زگیل دهانی: هر آنچه باید درباره علت، علائم و درمان آن بدانید

زگیل دهانی نوعی زائده‌ کوچک، سخت یا نرم است که در نواحی مختلف دهان از جمله زبان، سقف دهان، لثه ‌ها و داخل گونه ‌ها ممکن است دیده شود. این زگیل‌ ها معمولا بدون درد هستند، اما ممکن است ناراحتی ‌هایی در هنگام غذا خوردن یا صحبت کردن ایجاد کنند. همچنین برخی از انواع ضایعات دهانی می توانند خطر ابتلا به سرطان های حلق، دهان و زبان را افزایش دهند. در این مقاله شما را با زگیل دهانی، علت، تشخیص و راه های درمان آن آشنا خواهیم نمود.

آنچه در این مقاله می خوانید عبارت است از:

• علل زگیل دهانی: چرا این بیماری به وجود می ‌آید؟
• تفاوت آفت و زگیل دهانی
• علائم زگیل دهانی: چگونه متوجه بیماری شویم؟
• انواع زگیل دهانی
• تشخیص HPV در دهان
• چه زمانی باید آزمایش HPV دهانی انجام داد؟
• راه های پیشگیری از زگیل دهانی
• روش ‌های درمان زگیل دهانی
• خطرات بلند مدت زگیل دهانی
• نقش تغذیه در پیشگیری و مدیریت زگیل دهانی
• پرسش و پاسخ زگیل دهانی

مدت زمان تقریبی مطالعه: 12 دقیقه

علل زگیل دهانی: چرا این بیماری به وجود می ‌آید؟

علت اصلی زگیل دهانی، ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV است. این ویروس بیش از 200 نوع دارد که برخی از آن ‌ها می ‌توانند دهان و حلق و سایر نواحی مخاطی را آلوده کنند. 

انواع ویروس اچ پی وی را از نظر پتانسیل ایجاد ضایعات مرتبط با سرطان به دو دسته کم خطر و پرخطر تقسیم بندی می کنند. انواع کم خطر بیشتر در ایجاد ضایعات زگیل (Wart) نقش دارند و انواع پرخطر در ایجاد ضایعات پیش سرطانی اثرگذارند. 

مهم ترین راه‌ انتقال ویروس HPV در دهان، داشتن رابطه جنسی دهانی محافظت نشده است.

تفاوت آفت و زگیل دهانی

آفت و زگیل دهانی دو مشکل شایع در دهان هستند که از نظر علت، علائم و درمان تفاوت‌ های قابل‌ توجهی دارند. آفت دهانی یک ضایعه غیرعفونی است که معمولا به دلایل مختلفی مانند استرس، ضعف سیستم ایمنی، کمبود ویتامین B12، فولات یا حساسیت ‌های غذایی ایجاد می ‌شود. این ضایعات به‌ صورت زخم ‌های کوچک، گرد یا بیضی با مرکز سفید یا زرد و حاشیه قرمز ظاهر می ‌شوند که معمولا دردناک بوده و اغلب در داخل گونه ‌ها، لثه ‌ها یا زیر زبان دیده می ‌شوند. آفت دهانی مسری نیست و به ‌طور معمول طی یک تا دو هفته بهبود پیدا می کند. برای درمان آن می ‌توان از دهان ‌شویه ‌های تسکین ‌دهنده یا ضدالتهاب، مکمل ‌های ویتامینی در صورت کمبود، و اجتناب از مواد غذایی تحریک ‌کننده استفاده کرد.

در مقابل، زگیل دهانی ناشی از عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است که از طریق تماس مستقیم یا رابطه جنسی دهانی منتقل می ‌شود. این زگیل ‌ها به شکل برآمدگی ‌های کوچک و بدون درد ظاهر می ‌شوند که می‌توانند منفرد یا گروهی باشند و معمولا رنگی مشابه با بافت دهان دارند اما ممکن است کمی برجسته یا زبر باشند. برخلاف آفت، زگیل دهانی مسری است. درمان آن شامل حذف زگیل‌ ها با روش‌هایی مانند لیزر یا جراحی در موارد شدید، استفاده از داروهای موضعی ضدویروس، و تقویت سیستم ایمنی برای کاهش احتمال عود است.

علائم زگیل دهانی: چگونه متوجه بیماری شویم؟

زگیل ‌های دهانی ممکن است در ابتدا با زخم ‌های دهانی اشتباه گرفته شوند. شناخت علائم زیر می ‌تواند به شناسایی بهتر این بیماری کمک کند:

• برجستگی ‌های کوچک و سخت در داخل یا اطراف دهان
• رنگ ‌های متغیر (سفید، صورتی یا خاکستری)
• احساس خارش یا تحریک در ناحیه دهان
• مشکلات جزئی در جویدن یا صحبت کردن

به طور کلی باید گفت که هرگونه ضایعه جدید دهانی که بیش از دو هفته پایدار بماند و خود به خود برطرف نشود، نیاز به بررسی توسط پزشک دارد.

نکته:  زگیل دهانی اغلب بدون علامت و درد است، اما در صورت پیشرفت ممکن است دردناک شود.

انواع زگیل دهانی

پاپیلومای دهانی:

• زائده‌ های کوچک و برآمده با سطحی شبیه گل ‌کلم.
• به ‌طور معمول بر روی زبان، کام نرم، یا لثه ‌ها ظاهر می‌ شود.
• این نوع زگیل بیشتر با HPV نوع 6 و 11 مرتبط است.

زگیل تخت (Flat warts):

• ضایعات صاف و کوچک که معمولاً رنگ صورتی یا همرنگ با مخاط دارند.
• این نوع ضایعات اغلب در افراد HIV مثبت و افرادی که نقص ایمنی دارند، مشاهده می ‌شود.

کوندیلوما آکومیناتا (Condyloma acuminata):

• ضایعات بزرگ با سطحی برجسته و گل ‌کلمی شکل.
• معمولا با HPV نوع 6 و 11 ارتباط دارد.

زگیل معمولی (Verruca vulgaris):

• برجستگی ‌های کوچک و سخت که ممکن است در زبان یا مخاط دیگر ظاهر شوند.
• این نوع زگیل اغلب با HPV نوع 2 مرتبط است.

هیپرپلازی اپیتلیال موضعی (Focal epithelial hyperplasia):

• ضایعاتی کوچک و صاف که به شکل خوشه‌ ای ظاهر می ‌شوند.
• بیشتر با HPV نوع 13 و 32 ارتباط دارد.

تشخیص HPV در دهان

معاینه بالینی توسط پزشک متخصص

اولین قدم در تشخیص HPV در دهان، معاینه فیزیکی توسط یک دندان ‌پزشک، متخصص گوش و حلق و بینی و یا متخصص بیماری های دهان، فک و صورت است. در این معاینه، پزشک به دنبال نشانه ‌هایی مانند زخم‌ ها، ضایعات یا زگیل ‌های غیرعادی در ناحیه دهان و گلو می ‌گردد.

• مزایا: سریع و غیرتهاجمی است.
• محدودیت: نمی ‌تواند نوع ویروس را مشخص کند.

تست ‌های مولکولی (PCR) 

تست واکنش زنجیره ‌ای پلیمراز (PCR) یکی از دقیق ‌ترین روش ‌ها برای تشخیص HPV است. در این روش، DNA  ویروس در نمونه ‌های جمع ‌آوری‌ شده از ناحیه دهان شناسایی می ‌شود.

• نحوه انجام: نمونه ‌ای از بزاق یا سلول ‌های سطح دهان گرفته می ‌شود.
• مزایا: دقت بالا و توانایی شناسایی نوع دقیق اچ پی وی.
• معایب: هزینه نسبتا بالا.

نمونه ‌برداری از ضایعات مشکوک

اگر در معاینه بالینی ضایعاتی مشکوک مشاهده شود، پزشک ممکن است نمونه‌ ای از این ضایعات را برای بررسی ‌های بیشتر بردارد.

• نحوه انجام: با استفاده از ابزارهای خاص، نمونه ‌ای کوچک از ضایعه برداشته می‌ شود.
• مزایا: می‌ تواند وجود سلول ‌های سرطانی یا پیش ‌سرطانی را مشخص کند.
• معایب: روش تهاجمی است و ممکن است اندکی دردناک باشد.

چه زمانی باید آزمایش HPV دهانی انجام داد؟

آزمایش HPV دهانی برای افراد زیر توصیه می ‌شود:

• کسانی که زخم ‌های مداوم یا ضایعات غیرعادی در دهان دارند.
• افرادی که در معرض رفتارهای پرخطر جنسی بوده ‌اند.
• مصرف ‌کنندگان مداوم سیگار یا الکل.
• کسانی که در خانواده یا اطرافیان خود سابقه سرطان دهان یا گلو دارند.

راه ‌های پیشگیری از زگیل دهانی

پیشگیری از ضایعات ناشی از HPV در دهان، نیازمند رعایت نکات زیر است:

واکسیناسیون: واکسن گارداسیل مهم ترین راه پیشگیری از ابتلا به انواع پرخطر و کم خطر رایج ویروس اچ پی وی است و تزریق این واکسن به تمامی افراد بعد از 11 سالگی توصیه می شود.

رعایت بهداشت فردی: استفاده نکردن از وسایل شخصی دیگران و شستشوی مرتب دست ‌ها اهمیت زیادی دارد.

کاهش رفتارهای پرخطر جنسی: استفاده از کاندوم یا سد دهانی احتمال انتقال اچ پی وی دهانی را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.

تقویت سیستم ایمنی بدن: تغذیه سالم و خواب کافی از اهمیت بالایی برخوردار است.

روش ‌های درمان زگیل دهانی

درمان زگیل دهانی شامل روش‌ های طبیعی و پزشکی است که بسته به شدت بیماری انتخاب می ‌شوند.

- درمان ‌های خانگی و طبیعی

• چای سبز

چای سبز و عصاره‌ های آن به‌عنوان یک درمان مکمل برای زگیل ‌های دهانی پتانسیل بالایی دارند. خواص ضدویروسی، ضدالتهابی و تقویت ایمنی آن می ‌تواند به کاهش شدت زگیل ‌ها و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. مصرف چای سبز، چه به صورت موضعی و چه خوراکی، می ‌تواند بخشی از برنامه درمانی در کنار روش ‌های استاندارد باشد.
 

• سرکه سیب

سرکه سیب می تواند در خشک شدن زگیل ‌های دهانی موثر واقع شود؛ با این حال باید با احتیاط استفاده شود.
 

• سیر

سیر به‌ عنوان یک درمان طبیعی و مکمل برای زگیل ‌های دهانی دارای پتانسیل بالایی است. استفاده از عصاره سیر، چه به صورت موضعی و چه خوراکی، می‌ تواند در کاهش اندازه زگیل ‌ها، مهار عفونت، و تقویت سیستم ایمنی مؤثر باشد. با این حال، مصرف موضعی باید با احتیاط انجام شود تا از واکنش ‌های حساسیتی جلوگیری شود. برای بهره‌ گیری بهتر، توصیه می‌ شود این درمان‌ ها با نظر پزشک همراه شوند.
 

• ویتامین C

ویتامین C با خواص آنتی ‌اکسیدانی و ضدویروسی خود، به ‌عنوان یک درمان مکمل در بهبود زگیل‌ های دهانی و پیشگیری از پیشرفت آن ‌ها مؤثر است. مصرف خوراکی یا استفاده موضعی این ویتامین می ‌تواند به کاهش التهاب، تقویت ایمنی و بازسازی بافت ‌های آسیب‌دیده کمک کند.

هشدار: درمان‌ های خانگی ممکن است تنها برای موارد خفیف مناسب باشند و یا به عنوان راهکار مکمل به کار روند. بنابراین مراجعه به پزشک متخصص و انتخاب شیوه درمانی صحیح، بهترین روش برای بهبود ضایعات ناشی از اچ پی وی در دهان است.

- درمان ‌های پزشکی

• کرایوتراپی (فریز کردن زگیل): کرایوتراپی استفاده از نیتروژن مایع برای از بین بردن زگیل است.
• لیزر درمانی: لیزر درمانی یک روش غیرتهاجمی است که برای از بین بردن زگیل ‌های دهانی مورد استفاده قرار می ‌گیرد. در این روش، از لیزرهایی مانند لیزر دی ‌اکسید کربن (CO₂) و لیزر دیود استفاده می ‌شود. استفاده از لیزر CO₂ در درمان زگیل ‌های مقاوم، به ‌ویژه در افراد HIV مثبت موثر است و به کاهش تعداد چرخه ‌های درمانی و زمان درمان کمک می‌ کند.
• فوتوداینامیک تراپی (PDT): فوتوداینامیک تراپی روشی نوین است که در آن از ماده حساس ‌کننده به نور و تابش نور لیزر استفاده می ‌شود. این روش واکنش ‌های فتوشیمیایی ایجاد می ‌کند که باعث تخریب سلول ‌های آلوده به ویروس می ‌شود.
• داروهای موضعی یا خوراکی: همچنین پزشکان ممکن است داروهایی تجویز کنند که عفونت را کنترل کرده و زگیل ‌ها را کاهش دهد.
• جراحی: در موارد شدید، ممکن است نیاز به جراحی برای حذف زگیل باشد. این روش اغلب در شرایطی استفاده می ‌شود که زگیل ‌ها بزرگ یا دردناک باشند.

خطرات بلند مدت زگیل دهانی

اگر زگیل‌ های دهانی درمان نشوند، ممکن است به مشکلات جدی ‌تری منجر شوند:

• زخم ‌های مزمن: زگیل‌ های درمان ‌نشده می‌ توانند مزمن شوند.
• سرطان دهان و گلو:برخی از انواع HPV با سرطان ‌های دهانی مرتبط هستند.
• انتقال به دیگران: فرد مبتلا می ‌تواند ناخواسته این بیماری را به دیگران منتقل کند.

نقش تغذیه در پیشگیری و مدیریت زگیل دهانی

تغذیه نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت زگیل ‌های دهانی دارد، که به دلایل مختلف شامل تقویت سیستم ایمنی و فراهم کردن مواد مغذی ضروری برای سلامت دهان و دندان مورد توجه است. 

• مصرف میوه ‌ها و سبزیجات

رژیم ‌های غنی از میوه‌ ها و سبزیجات که حاوی آنتی ‌اکسیدان‌ ها و ویتامین ‌های C و A هستند، می ‌توانند با کاهش استرس اکسیداتیو و تقویت سیستم ایمنی، خطر بروز زگیل ‌های دهانی و سایر بیماری ‌های دهانی را کاهش دهند.
 

• غذاهای حاوی مواد ضدالتهاب

مصرف غذاهایی که خواص ضدالتهابی دارند مانند ماهی ‌های چرب (سرشار از امگا-3) و مغزها، در کاهش التهاب و بهبود سلامت دهان مؤثر واقع می شود.
 

کاهش قند مصرفی

کاهش مصرف شکر در بهبود سلامت دهانی و کاهش عفونت ‌های ویروسی کمک می کند؛ چرا که قند محیطی مناسب برای رشد باکتری ‌ها و ویروس ‌ها فراهم می‌ کند.

- نقش تغذیه در درمان

مکمل ‌های تغذیه ‌ای: استفاده از مکمل ‌های ویتامینی مانند ویتامین E و زینک می ‌تواند بهبود سیستم ایمنی و تسریع فرآیند درمان زگیل ‌های دهانی را فراهم کند، به ویژه در بیمارانی که دچار کمبود مواد مغذی هستند.

استفاده از گلوتامین: گلوتامین به عنوان یک آمینواسید مهم، خواص تقویتی برای سیستم ایمنی و کاهش آسیب به مخاط دهانی را دارد و می ‌تواند در درمان زگیل ‌های دهانی کمک کند.

مکمل های حاوی شیتاکه: عصاره شیتاکه در مطالعات آزمایشگاهی تأثیرات ضدویروسی و ضدباکتریایی نشان داده و می‌ تواند در مقابله با عفونت ‌های HPV مرتبط با زگیل‌ ها کمک ‌کننده باشد. مواد ضدالتهاب و آنتی ‌اکسیدان موجود در شیتاکه، مانند پلی ‌فنول ‌ها و فلاونوئیدها، فعالیت ‌های آنتی ‌اکسیدانی و ضدالتهابی دارند که می ‌توانند در بهبود التهاب دهانی ناشی از زگیل ‌ها نقش داشته باشند. عصاره این قارچ در مکمل های هگزایم، پاورفیت و ایمیون شیتاکه موجود است. 

پرسش و پاسخ زگیل دهانی

1- زگیل دهانی چقدر شایع است؟

زگیل دهانی که توسط ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می ‌شود، عفونتی نادرتر از زگیل ‌های تناسلی یا پوستی است، اما در عین حال شایع ‌تر از آن چیزی است که تصور می ‌شود. شیوع دقیق زگیل دهانی بسته به مطالعات و جمعیت مورد بررسی متفاوت است، اما تخمین زده می ‌شود که در برخی از جوامع، بین 7 تا 10 درصد از افراد ممکن است به HPV دهانی مبتلا باشند.

2- آیا زگیل دهانی خطرناک است؟

زگیل دهانی معمولاً خطرناک نیست، اما برخی انواع HPV ممکن است به سرطان منجر شوند.

3- آیا زگیل دهانی درد دارد؟

در بسیاری از موارد افراد به جز احساس وجود برجستگی در دهان، احساس درد یا سوزش ندارند مگر در مواردی که زگیل های دهانی گسترش پیدا کرده باشند.

4- آیا زگیل دهانی واگیردار است؟

بله، ویروس HPV که عامل زگیل است، از طریق تماس دهانی و رابطه جنسی دهانی قابل انتقال به سایرین است.

5- آیا زگیل دهانی خود به‌ خود از بین می ‌رود؟

برخی زگیل ‌ها ممکن است بدون درمان از بین بروند، اما درمان می ‌تواند بهبودی را تسریع کند. چرا که ماندگاری زگیل در دهان با طولانی تر شدن زمان پاکسازی و دفع ویروس مرتبط است.

6- چگونه می ‌توان از بازگشت زگیل دهانی جلوگیری کرد؟

واکسیناسیون، رعایت بهداشت و تقویت سیستم ایمنی در جلوگیری از عود مجدد زگیل دهانی موثر است.

7- آیا تشخیص HPV در دهان دردناک است؟

بیشتر روش‌ های تشخیص، مانند تست بزاق و PCR، کاملاً بدون درد هستند. اما نمونه ‌برداری از ضایعات مشکوک ممکن است کمی ناراحتی ایجاد کند. در این موارد نیز، پزشکان معمولا از بی ‌حسی موضعی برای کاهش درد استفاده می‌ کنند.

8- برای تشخیص زگیل دهانی به چه دکتری باید مراجعه کنیم؟

می توانید به یک دندان ‌پزشک، متخصص گوش و حلق و بینی و یا متخصص بیماری های دهان، فک و صورت مراجعه نمایید.

9- زگیل دهانی بعد چند وقت نمایان می شود؟

ظهور زگیل ‌های دهانی می ‌تواند متغیر باشد و به فاکتورهای مختلفی از جمله سیستم ایمنی فرد و نوع ویروس بستگی دارد؛ بنابراین زمان دقیقی برای بروز آن نمی توان تعیین کرد.

سخن پایانی

اگر به دنبال راهکارهای طبیعی و درمان ‌های تکمیلی برای ضایعات دهانی ناشی از اچ پی وی هستید، آگاهی از روش ‌های مختلف و مشورت با متخصصان اهمیت زیادی دارد. در این راستا، داروکده به عنوان نخستین داروخانه آنلاین کشور، مرجعی معتبر برای ارائه مشاوره و تأمین محصولات مرتبط است. تیم علمی و کارشناسان داروکده آماده ‌اند تا با اطلاعات تخصصی و پیشنهادات کاربردی، شما را در مسیر انتخاب بهترین محصولات برای سلامت دهان و بدن همراهی کنند.

علاوه بر این، مجله علمی داروکده با انتشار مقالات تخصصی و به ‌روز در زمینه ‌های مختلف سلامت، از جمله بیماری ‌های دهان و راهکارهای پیشگیری، منبعی ارزشمند برای افزایش دانش شماست. پیشنهاد می ‌کنیم از این مقالات بهره ‌مند شوید تا با آگاهی بیشتری نسبت به روش ‌های درمانی و مراقبتی اقدام کنید.

ما مشتاق شنیدن نظرات و سوالات شما درباره مقاله زگیل دهانی هستیم. دیدگاه‌ های ارزشمندتان را با ما به اشتراک بگذارید تا بتوانیم با همراهی شما، اطلاعات کامل‌ تر و دقیق ‌تری را در اختیار دیگران قرار دهیم.