کدام مکمل ها می توانند در روند بیماری کرونا موثر باشند؟

زمانی که بیماری کرونا (کووید 19) برای اولین بار در ووهان چین مشاهده شد کمتر کسی تصور می کرد که این بیماری به این سرعت پیشرفت کند و در سال 2020 میلادی به یک همه گیری جهانی و یکی از عمده ترین نگرانی های جامعه بشری تبدیل شود. در دوره ای که هنوز درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و موج های پیاپی بیماری، باعث ایجاد نگرانی های جدی برای عموم مردم شده است، استفاده از ترکیباتی که به طور سنتی برای جلوگیری از عفونت های ویروسی به کار می روند، افزایش یافته است. با وجود اینکه هنوز یافته های قطعی برای اثر گذاری هیچ مکملی تایید نشده است، در این مقاله سعی می کنیم به بررسی آخرین یافته های علمی پیرامون ترکیباتی بپردازیم که سیستم ایمنی را تقویت می کنند.

ویتامین D
ویتامین دی یکی از ویتامین های محلول در چربی و یکی از اصلی ترین ترکیبات برای عملکرد مناسب سیستم ایمنی به حساب می آید. در ایران میزان کمبود سطح ویتامین D در مردان 44 درصد و در زنان 64 درصد گزارش شده است.
در سال های اخیر تاثیر کمبود ویتامین D بر روی سیستم ایمنی به تفصیل مورد مطالعه قرار گرفته است. کمبود این ویتامین می تواند باعث افزایش شانس ابتلا به عفونت ها و بیماری های خود ایمنی شود. کمبود ویتامین D ارتباط مستقیمی با افزایش بیماری های دستگاه تنفسی مانند آنفولانزا دارد.
ویتامین D از طریق کاهش التهاب و افزایش عملکرد گلبول های سفید خون (مونوسیت و ماکروفاژ) می تواند عملکرد سیستم ایمنی را بهبود ببخشند.
ویتامین D باعث افزایش غلظت ترکیباتی شود که سرعت رشد ویروس را کاهش می دهند، همچنین می تواند سایتوکاین های پیش التهابی را کاهش دهد که می توانند باعث افزایش التهاب و آسیب به بافت ریه شوند. در چندین مطالعه اثرات مثبت ویتامین D در کاهش ریسک ابتلا به آنفولانزا مورد تایید قرار گرفته است. بعضی از شواهد حاکی از نقش این ویتامین در کاهش ریسک ابتلا به کووید 19 است مخصوصا که آغاز همه گیری این بیماری در زمستان رخ داد که سطح ویتامین D خون به کمترین مقدار خود می رسد.

برای خرید و مشاهده مکمل های ویتامین D اینجا کلیک کنید.

مطالعه ای که اخیرا انجام شده ادعا کرده است که بهترین غلظت خونی ویتامین D برای کاهش ریسک ابتلا به آنفولانزا و کرونا 40 تا 60 نانوگرم در میلی لیتر است. دوز استفاده از مکمل ویتامین D بسته به غلظت خونی آن متفاوت است، به طور معمول روزانه 1000 تا 4000 واحد بین الملی توصیه می شود اما در افرادی که کمبود ویتامین دی دارند تحت نظر پزشک باید از دوزهای بالاتری استفاده کنند. 
 
ویتامین C
ویتامین C یا آسکوربیک اسید احتمالا پر طرفدارترین مکملی است که برای مقابله با سرما خوردگی و تقویت سیستم ایمنی استفاده می شود. ویتامین C می تواند باعث تقویت هر دو نوع سیستم ایمنی ذاتی و اکتسابی بدن شود. در حقیقت این ویتامین می تواند باعث تقویت لایه های محافظ پوست و جلوگیری از ورود عوامل بیماری زا به بدن، کاهش رادیکال های آزاد، کاهش بیان ژن های سایتوکاین های پیش التهابی و افزایش توانایی میکروب کشی سلول های ایمنی بدن شود، که هر کدام از این ویژگی ها می تواند ویتامین C را تبدیل به یک مکمل جذاب برای تقویت سیستم ایمنی کند. علیرغم همه موارد گفته شده در بالا، تا کنون اثر گذاری ویتامین C در پیشگیری از بیماری های ویروسی، فقط در کسانی که کمبود این ویتامین را دارند یا افرادی که در معرض سطح بالای استرس بدنی (ورزشکاران) قرار دارند، تایید شده است. البته مصرف طولانی مدت مکمل های ویتامین سی در افراد عادی می تواند دوره درمان را کوتاه و روند بهبودی را افزایش دهد. 

روی یا زینک (zinc)
 روی یکی از عناصر ضروری برای بدن و تکامل سلول های ایمنی است. این عنصر نقش مهم در ایجاد پاسخ های التهابی دارد. کمبود روی باعث کاهش توانایی سیستم ایمنی در پاسخ به عوامل بیماری زا و ایجاد عفونت و بیماری می شود. از آنجایی که بر اساس آمار موجود میزان کمبود روی در جمعیت انسانی بیشتر از 20 درصد است و بیشتر از 30 درصد سالمندان مبتلا به کمبود روی هستند، می توان این مکمل را جزء اصلی مکمل های تقویت کننده ی سیستم ایمنی مخصوصا برای سالمندان در نظر گرفت. تصور می شود که روی از طریق کاهش تکثیر یا کاهش اتصال ویروس به مخاط ناحیه حلق می تواند در کاهش بیماری سرماخوردگی موثر باشد. در مورد اثربخشی این عنصر بر کووید-19، نتایج مطالعات متناقض بوده و هنوز نمی توان با قطعیت در مورد آن نظر داد، اما بعضی از شواهد آزمایشگاهی از اثرات روی بر برخی انواع دیگر کروناویروس ها مانند ویروس سارس حکایت می کند و همین عوامل باعث شده تا دانشمندان بر روی اثرات احتمالی این ویروس بر کووید 19 متمرکز شوند. گروهی از پزشکان آمریکایی اظهار کرده اند که اثرگذاری داروهای کلروکین و هیدروکسی کلروکین در افراد مبتلا به کووید19 در کنار مکمل روی بیشتر بوده است. همه این عوامل باعث شده تا استفاده از مکمل روی در دوران همه گیری به منظور پیشگیری از بیماری افزایش یابد. استفاده از این مکمل تا دوز حداکثر 40 میلی گرم در روز برای بزرگسالان ایمن بوده و عوارض خاصی ندارد. گفتنی است مقادیر بالاتر روی می تواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند و همچنین مانع از جذب مس شود.

کلستروم (Colostrum)
کلستروم یا آغوز، شیری است که بعد از زایمان توسط غدد شیری مادر تولید می شود و منبع غنی از مواد مغذی و آنتی بادی هایی است که سبب رشد و تقویت سیستم ایمنی نوزاد می شود. مکمل ها، معمولا از آغوز گاو تولید می شوند و حاوی آنتی بادی های IgA و IgE است که به عنوان بخشی از سیستم ایمنی در مبارزه علیه عوامل بیماری زا شرکت می کنند. به طور معمول از این مکمل برای تقویت سیستم ایمنی ورزشکاران استفاده می شود که تحت تاثیر رژیم غذایی محدود و فشار فیزیکی بالا سیستم ایمنی آنها ضعیف شده است.
 
اکیناسه یا سرخارگل (Echinacea)
یکی از گونه های بومی آمریکای شمالی است که سرخپوستان بومی آن مناطق از ریشه و قسمت های هوایی آن برای مقابله با عفونت استفاده می کردند. اکیناسه حاوی انواع متفاوتی از ترکیبات فعال مانند اسید کافئیک، آلکامیدها، فنلیک اسید، رزمارینیک اسید و پلی استیلن ها است که می توانند در تقویت جنبه های مختلف سیستم ایمنی اثر گذار باشند. نحوه اثر گذاری این گیاه هنوز ناشناخته است اما تصور می شود که آلکامیدهای موجود در این گیاه از طریق تنظیم رونویسی برخی ژن ها می توانند سیستم ایمنی را تقویت کنند. بررسی نتایج 14 تحقیق مختلف نشان داد که عصاره این گیاه می تواند شانس پیشرفت سرماخوردگی را 50 درصد و دوره بیماری را یک و نیم روز کاهش دهد. از آنجایی که عصاره ی اکیناسه تاثیر زیادی علیه ویروس های درون سلولی ندارد، اثر گذاری این عصاره، طی تماس اولیه با ویروس و قبل از ورود ویروس به سلول می باشد. از این رو، مصرف این گیاه قبل و در ابتدای ابتلا به سرما خوردگی و آنفولانزا می تواند بیشترین اثرگذاری را داشته باشد.
توجه به این نکته ضروری است که به دلیل اینکه مصرف اکیناسه ممکن است در کودکان باعث افزایش خطر ایجاد بثورات پوستی شود، استفاده از آن برای کودکان زیر 12 سال توصیه نمی شود.

برای مطالعه بیشتر :گیاه  سرخارگل با نام علمی Echinacea purpureae

آقطی سیاه یا Black elderberry
آقطی سیاه در بسیاری از فرهنگ های مختلف برای درمان عفونت های ویروسی به کار می رود و در حال حاضر یکی از مشهور ترین گیاهان دارویی است که در سراسر جهان برای درمان سرماخوردگی و آنفولانزا مورد استفاده قرار می گیرد. به نظر می رسد این گیاه دارای خاصیت ضد میکروبی بر علیه عوامل ایجاد کنند عفونت دستگاه تنفسی مانند ویروس آنفولانزا است. علاوه بر آن، از طریق تقویت سیستم ایمنی باعث کاهش دوره و شدت بیماری سرماخوردگی می شود و این خاصیت در تحقیقات مختلف تایید شده است. استفاده از این مکمل در 48 ساعت ابتدایی بروز علائم آنفولانزا می تواند بیشترین اثر گذاری را داشته باشد. در 60 فرد مبتلا به آنفولانزا، مصرف روزانه 60 میلی گرم از این گیاه باعث کاهش علائم بعد از 2 تا 4 روز شد، در حالی که این زمان در سایر افراد 7 تا 8 روز به طول انجامید.
 
قارچ های درمانی (Medicinal mushrooms)
قارچ ها از زمان باستان برای درمان بیماری ها و عفونت مورد استفاده قرار می گرفتند. مطالعات زیادی بر روی انواع قارچ ها و اثرات آنها بر روی سیستم ایمنی انجام گرفته است. بیش از 270 گونه درمانی قارچ وجود دارد. از جمله آنها می توان به گانودرما، مای تاکه (maitake)، شی تاکه (shitake) و ترکی تیل (turkey tail) اشاره کرد. همه قارچ های درمانی حاوی ترکیبات پلی ساکاریدی به نام بتاگلوکان هستند که باعث کاهش التهاب و کمک به ایجاد تعادل در سیستم ایمنی می شوند. بتا گلوکان به گیرنده های سلول های ایمنی متصل شده و فعالیت آنها را کنترل می کند.

گون (Astragalus)
گون از گیاهانی است که در طب چینی قرن ها برای درمان تب، خستگی، آلرژی و سرماخوردگی مورد استفاده قرار می گرفته است. ریشه این گیاه حاوی ترکیبات پلی ساکاریدی، ساپونین، فلاونوئید، اسیدهای آمینه و عناصر فلزی است که می تواند باعث افزایش توان سیستم ایمنی شود. تعدادی از مطالعات نشان داده عصاره گون می تواند به طور قابل توجهی تکثیر لنفوسیت ها را افزایش دهد و باعث افزایش سطح آنتی بادی های خون شود. در مطالعات مختلف عصاره این گیاه توانسته ابتلا به بیماری های باکتریایی و ویروسی را کاهش دهد. در حالی که این مطالعات نتایج امیدوار کننده ای داشته اند اما تحقیقات بیشتری برای تعیین اثربخشی گون در جلوگیری و درمان عفونت ها لازم است.

سیر (Garlic)
سیر تازه، پودر سیر و روغن سیر از ترکیباتی هستند که برای مقاصد درمانی در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می گیرند. سیر حاوی ترکیبی به نام آلئین است که وقتی خرد یا جویده می شود به ماده اصلی فعال سیر -آلیسین- تبدیل می گردد. آلیسین ترکیب گوگردی سیر است که باعث ایجاد طعم و بوی سیر می شود. با این حال آلیسین ترکیبی ناپایدار است که به سرعت به سایر ترکیبات سولفور دار تبدیل می شود. این ترکیبات احتمالا مسئول افزایش پاسخ سیستم ایمنی بدن به باکتری ها و ویروس های ایجاد کننده ی سرماخوردگی و آنفولانزا می باشند. سیر می تواند خطر ابتلا، شدت علائم و مدت زمان بیماری را کاهش دهد. در مطالعه ای، میزان ابتلا به سرماخوردگی در افرادی که سیر مصرف می کردند 63 درصد کمتر و دوره بیماری هم 70 درصد کوتاه تر از گروه کنترل بود. 
 
پروپولیس (propolis)
پروپولیس ماده ای رزینی است که توسط زنبورهای عسل تولید می شود و به عنوان ماده محافظ در کندوها استفاده می شود. بیش از 600 ماده شامل پلی فنل ها، ترپنوئیدها، استروئیدها و اسیدهای آمینه در تشکیل پروپولیس نقش دارند.

بیشتر بخوانید: پروپولیس می تواند در مقابل ویروس موثر باشد؟

سخن پایانی
سیستم ایمنی اصلی ترین عامل دفاعی بدن در مقابل عوامل بیماری زایی مانند باکتری ها، قارچ ها، ویروس ها و سموم است. استفاده از مواد غذایی سالم، ورزش، خواب کافی و نکشیدن سیگار از موثرترین روش ها برای تقویت سیستم ایمنی به حساب می آیند.
در کنار این عوامل، تعدادی از ویتامین ها، مینرال ها و بعضی از عصاره ها و ترکیبات گیاهی می توانند در تقویت سیستم ایمنی، پیشگیری از بیماری های ویروسی یا کاهش علائم آن ها موثر باشند. به یاد داشته باشید با وجود اینکه انواع مکمل های مختلف می توانند باعث بهبود یا تقویت سیستم ایمنی شوند اما اثر هیچ کدام از این مکمل ها بر بهبود بیماری کرونا ثابت نشده است و این مکمل ها نباید جایگزین دارو در دوره بیماری یا سبک سالم زندگی شوند.