درد ساق پا؛ علل شایع و نحوه پیشگیری و درمان آن

درد ساق پا از مشکلات رایجی است که گاهاً می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر فعالیت‌های روزانه و کیفیت زندگی داشته باشد. عوامل مختلفی مانند آسیب در حین ورزش، کشیدگی عضلات، فشار روی اعصاب محیطی، پوکی استخوان، بیماری آرتروز یا اختلال عروق محیطی می‌توانند علت درد ساق پا باشند. اگر شما نیز جز افرادی هستید که دائماً از درد ساق پا شکایت دارند، این مطلب به شما کمک خواهد کرد تا با عوامل ایجاد درد ساق پا و راهکارهای موجود برای پیشگیری و کنترل آن آشنا شوید. در ضمن این مقاله به سؤالات شما در رابطه با درد ساق پا هنگام دویدن، درد ساق پا هنگام خواب، درد ساق پا در کودکان، علت درد ساق پا در زنان و روش درمان درد استخوان جلوی ساق پا پاسخ خواهد داد.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

- درد ساق پا
- علل درد ساق پا
- درد ساق پا و سرطان
- درد ساق پا هنگام خواب
- درد ساق پا در کودکان
- درد ساق پا در بارداری
- علت درد ساق پا در زنان
- کمبود کدام ویتامین باعث در ساق پا میشود؟
- درمان درد استخوان جلوی ساق پا

مدت زمان تقریبی مطالعه: 9 دقیقه

درد ساق پا

شین اسپلینت یا درد ساق پا بعد از ورزش یکی از رایج‌ترین انواع درد در ساق پا محسوب می‌شود. شین اسپلینت یکی از شایع‌ترین آسیب‌هایی است که در حین ورزش‌هایی مثل دویدن، پیاده‌روی و ژیمناستیک رخ می‌دهد. این درد معمولاً به دنبال افزایش ناگهانی شدت یا مدت تمرینات، استفاده از کفش‌های نامناسب یا ویژگی‌های آناتومیک مثل داشتن کف پای صاف ایجاد می‌شود. گرم نکردن پیش از شروع ورزش نیز می‌تواند باعث ایجاد درد ساق پا گردد. علت درد استخوان جلوی ساق پا، وارد شدن فشار مضاعف به تاندون‌ها و کشیدگی تاندون به دلیل کافی نبودن انعطاف پذیری عضلات ساق پا است. این نوع درد ساق پا بعد از ورزش عمدتاً با استراحت، کمپرس یخ یا استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی تسکین پیدا می‌کند.

علل درد ساق پا

اگرچه تشخیص قطعی علت درد ساق پا باید توسط پزشک و تحت معاینات دقیق صورت گیرد. با این حال کسب آگاهی کافی در این زمینه کمک می‌کند تا علل رایج درد ساق پا و علائم خطر مرتبط با آن را بشناسیم و با اقدامات پیشگیرانه و درمانی مورد نیاز آشنا شویم. در این بخش از مقاله به بررسی علل رایج درد ساق پا خواهیم پرداخت. 
 

 1. گرفتگی عضلات

درد ساق پا در بسیاری از مواقع ناشی از گرفتگی عضلات ساق پا می‌باشد. ممکن است شما نیز تجربه احساس درد شدید و ناگهانی در عضلات پا داشته باشید و برایتان سؤال باشد که درد ناگهانی ساق پا نشانه چیست؟ این نوع دردها عمدتاً به دنبال اسپاسم شدید در عضلات رخ می‌دهد. اسپاسم عضلانی علاوه بر درد، گاهی با تورم یا قرمزی نیز همراه است و می‌توان عضله درگیر را به شکل توده سفتی زیر پوست لمس کرد. خستگی عضله، کم آبی، کمبود کلسیم، پتاسیم و منیزیم از مهمترین عوامل ایجاد اسپاسم عضلانی محسوب می‌شوند. گرفتگی عضلات معمولاً جدی نبوده و با استراحت، مصرف مکمل‌های تقویت کننده عضلات یا استفاده از دارو زیر نظر پزشک برطرف می‌شود.

2. التهاب تاندون

نقش اصلی تاندون‌ها ایجاد ارتباط بین عضلات و استخوان‌ها است. تاندونیت یا التهاب تاندون معمولاً به علت استفاده بیش از حد اتفاق می‌افتد و باعث ایجاد درد و محدودیت در حرکت می‌شود. التهاب در تاندون آشیل، که عضلات ساق پا را به استخوان پاشنه پا متصل می‌کند، یکی دیگر از علل رایج درد ساق پا محسوب می‌شود. التهاب خفیف تاندون آشیل نیز عمدتاً با استراحت، کمپرس یخ، فیزیوتراپی یا استفاده از داروهای ضد التهاب قابل درمان است. در موارد درد شدید مراجعه به پزشک متخصص ارتوپد الزامی است.

3. آسیب‌های مکانیکی

آسیب‌های مکانیکی معمولاً در افراد ورزشکار دیده می‌شود. این آسیب‌ها شامل کشیدگی عضلات، پیچ خوردگی‌ها، شکستگی‌ها و پارگی تاندون می‌شود. آسیب‌هایی مثل کشیدگی عضلات و پیچ خوردگی‌ها عمدتاً با استراحت و کمپرس یخ بهبود پیدا می‌کنند. شکستگی‌های تنشی استخوان نیز در اغلب موارد خود به خود خوب می‌شوند ولی در صورت عدم ترمیم، می‌توانند موجب بروز درد گردند. شکستگی‌های تنشی به ترک‌های ریزی گفته می‌شود که به واسطه ضربات سنگین و مکرر در حین ورزش ایجاد می‌شوند. استخوان ساق پا (درشت نی) از مناطق مستعد این نوع شکستگی‌ها است. این مشکل در افراد مبتلا به پوکی استخوان بسیار شایع می‌باشد. گاهی فرد در ابتدا متوجه این شکستگی‌ها نمی‌شود و عدم ترمیم آنها ممکن است به درد ساق پا منجر شود.

4. آرتروز

در بیماری آرتروز غضروف مفاصل به مروز زمان تحلیل می‌رود که این مسئله موجب اختلال و محدودیت در حرکت می‌گردد. آرتروز عمدتاً در نواحی لگن، زانو، ساق و مچ پا ایجاد می‌شود. از بین رفتن غضروف بین استخوان ساق پا و کشکک زانو باعث ساییده شدن این دو استخوان به روی یکدیگر و ایجاد تورم، التهاب و درد در ساق پا می‌گردد. متأسفانه تا کنون هیچ درمان قطعی برای آرتروز مطرح نشده است. انجام برخی تمرینات ورزشی، کاهش وزن و مصرف مکمل‌های غضروف ساز میتواند در کنترل علائم آرتروز و جلوگیری از پیشرفت آرتروز مفید باشد.

5. اختلالات اعصاب محیطی

آسیب یا فشرده شدن اعصاب محیطی از دیگر علل احتمالی درد ساق پا می‌باشد. آسیب یا فشرده شدن عصب سیاتیک به علت بیرون زدگی دیسک، جا به جایی مهره‌ها یا تنگی کانال نخاعی می‌تواند باعث ایجاد یک درد تیر کشنده در ساق پا گردد. التهاب عصب سیاتیک ابتدا با استراحت، آب درمانی، داروهای ضد درد، فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی درمان می‌شود اما گاهی در موارد آسیب‌های شدید به جراحی نیاز می‌باشد. نوروپاتی محیطی از دیگر اختلالات اعصاب محیطی است که می‌تواند منجر به احساس درد در ناحیه ساق پا گردد. بیماری دیابت، جراحات فیزیکی و عفونت‌ها شایع‌ترین علل نوروپاتی محیطی هستند. در نوروپاتی محیطی اختلال در عملکرد اعصاب ناحیه پا باعث ایجاد احساس درد، بی حسی و ضعف در پا می‌شود.

6. مشکلات عروقی

درد ساق پا گاهی می‌تواند به علت مشکلات عروقی جدی مانند بیماری شریان محیطی (PAD)، رگ‌های واریسی و ترومبوز سیاهرگ عمقی (DVT) رخ دهد. در چنین مواردی شناخت علائم اختصاصی و مراجعه سریع به پزشک از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

در بیماری شریان محیطی، تجمع رسوبات چربی در دیوار عروق باعث تنگی و اختلال در خونرسانی به ناحیه ساق پا گشته که با احساس گرفتگی، سرما، تغییر رنگ پوست و درد ساق پا همراه است. واریس به علت اختلال در عملکرد دریچه‌های درون عروق عمدتاً در ناحیه ران و ساق پا رخ می‌دهد. فعالیت ناکارامد این دریچه‌ها موجب تجمع خون در رگ‌های گشاد واریسی شده که تورم، سنگینی و درد را به همراه دارد. ترمبوز سیاهرگ عمقی به تشکیل لخته خون در ورید عمقی پا گفته می‎‌شود. ترمبوز سیاهرگ عمقی معمولاً بدون علامت بوده و یا با درد و قرمزی و احساس داغی در ناحیه ساق پا همراه است. تشکیل این لخته‌‌ها بسیار خطرناک و تهدید کننده حیات است. زیرا حرکت آن‌ها می‌تواند منجر به آمبولی و اختلال عملکرد قلب و مغز گردد. لذا باید سریعاً با مراجعه به پزشک و مصرف داروهای رقیق کننده خون، از تشکیل و رشد این لخته‌ها جلوگیری نمود. احتمال تشکیل لخته در افراد چاق، سیگاری و کم تحرک بیشتر است.

7. سندرم کمپارتمان ورزشی

سندرم کمپارتمان ورزشی ساق پا یک حالت پاتولوژیک محسوب می‌شود که به علت افزایش بیش از حد فشار درون محفظه عضلانی رخ می‌دهد. این افزایش فشار اعصاب و عروق ناحیه درگیر را تحت تأثیر قرار داده و موجب اختلال در خونرسانی و نهایتاً درد ساق پا می‌گردد. استراحت و کاهش فعالیت ورزشی، فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و مصرف منابع غذایی غنی از امگا-3، به کنترل علائم سندروم کمپارتمان مزمن ساق پا کمک می‌نماید.

درد ساق پا و سرطان

همانطور که در ابتدای مقاله به علل رایج درد ساق پا اشاره شد، این درد عمدتاً به دلایل دیگری همچون آسیب‌ها، آرتروز، التهاب، اختلالات عصبی، اختلالات عروقی و کمبود مواد مغذی رخ می‌دهد. با این حال برخی از انواع سرطان مانند سرطان‌های استخوانی یا متاستاز (گسترش) سایر سرطان‌ها به استخوان می‌توانند با علائمی مثل درد ساق پا همراه باشند. ارتباط بین درد ساق پا و سرطان عمدتاً با علائم هشدار دیگری مثل کاهش ناگهانی وزن، تب مقاوم به درمان و عدم بهبودی با استراحت همراه می‌باشد.

درد ساق پا هنگام خواب

درد ساق پا در شب از شکایت‌های رایجی است که می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. کم آبی بدن، خستگی ناشی از ورزش یا ایستادن طولانی مدت، سرما، خوابیدن در پوزیشن نامناسب و کمبود برخی املاح معدنی مثل پتاسیم، کلسیم و منیزیم از علل رایج درد ساق پا هنگام خواب هستند. علاوه بر این برخی شرایط همچون بارداری، دیابت، نارسایی کلیوی، پرفشاری خون نیز می‌توانند علت درد ساق پا در شب باشند. درد ساق پا در شب گاهی ناشی از عوارض جانبی برخی داروها از جمله دیورتیک‌ها، استاتین‌ها، داروهای ضدبارداری خوراکی و استروئید‌ها می‌باشد.

درد ساق پا در کودکان

درد ساق پا در کودکان اغلب به روند رشد استخوانی آنها مربوط می‌گردد. درد ساق پا در کودکان 3 الی 12 سال به عنوان درد رشد شناخته شده و با ورود به دوره نوجوانی به صورت خود به خود از بین می‌رود. توصیه می‌شود برای تسکین درد رشد از روش‌های خانگی مثل ماساژ، کمپرس گرم و تمرینات ورزشی استفاده شود. در صورتی که درد ساق پای کودک شدید و ماندگار بود یا با تورم، قرمزی یا مشکلات حرکتی همراه بود، باید کودک از نظر شکستگی، گرفتگی و کشیدگی عضلات، کمبود کلسیم و ویتامین D و ناهنجاری‌های آناتومیک زیر نظر پزشک بررسی گردد.

درد ساق پا در بارداری

درد ساق پا یکی از شکایت‌های رایج خانم‌های باردار در دوران بارداری است. تغییرات هورمونی، افزایش وزن و تجمع مایعات در قسمت انتهایی بدن، موجب وارد شدن فشار مضاعف بر پاها و احساس درد، تورم و سنگینی درناحیه ساق و مچ پا می‌گردد. بنابراین، درد ساق پا در دوران بارداری به علت تغییرات ساختاری که در شکل بدن، حجم مایعات بدن و توزیع املاح در بدن رخ می‌دهد، امری طبیعی است. استراحت، ماساژ با روغن‌های گیاهی و بالا نگه داشتن پا از سطح بدن به تسکین درد ساق پا در بارداری کمک می‌کند.

علت درد ساق پا در زنان

علت درد ساق پا در خانم‌ها علاوه بر علل رایج ذکر شده، می‌تواند با تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی نیز مرتبط باشد. تغییرات هورمونی دوران قاعدگی موجب فعال شدن پروسه‌های التهابی در بدن شده که حسساسیت به درد را بیش از پیش افزایش می‌دهد. به همین علت برخی از زنان ممکن است در دوران قاعدگی درد ساق پا را تجربه کنند. درد ساق پا در دوران قاعدگی را نیز می‌توان با استراحت، ماساژ و حمام آب گرم تسکین بخشید.

کمبود کدام ویتامین باعث درد ساق پا میشود؟

کمبود برخی ویتامین‌ها و املاح معدنی می‌تواند بر سلامت عضلات، استحکام استخوان‌ها و ساختار غضروف مفاصل تأثیر بگذارد و عملکرد آن‌ها را دچار اختلال کند. در چنین شرایطی آسیب پذیری استخوان، عضلات، مفاصل، تاندون‌ها و اعصاب حرکتی ناحیه ساق پا افزایش یافته و ریسک بروز درد ساق پا افزایش می‌یابد. در نتیجه رعایت رژیم غذایی استاندارد و مصرف مکمل‌های غذایی مورد نیاز نقش مهمی در کنترل و کاهش درد ساق پا دارد. در ادامه تعدادی از عناصر و مکمل‌های کلیدی که ممکن است به کاهش درد ساق پا کمک نمایند، ذکر شده اند.

- ویتامین D3

کمبود ویتامین D از مهمترین عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان است. ویتامین D3 با کمک به جذب کلسیم و فسفر نقشی اساس در معدنی شدن و افزایش تراکم استخوان و عملکر نرمال عضلات دارد. کمبود این ویتامین ریسک ابتلا به نرمی یا پوکی استخوان و شکستگی استخوان در ناحیه ساق پا را افزایش می‌دهد. بنابراین توصیه می‌شود علاوه بر افزودن منابع غذایی غنی از ویتامین دی، مانند ماهی، سویا، پنیر و تخم مرغ به رژیم غذایی، برای جلوگیری از کمبود این ویتامین از مکمل‌های‌ ویتامین D3 استفاده نمائید.
 

- کلسیم

کلسیم به عنوان اصلی‌ترین ماده معدنی در ساختار استخوان، بسیار حائز اهمیت است. مصرف این ماده معدنی با بهبود استحکام استخوان، احتمال شکستگی استخوان را کاهش می‌دهد. یکی دیگر از نشانه‌های اصلی کمبود کلسیم افت عملکرد عضلات و افزایش اسپاسم و گرفتگی عضلات است که گاهی با درد پا نمایان می‌شود. لذا در صورت ادامه درد پا مصرف مکمل‌های حاوی کلسیم به منظور تأمین نیاز روزانه برای کنترل و درمان درد پا سودمند است.

- منیزیم

گرفتگی عضلات ساق پا، درد ساق پا هنگام خواب یا درد ساق پا پس از ورزش می‌تواند به علت کمبود منیزیم باشد. در چنین شرایطی مصرف مکمل منیزیم کمک می‌کند ضمن تأمین نیاز روزانه به این ماده معدنی، عملکرد عضلات و استخوان‌ها تقویت شده و درد ساق پا کاهش پیدا کند.
 

- اسیدهای چرب امگا-3

مطالعات نشان داده است مصرف منابع غنی از اسیدهای چرب امگا-3 مانند ماهی‌ سالمون، گردو و دانه کتان یا استفاده از مکمل امگا-3 در پیشگیری و کنترل علائم آرتروز سودمند است. اسیدهای چرب امگا-3 به واسطه خواص ضد التهابی خود، برای کمک به کاهش درد و التهاب ساق پا مفید هستند.

- ویتامین‌های گروه ب

ویتامین‌های گروه ب برای عملکرد طبیعی سلول‌های بدن بخصوص سلول‌های عضلانی و نورون‌های عصبی ضروری هستند. کمبود ویتامین‌های B1 و B12 با اختلال در عملکرد نورون‌ها، ریسک ابتلا به نوروپاتی محیطی و به دنبال آن درد و بی حسی در پاها را افزایش می‌دهد.
 

- پتاسیم

پتاسیم به عنوان یک الکترولیت برای عملکرد سلول‌های بدن، علی الخصوص سلول‌های عصبی و عضلانی ضروری است. یکی از علائم کمبود پتاسیم، اسپاسم عضلات پا و بازو است. بنابراین، دریافت مقادیر کافی پتاسیم برای کمک به سلامت مفاصل اهمیت بالایی دارد.
 

- آهن

مطالعات نشان داده است که کمبود آهن با ضعف عضلات و ایجاد درد در ناحیه پا همراه است. علاوه بر این، شواهد موجود بیانگر این است که افراد مبتلا به کمبود آهن، بیش از سایرین به سندروم پای بی قرار مبتلا می‌گردند.

درمان درد استخوان جلوی ساق پا

یکی از توصیه‌های رایج برای کنترل درد ساق پا در منزل در مواردی که علت درد استفاده بیش از حد از عضلات یا التهاب تاندون باشد، استفاده از تکنیک RICE هست. نام این تکنیک از حرف اول 4 واژه انگلیسی Rest (استراحت)، Ice (یخ)، Compress (کمپرس) و Elevation (بالا نگه داشتن) تشکیل شده است. 

- استراحت: کاهش فعالیت‌های ورزشی و داشتن استراحت فعال اولین اقدام لازم برای کنترل درد ساق پا است. منظور از استراحت فعال، اجتناب از فعالیت‌های ورزشی سنگین و انجام تمرینات کششی سبک است.

- یخ: راهکار دوم استفاده از یخ در مواقع احساس درد است. سرد نمودن منطقه آسیب با یخ به مدت 10 الی 15 دقیقه به کاهش تورم و تسکین درد ساق پا کمک می‌کند. این کار را می‌توانید تا چند نوبت در روز انجام دهید. دقت نمائید که از تماس مستقیم یخ با پوست خودداری گردد.

- کمپرس: در برخی مواقع بانداژ نمودن منطقه آسیب دیده برای کاهش ورم، حفظ وضعیت مناسب و کنترل درد مفید است.

- بالا نگه داشتن: بالا نگه داشتن پا در ارتفاع بالاتر از سطح قلب نیز به کنترل ورم و التهاب کمک می‌نماید.
 

انجام تمرینات ورزشی اصلاحی، فیزیوتراپی و ماساژ درمانی نیز از دیگر روش‌های درمان درد ساق پا هستند. علاوه بر این، پزشک معالج ممکن است برای کنترل التهاب و درد ساق پا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، ایندومتاسین، ناپروکسن، سلکوکسیب، دیکلوفناک و ملوکسیکام را تجویز نماید. از بین درمان‌های تخصصی‌تر میتوان به تزریق موضعی کورتیکوستروئیدها، تزریق داخل موضعی پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) یا جراحی اشاره نمود. 

سخن پایانی

درد ساق پا، یک شکایت رایج است که ممکن است به دلیل عوامل مختلفی از جمله فعالیت بیش از حد، آسیب مکانیکی، گرفتگی عضله، اختلالات عصبی، اختلالات عروقی، پوکی استخوان یا آرتروز ایجاد شود. درد ساق پا در موارد خفیف با استراحت، استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی یا فیزیوتراپی قابل درمان است. در عین حال اصلاح رژیم غذایی و مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای می‌توانند نقش مهمی در کنترل و کاهش درد ساق پا ایفا کند.‌ چنانچه درد ساق پا با اقدامات فوق تسکین نیافت، باید علت قطعی آن توسط پزشک متخصص داخلی یا ارتوپد تشخیص داده شود و اقدامات درمانی مناسب در اسرع وقت انجام شود.

با وجود اینکه در بسیاری از موارد می‌توان با مصرف یک مکمل غذایی، درد ساق پا را درمان کرد، انتخاب مکمل مناسب برای این منظور نیازمند بررسی دقیق است. در این مقاله به بررسی این موضوع پرداخته‌ایم، اما اگر هنوز به مکمل مورد نیاز خود دست نیافته‌اید، می‌توانید از تیم علمی داروکده مشاوره بگیرید.

در داروخانه آنلاین داروکده، تیمی متشکل از داروسازان و کارشناسان تغذیه حضور دارند که با دغدغه‌های کاربران آشنا بوده و بر تمامی محصولات و مکمل‌های موجود در بازار دارویی تسلط دارند. این تیم علمی به کاربران داروکده در انتخاب مکمل‌های غذایی مناسب با نیازشان یاری می‌رساند.