه دود بالا با حفظ ساختار روغن در دمای بالا مرتبط نیست. روغن آفتابگردان بیشترین میزان آلدهیدها را در روش های مختلف پخت و پز در مقایسه با سایر روغن ها ی گیاهی تولید می کند. آلدهیدها ترکیبات سمی هستند که می توانند به DNA و سلول ها آسیب برسانند و با بروز بیماری هایی مانند آلزایمر و مشکلات قلبی مرتبط هستند. مواجهه بیشتر این روغن با گرما، آلدهیدهای بیشتری تولید می کند. بنابراین استفاده از روش های پخت و پزی که این روغن را در معرض دماهای پایین تر قرار دهد، می تواند تولید مواد مضر توسط آن را کاهش دهد.

میزان بالای امگا 6
شکلی از روغن آفتابگردان که میزان بالایی لینولئیک اسید دارد غنی از روغن امگا 6 است. با وجود اینکه امگا 6 یکی از اسیدهای چرب ضروری مورد نیاز سلامتی است و افراد می بایست آن را از رژیم غذایی خود دریافت کنند، نگرانی هایی درباره دریافت مقادیر بالای امگا 6 و بروز التهاب در بدن وجود دارد. لینولئیک اسید در بدن تبدیل به آراشیدونیک اسید شده و می تواند باعث ایجاد فاکتورهای التهابی شود. همچنین می تواند در افزایش وزن و چاقی نقش داشته باشد. از طرفی نسبت امگا 3 به امگا 6 در حفظ سلامت و پیشگیری از بسیاری از بیماری ها مانند آلزایمر، چاقی و بیماری های قلبی موثر است. 
 دریافت بالای لینولئیک اسید از روغن های گیاهی و کاهش دریافت اسیدهای چرب امگا 3 می تواند تاثییرات منفی بر سلامتی داشته باشد.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره روغن کنجد

اثرات مفید روغن آفتابگردان بر پوست و مو
روغن آفتابگردان حاوی اولئیک اسید، ویتامین E و لینولئیک اسید است. مصرف این روغن تاثیری بر افزایش جوش ها ندارد و اصطلاحا غیر کمدوژنیک است. 

اثرات آنتی اکسیدانی 
ویتامین E یک آنتی اکسیدان است که می تواند به محافظت از پوست در برابر رادیکال های آزاد و اثرات مضر آفتاب مانند پیری زودرس و لکه های پوستی کمک کند.

محافظت از سد طبیعی پوست 
لینولئیک اسید موجود در این روغن، به حفظ سد طبیعی پوست و رطوبت آن کمک می کند. همچنین مصرف موضعی این ترکیب خاصیت ضدالتهابی نیز دارد. در نتیجه محصولات حاوی این روغن در پیشگیری از شرایط خشکی پوست مانند اگزما نقش موثری دارند. همچنین لینولئیک اسید موجود در روغن آفتابگردان باعث محافظت از پوست در برابر باکتری ها و آلودگی ها می شود.

فواید روغن آفتابگردان برای مو
روغن آفتابگردان به دلیل وجود ترکیباتی مانند ویتامین ای، اولئیک اسید و لینولئیک اسید و سیسامول (sesamol) می تواند در درمان خشکی مو موثر باشد. ویتامین E و سیسامول خاصیت آنتی اکسیدانی دارند و می توانند در خنثی سازی رادیکال های آزاد که در آسیب مو و کف سر نقش دارند، موثر واقع شوند. اولئیک اسید موجود در این روغن نیز می تواند به توقف شکستگی و خورد شدن موها کمک کند. این روغن همچنین دارای اثرات ضدالتهابی است که می تواند به بهبود شوره و خارش کف سر کمک کند. همچنین مصرف موضعی این روغن باعث آبرسانی بهتر مو شده و در نرم شدن انتهای ساقه ی مو و افزایش آبرسانی مو نقش دارد. این روغن در دسته روغن های سبک به حساب می آید و مقادیر کوچکی از آن می تواند در برطرف شدن موخوره نیز نقش داشته باشد.