اختلال پرخوابی علل و درمان ها

پرخوابی یا hypersomnia چیست؟ پرخوابی به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن فرد در طول روز احساس خواب آلودگی زیادی می کند. این حالت ممکن است حتی پس از یک خواب شبانه کافی ایجاد شود. اصطلاح دیگری که برای واژه پرخوابی به کار می رود خواب روزانه بیش از اندازه (EDS) است. پرخوابی ممکن است اولیه یا ثانویه باشد. پرخوابی ثانویه به دلیل یک مشکل پزشکی ایجاد می شود. افراد مبتلا به پرخوابی معمولاً در طول روز کارآیی خوبی ندارند زیرا اغلب اوقات احساس خستگی و خواب آلودگی می کنند و این احساس می تواند روی قدرت تمرکز و سطح انرژی آنها تأثیر منفی داشته باشد.

 انواع پرخوابی
پرخوابی می تواند اولیه یا ثانویه باشد.
پرخوابی اولیه به حالتی گفته می شود که هیچ مشکل سلامتی خاصی باعث آن نشده باشد و بدون دلیل مرتبط با سلامتی ایجاد شده باشد. تنها علامت آن خستگی بیش از اندازه و خواب آلودگی روزانه است.
پرخوابی ثانویه به دلیل یک بیماری اتفاق می‌افتد. برخی از بیماری هایی که ممکن است باعث پرخوابی در بیمار شوند عبارتند از: آپنه خواب، بیماری پارکینسون، نارسایی کلیوی و سندرم خستگی مزمن. این بیماری ها باعث ایجاد مشکل در خواب شبانه بیمار می‌شوند بنابراین بیمار در طول روز احساس خواب آلودگی می کند.
 لازم به ذکر است نوعی بیماری نادر به نام نارکولپسی یا حمله خواب وجود دارد که با مشکل پر خوابی که در این مقاله ذکر شده متفاوت است. در بیماری نارکولپسی یا حمله خواب بیمار در طول روز دچار حملات خواب می شود که غیر قابل پیشگیری و اجتناب است. اما در مشکل پرخوابی فرد می تواند خودش را بیدار نگه دارد اما احساس خستگی می کند.

علت پرخوابی چیست؟
این طور که از شواهد مشخص است پرخوابی اولیه به دلیل برخی اختلالات در بخشی از سیستم مغزی که عملکرد خواب و بیداری را کنترل می کنند ایجاد می شود.
پرخوابی ثانویه به دلیل عوارض ناشی از یک بیماری ایجاد می شود. به طور مثال آپنه خواب می‌تواند منجر به مشکل پرخوابی در طول روز شود زیرا بیماران مبتلا به آپنه خواب به دلیل مشکلات تنفسی در طول شب مجبور هستند که بارها از خواب بیدار شوند و همین مسئله باعث می‌شود که در طول روز احساس خواب آلودگی و خستگی داشته باشد. علاوه بر اینها برخی از داروها نیز می‌توانند باعث مشکل پرخوابی شوند. مصرف الکل یکی دیگر از عوامل پرخوابی محسوب می‌شود. از سایر علل پرخوابی می توان به کم کاری تیروئید و ضربه به سر اشاره کرد.

چه کسانی در معرض مشکل پرخوابی هستند؟
همان گونه که ذکر شد برخی از بیماری ها و مشکلات جسمی می توانند باعث ایجاد پرخوابی در طول روز شوند که برخی از آنها عبارتند از: آپنه خواب، بیماری های کلیوی، بیماری های  قلبی و برخی از مشکلات مغزی. همچنین برخی دیگر از بیماری ها مثل افسردگی و یا کم‌کاری تیروئید نیز می توانند از عوامل ابتلا به پرخوابی باشند. انجمن خواب آمریکا اذعان می‌دارد که مشکل پرخوابی در مردان شایع تر از زنان است. علاوه بر این ها افراد سیگاری و الکلی بیشتر در معرض پرخوابی هستند. عوارض جانبی داروهای خواب آور نیز شبیه علائم پرخوابی هستند و باعث احساس خواب آلودگی و خستگی فرد در طول روز می شوند.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره خواب

علائم پرخوابی
اصلی ترین علامت مشکل پرخوابی خستگی دائمی است. افراد مبتلا به پرخوابی ممکن است در طول روز چندین بار چرت بزنند در حالی که احساس خواب آلودگی و خستگی آنها از بین نمی رود. همچنین این افراد به سختی از چرت روزانه برمی‌خیزند.
سایر علائم پرخوابی شامل:
-افت انرژی
-عدم‌تحمل
-نگرانی و استرس
-کاهش اشتها
-کاهش سرعت صحبت کردن و فکر کردن
-دشواری در به یاد آوردن برخی مسائل
-بی قراری

تشخیص پرخوابی
برای تشخیص پرخوابی پزشک به بررسی علائم بیمار و تاریخچه پزشکی وی می پردازد. پزشک ابتدا یک شرح حال دقیق از بیمار می گیرد و سپس در صورت نیاز برای وی درخواست برخی آزمایشات را صادر می‌کند. ممکن است پزشک از بیمار بخواهد که به مدت چند روز تا یک هفته ساعات خواب و بیداری خود در طول شبانه روز را ثبت کرده و به اطلاع پزشک برساند. ممکن است در شرایط خاص پزشکی خواب بیمار را به کمک برخی دستگاهها مانیتور کند تا بتواند انواع مراحل خواب وی را تشخیص بدهد. در این حالت بیمار به مدت یک یا چند شب در یک مرکز خاص بستری می شود تا از طریق برخی دستگاه ها فعالیت مغزی، حرکات چشم، ضربان قلب، سطح اکسیژن و عملکرد تنفسی وی تحت نظر و بررسی قرار گیرد.

درمان پرخوابی
درمان پرخوابی بستگی به علت آن دارد در صورتی که پرخوابی به دلیل مشکلات سیستمیک مانند آپنه خواب یا مشکل تیروئید و مواردی از این قبیل ایجاد شود پزشک ابتدا شروع به درمان این مشکلات می کند و معمولا پس از درمان یا کنترل این موارد مشکل پرخوابی بیمار نیز بهبود می یابد.
در صورتی که مشکل جسمانی خاصی عامل پرخوابی بیمار نباشد تغییر سبک زندگی یک روش مناسب درمان است. پزشک معمولاً به این افراد توصیه می‌کند که از یک برنامه زمانی منظم خواب پیروی کنند. یعنی شبها حدود یک ساعت مشخص بخوابند و صبح ها نیز در ساعت مشخصی برخیزند. روش دیگر این است که فرد در طول روز خود را سرگرم انجام کاری کند که مانع خوابیدن می‌شود. هنگامی که احساس می کند خواب آلود است سعی کند در اتاق خواب و اطراف تخت خواب کاری انجام ندهد تا برای خوابیدن وسوسه نشود.
تغذیه مناسب نیز یکی دیگر از راهکارهای بسیار مفید برای کنترل پرخوابی است. تغذیه باید به گونه ای باشد که به طور طبیعی سطح انرژی فرد را در طول روز بالا نگه دارد.
برخی از داروها که برای حمله ناگهانی خواب یا نارکولپسی به کار می روند نیز می توانند به درمان پرخوابی کمک کنند. این داروها شامل آمفتامین ، متیل فنیدات و مودافینیل هستند که فقط با تجویز پزشک متخصص و پس از تشخیص دقیق علت مشکل برای بیمار تجویز می‌شوند. این داروها محرک بوده و به بیدار نگهداشتن بیمار کمک می کنند.

پیش آگهی پرخوابی
برخی از بیماران مبتلا به پرخوابی موفق می‌شوند با تغییر سبک زندگی خود علائم مشکل خود را تا حدود زیادی کاهش دهند. دارو درمانی نیز می تواند این مشکل را کنترل کند. هرچند برخی افراد هیچ گاه به طور کامل از این مشکل خلاص نمی شوند اما با توجه به اینکه مشکل پرخوابی یک بیماری تهدید کننده سلامتی نمی باشد این افراد می توانند با تغییراتی که در نحوه زندگی خود ایجاد می‌کنند کیفیت زندگی خود را بالا ببرند.

چگونه می توان از بروز پرخوابی پیشگیری کرد؟
برخی از انواع پرخوابی قابل پیشگیری نیستند. اما ایجاد یک محیط آرام و مناسب برای خواب شبانه، عدم مصرف الکل، عدم مصرف برخی داروها، کار نکردن تا دیر وقت شب و رعایت یک الگوی منظم خواب می تواند به پیشگیری از مشکل پرخوابی کمک کند.