آرتریت و انواع مکمل های موثر بر آن

آرتریت یا ورم مفصل به معنای التهاب در یک یا چند مفصل است. آرتریت نام یک بیماری خاص نیست بلکه به مجموعه ای بیش از یکصد بیماری گفته می شود که مشخصه همه آن ها ملتهب شدن مفصل است. امروزه بیش از 15 درصد بالغین در آمریکا از آرتریت رنج می برند که این تعداد به علت چاقی و سبک زندگی نامناسب، رو به افزایش است. شایع ترین نوع آرتریت، استئوآرتریت است که به آن آرتروز یا ساییدگی مفصل هم گفته می شود. این بیماری علت اصلی ناتوانی در افراد مسن است. گفته می شود در بیش از 90 درصد افراد بالای 60 سال در یک یا چند مفصل نشانه های آرتروز دیده می شود. بعد از آرتروز، آرتریت روماتوئید در مقام دوم قرار دارد. به دلیل شیوع بیشتر آرتروز، در این متن بیشتر از آن صحبت می شود.

علائم آرتریت چیست؟
برحسب نوع آرتریت علائم آن متغیر است ولی علائم مشترکی که تقریبا در همه انواع آرتریت وجود دارند درد، خشکی مفصلی، تورم، قرمزی و کاهش دامنه حرکتی مفصل است.

برای درک بهتر آرتریت، ابتدا باید ساختمان مفصل را بشناسیم، ساختمان مفصل چگونه است؟
مفصل محلی است که در آن استخوان ها در کنار هم قرار می گیرند. یک مفصل از اجزای زیر تشکیل شده است:
 غضروف:
غضروف دارای ساختمان ارتجاعی است که عمدتاً در انتهای استخوان ها وجود دارد و وظیفه آن تسهیل حرکت مفصل است. در بچه ها غضروف بیشترین ضخامت را دارد، با افزایش سن به تدریج از ضخامت آن کاسته می شود. جالب است بدانید که غضروف بافتی زنده و حاوی سلول است. سلول های تشکیل دهنده آن را کندروسیت می نامند. 5% غضروف را کندروسیت و 95% آن را ماتریکس خارج سلولی تشکیل می دهد. ماتریکس خارج سلولی (Extracellular matrix: ECM) به مجموعه ای از ماکرومولکول هایی گفته می شود که توسط سلول های یک بافت تولید و ترشح شده و وظیفه آن حمایت ساختاری و بیوشیمیایی از همه سلول های آن بافت است. اجزای ماتریکس خارج سلولی در بافت های مختلف متفاوت است. در غضروف این ماتریکس منحصر به فرد بوده و توسط کندروسیت ها تولید می شود.

ماتریکس خارج سلولی غضروف شامل اجزای زیر است:
- پروتئوگلیکان ها: مهم ترین پروتئوگلیکان موجود در غضروف، آگریکان (Aggrecan) است که در آن 150-100 زنجیره گلیکوزآمینوگلیکان به هسته پروتئینی متصل شده است. این زنجیره ها شامل کندرویتین سولفات و کراتان سولفات می باشند.
آگریکان به دلیل خاصیت آبدوستی سبب هیدراسیون و ایجاد خاصیت الاستیکی در غضروف می شود.
- کلاژن نوع II
- هیالورونیک اسید (هیالورونان)
- فیبرهای الاستیک
کپسول مفصلی:
 پرده ای محکم و در عین حال قابل انعطاف، که مانند کیسه ای اطراف مفصل را احاطه کرده است و باعث می شود که دو سر استخوان در فضایی مجزا و بسته قرار بگیرد.
لایه سینویال:
 لایه سلولی است که سطح داخلی کپسول مفصلی را می پوشاند. این سلول ها مایع مفصلی را ترشح می کنند.
مایع مفصلی یا مایع سینوویال: 
مایع غلیظ و چسبناکی است که باعث می شود استخوان های تشکیل دهنده مفصل راحت تر و بهتر روی هم حرکت کنند. این ویژگی مایع مفصلی بر اثر وجود ماده ای به نام هیالورونیک اسید می باشد.
علاوه بر این به علت عدم حضور رگ های خونی در غضروف، مایع مفصلی وظیفه تغذیه سلول های غضروف را بر عهده دارد.

در آرتروز چه اتفاقی می افتد؟
بسیاری از افراد تصور می کنند که آرتروز بیماری است که در آن فقط غضروف مفصل دچار ساییدگی می شود، اما این تصور کاملا اشتباه است. در واقع پزشکان، آرتروز را به عنوان بیماری تعریف می کنند که بافت های مختلف اعم از غضروف، استخوان، چربی و ماهیچه های اسکلتی را درگیر می کند. پاتوژنز آرتروز بسیار پیچیده است زیرا عوامل مختلف سلولی و مولکولی در ایجاد آن نقش دارند. در زیر به چند مورد از مهم ترین آن ها اشاره شده است.
در آرتروز ساختمان غضروف مفصلی دچار تغییرات زیر می شود :
- تعادل بین سنتز و تخریب اجزای ماتریکس خارج سلولی از جمله پروتئوگلیکان ها وجود ندارد.
- کمبود فاکتورهایی که در حفظ یکنواختی ساختار غضروف سالم نقش دارند.
- تعداد و طول زنجیره کندرویتین سولفات کم می شود.
- عملکرد سلول های کندروسیت تغییر می کند.
کاهش مقدار یا کیفیت مایع مفصلی یکی از عواملی دیگری است که در بروز آرتروز دخیل است. خواص مایع مفصلی عمدتا به دلیل وجود هیالورونان است که در آرتروز دچار تغییر می شود و مقدار و کیفیت آن کاهش می یابد.
استرس اکسیداتیو و التهاب نیز دو مکانیسم عمده در پیشرفت آرتروز محسوب می شوند. علاوه بر این، فاکتور رونویسی NF-κB، عامل کلیدی است که باعث بیان ژن های القا کننده آرتروز می شود.

به دنبال تخریب غضروف، استخوان زیر آن (ساب کندرال) دچار تغییر شده و در معرض آسیب و ساییدگی قرار می گیرد. با ادامه این روند به تدریج صفحه انتهایی استخوان ضخیم شده و استخوان های اضافی (استئوفیت) در لبه مفصل ایجاد می شوند. در مراحل خفیف تا متوسط آرتروز، ساییدگی استخوان ها دیده می شود و در مراحل آخر، ضخیم شدن استخوان ساب کندرال به همراه از بین رفتن شدید غضروف اتفاق می افتد. در مراحل پیشرفته بیماری می توان ضایعات مغز استخوان را نیز در MRI مشاهده کرد.
تخریب مفصل در آرتروز می تواند تا جایی پیش رود که استخوان ها به صورت کامل با هم اصطکاک پیدا کنند. به طوری که در فرم شدید بیماری، تکه های مفصل و یا غضروف ممکن است کنده شود و در مایع مفصلی شناور شود. این مسئله می تواند با تحریک ماهیچه ها ی متصل به استخوان، باعث ایجاد درد گردد. در مجموع این تغییرات بیوشیمیایی و ساختاری باعث تخریب پیشرونده، تغییر شکل، کاهش عملکرد، درد و کاهش تحرک مفصل می شود.

چه عواملی سبب پیدایش آرتروز می شود؟
- سن: با افزایش سن و کاهش خاصیت ارتجاعی غضروف، قدرت مفصل در برابر کار زیاد یا ضربه پذیری کم شده و مفصل مستعد آرتروز می شود.
- جنس: آمارها نشان می دهدکه زنان نسبت به مردان بیشتر به آرتروز مبتلا می شوند.

- عوامل ژنتیکی: تحقیقات نشان داده است که وقوع 65-39 درصد آرتروز در افراد، می تواند به دلیل عوامل ژنتیکی باشد.
- چاقی
- آسیب و ضربه به مفصل
- دفرمیتی استخوان (تغییر شکل)
- بیماری های روماتوئیدی: مانند آرتریت روماتوئید و نقرس

کدام مفاصل در بدن بیشتر دچار آرتروز می شد؟
شکل زیر مفاصلی را نشان می دهد که در بدن بیشتر دچار آرتروز می شود:

درمان آرتروز چگونه است؟
هدف از درمان آرتروز کاهش درد و التهاب و کند کردن روند تخریب غضروف است، در نتیجه انعطاف مفاصل و کیفیت زندگی بیمار بهتر می شود.
اهداف اصلی در کنترل آرتروز: بهبود علائم- جلوگیری از پیشرفت بیماری- افزایش عملکرد مفصل- درمان غیر دارویی

1-کاهش فشار بر مفصل
- تقویت عضلات اطراف مفصل
- پرهیز از فعالیت هایی که فشار زیادی به مفصل وارد می کنند: ساده ترین راه برای بسیاری از بیماران پرهیز از فعالیت های تشدید کننده درد است.
- کم کردن وزن: در بهبود علائم آرتروز زانو و لگن سودمند است.
- توزیع مناسب فشار بر مفصل با بریس و سایر لوازم ارتوپدی که با تجویز پزشک انتخاب می شوند.
- استفاده از عصا، چوب زیر بغل یا واکر هنگام ایستادن یا راه رفتن
- ورزش: ورزش از طریق کاهش وزن و تقویت عضلات اطراف مفصل در بهبود علائم آرتروز مفید است. شدت ضعف عضلات اطراف مفصل با شدت درد و میزان محدودیت فیزیکی، در افراد مبتلا به آرتروز ارتباط دارد.
از انجام ورزش هایی که سبب تشدید درد مفصلی می شود باید پرهیز کرد. ورزش در آب، نسبت به دویدن یا ورزش روی تردمیل بهتر تحمل می شود. گفته می شود راه رفتن در استخر کم عمق به طوری که آب تا بالای کمر باشد می تواند کمک کننده باشد.

2- طب سوزنی
3- فیزیوتراپی
4- مکمل ها

درمان دارویی
- خوراکی: طی دهه های گذشته داروهای استامینوفن و ضد التهاب های غیر استروئیدی برای بیماران مبتلا به آرتروز انتخابی بوده اند. متاسفانه این داروها سیر بیماری را اصلاح نمی کنند و همچنین ممکن است عوارض جانبی گوناگونی روی اندام های مختلف مانند سیستم گوارش، کبد، کلیه و سیستم قلبی و عروقی داشته باشند.
- موضعی: داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و برخی فرآورده های گیاهی مانند رزماری و فلفل قرمز به طور موضعی برای کاهش علائم آرتروز استفاده می شود.
- تزریقی:
1-تزریق داخل مفصل کورتیکواستروئیدها
در بیماران با آرتروز زانو تزریق داخل مفصل کورتیکواستروئیدها، باعث تسکین درد شده اما طول اثر آن کوتاه (حدود 2-1 هفته) است و تزریق مکرر آن موجب آسیب غضروف مفصل می شود.
2-تزریق داخل مفصلی هیالورونیک اسید
تزریق داخل مفصلی هیالورونیک اسید در درمان آرتروز زانو و لگن به کار می رود اما اثر آن مورد بحث است.

جراحی:
در موارد شدید آرتروز، جراحی صورت می گیرد و مفصل تعویض می شود.

استفاده از مکمل ها در بهبود علائم آرتریت
آرتریت بیماری مزمن ناتوان کننده است که میلیون ها انسان را در جهان درگیر خود کرده است و درمان قطعی ندارد. به علت پیچیدگی پاتوفیزیولوژی آرتریت، درمان آن ساده نیست. امروزه برای درمان آرتریت علاوه بر سایر گزینه های درمانی، مصرف مکمل های غضروف ساز نیز می تواند کمک کننده باشد. چندین مکمل که در درمان آرتریت استفاده می شود عبارت است از:

- گلوکز آمین و کندرویتین
گلوکزآمین (هر دو ملح سولفات و هیدروکلراید) و کندرویتین رایج ترین مکمل ها در کاهش درد و ناراحتی در بیماران مبتلا به آرتریت هستند.
به طور طبیعی گلوکزآمین و کندرویتین در غضروف وجود داشته و از اجزای ماتریکس خارج سلولی غضروف مفصلی هستند. گلوکزآمین تشکیل دهنده گلیکوزآمینوگلیکان است و این ترکیب (گلیکوزآمینوگلیکان) نقش مهمی در رشد طبیعی و ترمیم غضروف مفصلی ایفا می کند. در مکمل ها گلوکزآمین از پوست خرچنگ و میگو استخراج می شود. به دنبال مصرف خوراکی املاح مختلف آن، گلوکزآمین در معده یونیزه و از روده جذب می شود. 90 درصد گلوکزآمین جذب شده اما به دلیل بالا بودن حذف آن در گذر اول کبدی، فراهمی زیستی آن فقط 25% است. مطالعات پیشنهاد کردند که گلوکزآمین از طریق بهبود سنتز پروتئوگلیکان در کاهش درد ناشی از آرتروز نقش دارد.

کندرویتین سولفات هم جز اصلی پروتئوگلیکان غضروف مفصل است که برای تهیه مکمل آن از نای و غضروف کوسه استفاده می شود. به علت اندازه بزرگتر کندرویتین در مقایسه با گلوکزآمین، جذب آن کمتر و حدود 30% و فراهمی زیستی آن 13-12% می باشد.
کندرویتین سولفات کربوهیدرات پیچیده ای است که کمک می کند غضروف حاوی آب باشد به عبارت دیگر کندرویتین سولفات از طریق هیدراسیون غضروف، قابلیت ضربه پذیری مفصل را افزایش می دهد. این ماده همچنین با افزایش الاستیسیته غضروف باعث بهبود عملکرد و تحرک مفصل و کاهش پیشرفت آرتروز می گردد. کندرویتین سولفات همچنین باعث القای ساخته شدن هیالورونیک اسید توسط سلول های سینویال و افزایش ویسکوزیته مایع مفصلی می شود.
همچنین گفته می شود کندرویتین سولفات با تحریک کندروسیت ها باعث افزایش سنتز کلاژن و پروتئوگلیکان غضروف می شود. باتوجه به کاهش تولید کندرویتین سولفات با افزایش سن، مصرف مکمل های آن در سنین بالا می تواند کمک کننده باشد. براساس فرضیه های مطرح شده، کندرویتین سولفات می تواند باعث کاهش التهاب، مهار آنزیم های تخریبی، افزایش سنتز اجزای ماتریکس خارج سلولی و کاهش آپاپتوز کندروسیت ها شود.
در اکثر مطالعات صورت گرفته بر درمان آرتروز از ترکیب گلوکزآمین و کندرویتین استفاده شده است. گلوکزآمین و کندرویتین بیان ژن های iNOS، COX-2، PGEs و  NF-κBرا مهار می کنند. این امر می تواند منجر به کاهش تولید NO و pGE2، فاکتورهای دخیل در مرگ سلول های کندروسیت و واکنش های التهابی شود.

مطالعات بالینی بر روی اثربخشی گلوکزآمین و کندرویتین بر آرتروز نتایج متناقضی داشتند که در زیر به چند مورد از آنها اشاره شده است:
در یک کارآزمایی بالینی گلوکزآمین در کاهش درد بیماران مانند داروهای ضد التهاب غیر استروییدی موثر بوده است درحالی که در مطالعه ای دیگر اختلاف معنی داری بین مصرف گلوکزآمین با پلاسبو گزارش نشده است.  همچنین در چندین مطالعه ثابت شد که گلوکز آمین به تنهایی در کاهش درد بیماران با آرتروز شدید زانو موثر نبوده است ولی در ترکیب با کندرویتین سولفات، اثر بهتری برکاهش درد داشته است. در بیشتر مطالعات گلوکزآمین با دوز 500mg سه بار در روز استفاده شده است.

تعدادی مطالعه بررسی کردند که آیا گلوکزآمین و کندرویتین می توانند اثرات مفیدی روی ساختار مفصل در آرتروز داشته باشند یا خیر؟
شواهد کمی وجود دارد که گلوکزآمین بتواند اثرات مفیدی بر ساختار مفصل داشته باشد. در مورد کندرویتین، تعدادی از مطالعات نه همه آنها اظهار داشتند که مصرف کندرویتین در بهبود ساختار مفصل می تواند کمک کننده باشد اما این اثر می تواند خیلی کوچک باشد تا تفاوتی در بیمار مشاهده شود. 
در مطالعه ای در افرادی که از مصرف این ترکیبات راضی بودند بعد از 12 ماه عکس رادیولوژی گرفته شد و در هیچ یک از بیماران، اصلاحی در غضروف آسیب دیده مشاهده نشد.

 در همه کارآزمایی های بالینی گلوکزآمین و کندرویتین (املاح مختلف) به اندازه پلاسبو ایمن بوده است که این موضوع ایمنی مصرف طولانی مدت آن ها را تائید می کند. در کارآزمایی های بالینی عارضه قابل توجهی برای کندرویتین سولفات ثبت نشده است اما در مورد گلوکزآمین گفته می شود دوز های بالای آن می تواند عوارض گوارشی مانند سوزش معده، گیجی، سردرد و ... ایجاد کند که این عوارض عمدتا خفیف است. قبلا گفته می شد که گلوکزآمین می تواند قند خون را در افراد دیابتی افزایش دهد اما مطالعات جدید نشان می دهد که به نظر نمی رسد گلوکزآمین قند خون را در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 تحت تاثیر قرار دهد و مانیتور کردن قند خون کافی است.

- هیالورونیک اسید
 هیالورونیک اسید (نام های دیگر: هیالورونان  hyaluronanو هیالورونیت hyaluronate)، یکی از اجزای مهم غضروف مفصل، مانند یک پوشش اطراف کندروسیت ها قرار دارد. این ماده همچنین در فضای مفصلی توسط سلول های سینوویال ساخته می شود.
هیالورونیک اسید، پلیمری است که از واحدهای د-گلولورونیک اسید (glucuronic acid) و ان-استیل گلوکزآمین (N-acetylglucosamine) تشکیل شده است. این واحد های دی ساکاریدی می تواند تا 25 هزار بار تکرار شود، به همین دلیل وزن مولکولی این زنجیره‌ها بین 5 هزار تا 20 میلیون دالتون متغیر است. میانگین وزن مولکولی هیالورونیک اسید در انسان بین 4-3 میلیون دالتون است. با افزایش سن، وزن مولکولی پلیمر هیالورونیک اسید کاهش می یابد. مطالعات گسترده ای روی مصرف هیالورونیک اسید به صورت داخل مفصلی در آرتروز انجام شده است.
در حالی که در مورد اثربخشی و جذب فرم خوراکی هیالورونیک اسید هنوز بحث وجود دارد، داده های فارماکوکینتیک مشخص کرده اند که شکل خوراکی آن که وزن مولکولی بالایی دارد به مفصل می رسد. این موضوع مصرف خوراکی مکمل هیالورونیک اسید را منطقی می کند.
هیالورونیک اسید به صورت تزریق داخل مفصلی در آرتروز زانو استفاده می شود که اثر بخشی آن ثابت شده است. هیالورونیک اسید اثر ضد دردی خود را از طریق کاهش تحریک و حساسیت عصب و همچنین  کاهش فاکتورهای پیش التهابی و کاهش نوروپپتیدهای مولد درد ایفا می کند.

شواهد بافت شناسی حاکی از این است که هیالورونیک اسید باعث پیشگیری از تخریب غضروف و پیشرفت بازسازی آن می شود. در اصل اثرات اصلاح ساختاری هیالورونیک اسید در آرتروز عمدتا از طریق ویژگی های ضد التهابی، محافظت سلولی و تنظیم سیستم ایمنی انجام می شود. هیالورونیک اسید می تواند به عنوان یک عامل پیشگیری کننده یا درمانی در افراد مبتلا به آرتروز استفاده شود. اثر ضد التهابی آن در مقایسه با گلوکز آمین و کندرویتین بسیار جزئی است اما مانند آن ها (گلوکز آمین و کندرویتین) شروع اثر کندی دارد. مصرف همزمان هیالورونیک اسید با کورتیکواستروئیدها، اثر بخشی کورتیکواستروئیدها را افزایش و عارضه جانبی آن ها را کاهش می دهد.
مطالعات بالینی نشان دادند که هیالورونیک اسید با بهبود فعالیت فیزیکی و کاهش درد در بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به آرتروز زانو، نقش عمده ای ایفا می کند. هیالورونیک اسید را می توان به صورت موضعی در مفصل تزریق کرد و یا در مواردی که اختلال به صورت منتشر است به صورت وریدی تزریق نمود. در حال حاضر فقط یک محصول مجوزدار برای تزریق وریدی وجود دارد که توسط شرکت بایر تولید می شود.

هیالورونیک اسید تزریقی می تواند یکسری عوارض جانبی ایجاد کند که عبارتند از: درد و گرفتگی عضلانی، درد در موضع تزریق، تورم پاها و دست ها و سختی حرکت.

- کلاژن تیپ II
کلاژن تیپ II یکی از ترکیبات اصلی بافت همبند است که باعث حمایت و انعطاف پذیری مفاصل می شود. کلاژن تیپ ? جز اصلی غضروف هیالین است که در آرتروز از بین می رود. غضروف هیالین در مفاصل و انتهای استخوان ها وجود دارد. در مطالعات انجام شده روی آرتروز حیوانی، مصرف کلاژن تیپ ? باعث کاهش درد و بهبود فعالیت شده است که مکانیسم آن مهار سیستم ایمنی و جلوگیری از حمله آن به غضروف مفصل است. کلاژن تیپ ? خوراکی با اثر ضد التهابی خود باعث کاهش علائم آرتروز می شود. در بررسی های انجام شده در مصرف همزمان کلاژن تیپ ? با گلوکزآمین و کندرویتین، اثربخشی آنها کاهش یافت. مطالعات نشان داده است که این مکمل ها به خوبی تحمل شده اند و هیچ گونه عارضه جانبی نشان نداده اند.

- متیل سولفونیل متان (MSM)
متیل سولفونیل متان با نام های متیل سولفونات و دی متیل سولفون هم شناخته می شود. این ترکیب به طور طبیعی در برخی از گیاهان وجود داشته و به مقدار کم به عنوان مکمل غذایی به بسیاری از خوراکی ها و نوشیدنی ها اضافه می شود. امروزه متیل سولفونیل متان در بیش از 80 فرآورده مختلف به اشکال کپسول، لوسیون، کرم و ... وجود دارد. MSM به عنوان یک مکمل غذایی به تنهایی یا در ترکیب با گلوکز آمین و کندرویتین به فروش می رسد. کمپانی های سازنده ادعا می کنند که MSM می تواند به صورت کمکی در پیشگیری و درمان آرتروز موثر باشد.

متیل سولفونیل متان دارای اثرات مختلف اعم از ضد درد، ضد التهاب، آنتی اکسیدانت، گشاد کننده عروق و ضدآترواسکلروز می باشد. در آرتروز MSM با کاهش التهاب (مهار سنتز PGI2) و مهار پاسخ درد در فیبرهای عصبی عمل می کند. در مطالعات صورت گرفته مشخص شده است که MSM در بهبود درد و عملکرد فیزیکی موثر است. در این مطالعات روزانه بین 1.5 تا 6 گرم از MSM استفاده شده بود. البته باید توجه داشت که MSM آرتروز را درمان نمی کند و شبیه داروهای NSAIDs عمل می کند اما با این تفاوت که عوارض جانبی آن ها را ندارد. در مطالعات سم شناسی دوز بالایی از MSM (7-5 برابر دوز پیشنهاد شده در انسان ها) به حیوانات داده شد و هیچ گونه عارضه بافتی و مرگ و میر را مشاهده نشد.
عوارض جانبی به دنبال مصرف خوراکی MSM خفیف بوده و شامل ناراحتی گوارشی، سردرد، افزایش فشار خون، افزایش آنزیم های کبدی و واکنش های آلرژیک است.

- زنجبیل Gingiber officinale
از دوران گذشته زنجبیل به عنوان چاشنی غذا و در طب هندی و چینی در درمان بیماری های مختلف استفاده می شده است. در بررسی های صورت گرفته مشخص شده است که ترکیباتی مثل جینجیرول (gingerol) موجود دراسانس و عصاره زنجبیل دارای اثرات ضد التهابی می باشند. زنجبیل با مهار دو آنزیم سیکلواکسیژناز و لیپواکسیژناز، آنزیم های موثر در ایجاد التهاب، و به دنبال آن مهار سنتز پروستاگلندین ها و لوکوترین ها باعث کاهش التهاب و درد ناشی از آن می شوند.
در مطالعات انجام شده بر روی 56 بیمار مبتلا به آرتریت، بیش از 75% بیماران از نتیجه درمان راضی بودند و زنجبیل باعث کاهش درد و تورم در بیماران شد. البته قابل ذکر است که زنجبیل بر روی علائم بیماری آرتروز به نسبت آرتریت روماتوئید موثرتر است.

در مورد تسکین آرتریت با عصاره زنجبیل بیشتر بخوانید.

- عصاره کندر Boswellia serrata
گیاه کندر حاوی گم رزینی (گم رزین (gum resin) مخلوط طبیعی جسم صمغی و ماده رزینی می باشد) است که از هزاران سال قبل در طب سنتی چین جهت کاهش درد و التهاب کاربرد داشته است. امروزه مطالعات زیادی بر روی گم رزین کندر امجام شده است و اثرات ضد التهابی، ضد آرتریت و ضد دردی آن تایید شده است. ترکیب عمده موجود در گم رزین، بوسولیک اسید (boswellic acids) است که دارای اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی است. این ترکیب با کاهش مدیاتورهای التهابی مانند IL1B ، IL6 ، TNFα ، IFN و پروستاگلندین E2 و همچنین افزایش فاکتور ضدالتهابی IL10  باعث بروز اثرات ضد آرتریتی می شود.
در مطالعات حیوانی انجام شده بر روی موش پس از 10 روز مصرف خوراکی ترکیبات گم رزین کندر، بهبود مشکلات التهابی و اثرات ضد آرتریت مشاهده گردید. علاوه بر این مطالعات بالینی نیز بر روی بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید صورت گرفته است. در این مطالعات گم رزین کندر با دوزهای mg/kg 200- 100 مورد استفاده قرار گرفت که در پایان درمان  بیماران از کاهش درد و افزایش قدرت انعطاف پذیری مفاصل رضایت داشتند. مطالعات مختلف ایمنی مصرف 5-لوکسین را در آرتروز نشان دادند ولی در برخی افراد ناراحتی های گوارشی خفیف گزارش شده است.
شرکتی دارویی محصولی به نام 5- لوکسین تولید کرده است که حاوی 30% بوسولیک اسید می باشد. این شرکت ادعا می کند که این محصول طی یک هفته باعث بهبود تحرک مفاصل می شود. البته صحت و سقم این ادعا هنوز مشخص نیست.

- ترکیبات غیرصابونی شونده سویا و آواکادو  Avocado and Soy Unsaponifiables
ترکیبات غیرصابونی شونده، شامل بخش باقی مانده از عصاره روغنی گیاهان، بعد از انجام واکنش صابونی شدن (واکنش با قلیا) است. طی واکنش صابونی شدن، بخشی از ترکیبات موجود در عصاره روغنی به صابون تبدیل شده و بخشی دیگر که شامل مخلوطی از ویتامین های محلول در چربی، استرول ها، الکل های تری ترپنه و اسیدهای چرب که در طول واکنش تغییر نکرده اند باقی می مانند. این ترکیبات را ترکیبات غیرصابونی شونده می گویند.
سویا و آواکادو در درمان آرتروز استفاده می شوند. ماده مؤثره این دو گیاه ترکیبات غیر صابونی شونده هستند که اثر سینرژیسم این ترکیبات با نسبت مشخص (3/1 روغن آواکادو + 3/2 روغن سویا) ثابت شده است. این ترکیبات عمدتا با القای ساخت ماتریکس خارج سلولی درکاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل در آرتروز موثر هستند. مطالعات نشان می دهد که این ترکیبات باعث تحریک تولید کلاژن و کاهش تولید آنزیم کلاژناز می شوند. همچنین این ترکیبات می توانند سبب مهار فعالیت فاکتورهای التهابی مانند IL-1β، IL-6، IL-8 و PGE2 شوند. گفته می شود که اثربخشی این ترکیبات در آرتروز، به واسطه ترمیم غضروف، مهار یا پیشگیری از فرسایش بافتی و کم شدن فضای مفصلی است. 

- زردچوبه  Curcuma longa
گیاه زردچوبه بومی آسیاست و ریزوم آن از قدیم به عنوان چاشنی غذا استفاده می شده است. این گیاه قرن ها در طب آیوروردا (طب هندی) مورد استفاده قرار می گرفته است. کورکومین و مشتقات آن به عنوان ترکیب عمده ریزوم زردچوبه شناخته شده اند. این گیاه دارای اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی می باشد. مطالعات بسیاری بر روی اثربخشی ترکیبات موجود در زردچوبه صورت گرفته است. کورکومین زردچوبه به علت داشتن اثرات ضد التهابی و آنتی اکسیدانی به عنوان یک ترکیب ضد آرتریت به کار می رود.
NF-κB فاکتوری است که در طی فرآیند التهاب فعال شده و باعث افزایش رونویسی ژن های تولید کننده سایتوکاین های التهابی (TNFα و IL1B)، کموکاین ها و پروتئین های التهابی مانند پروستاگلندین ها و آنزیم سیکلواکسیژناز II می شود. همگی این فاکتورها در روند بیماری آرتریت مهم هستند. با توجه به بررسی های انجام شده کورکومین موجود در زردچوبه با مهار NF-κB مانع از تولید فاکتورهای التهابی و بهبود روند التهاب می شود.
در یک مطالعه صورت گرفته بر روی 45 بیمار مبتلا به آرتریت روماتوئید، مصرف روزانه 500 میلی گرم کورکومین در مقایسه با 50 میلی گرم دیکلوفناک اثرات بهتری را نشان داد. علاوه بر این مصرف کورکومین ایمن بود و عوارض گزارش شده در گروه مصرف کنندگان دیکلوفناک را نشان نداد.  

- اسید های چرب امگا 3
اسید چرب امگا 3 مانند لینولئیک اسید و ایکوزاپنتانوئیک اسید (EPA) که در گردو، بذر کتان و روغن ماهی یافت می شوند، دارای اثرات ضدالتهابی بوده همچنین در درمان علائم و جلوگیری از پیشرفت آرتریت روماتوئید و آرتروز موثر هستند. مطالعات آزمایشگاهی نشان داده اند که مصرف اسیدهای چرب امگا 3 سبب افزایش ساخت کلاژن، کاهش فعالیت آنزیم کلاژناز و کاهش فاکتورهای التهابی و ... می شوند. مطالعات بر روی مدل آرتروز حیوانی نشان داده است که مصرف مکمل های غذایی امگا 3 باعث بهبود فعالیت و تحرک حیوانات مورد آزمایش شده است.

- آناناس Ananas comosus
گیاه آناناس بومی قاره آمریکا است. خواص درمانی این گیاه از اواخر قرن 18 میلادی شناخته شد و از آن پس به عنوان گیاه دارویی مورد مصرف قرار گرفت.
عصاره بدست آمده از ساقه و میوه این گیاه حاوی ترکیب پروتئولیتیکBromelain  بوده که این ترکیب خود از چند آنزیم، از جمله آنزیم پروتئاز تشکیل شده است. مطالعات بسیاری بر روی اثرات Bromelain انجام شده و اثرات ضد التهابی، ضد دردی، ضد ترومبولیتیک و فیبرینولیتیک آن ثابت شده است.
Bromelain با افزایش فعالیت فیبرینولیتیک سرم، کاهش سطح فیبرینوژن پلاسما و پروستاگلندین هایی مانند PGE2 و ترومبوکسان A2 منجر به کاهش نفوذپذیری عروق و به دنبال آن کاهش تورم و درد می گردد. به علاوه این ترکیب با اثر مستقیم بر فاکتورهای ایجاد کننده درد (مانند برادی کینین و...) و کاهش سطح این ترکیبات منجر به بروز اثرات ضد دردی می شود. یکی دیگر از عوامل موثر در پاتوژنز آرتریت، افزایش مولکول های چسبان در سطح سلول های ایمنی می باشد که ترکیب Bromelain با تعدیل این مولکول ها به کاهش التهاب در این بیماران کمک می کند.
در بررسی های صورت گرفته، تاثیر آناناس در آرتروز تایید گردید، Bromelain در طول 3 تا 4 هفته درمان با میانگین دوز 540 تا 1890 میلی گرم در روز می تواند باعث کاهش درد و تورم در بیماران شود. در مطالعه ای مشخص شد که اثر این ترکیب (در دوز 945 میلی گرم در روز) با اثر داروی کنترل مثبت (یکی از داروهای NSAID مانند دیکلوفناک) برابری می کند.
در مطالعات بالینی انجام شده این ترکیب توسط بیماران به خوبی تحمل گردید، با این حال در برخی از بررسی ها، عوارض جانبی نه چندان شدید گزارش شد که بیشتر شامل عوارض گوارشی مانند اسهال، تهوع و نفخ شکم، خشکی دهان و راش پوستی بود.

- شیلاجیت Shilajit
شیلاجیت نام ماده ای قهوه ای- مشکی است که از سنگ های رسوبی ارتفاعات کوه های هیمالیا به دست می آید. نام دیگر شیلاجیت، mumie یا moomiyo می باشد. بیش از 3000 سال است که از شیلاجیت در درمان بیماری های مختلف از جمله آرتریت، دیابت، فشارخون، کاهش حافظه، اختلال سیستم ایمنی، آلرژی و کاهش میل جنسی استفاده می شود. محتوای اصلی شیلاجیت دی بنزو آلفا پیرون (dibenzo-α-pyrones) و اسیدهای فولویک (fulvic acids) است.
شیلاجیت به علت دارا بودن اثر آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی، در کنترل درد آرتروز مؤثر است. مطالعات متعددی ایمنی مصرف طولانی مدت شیلاجیت را تایید کردند. متاسفانه هنوز مکمل های حاوی این ماده در ایران وجود ندارد.

- انگور فرنگی هندی Emblica officinalis
گیاه انگور فرنگی هندی با نام عمومی آمله (Amla) بومی هندوستان بوده و در طب هندی (آیورودا) برای درمان بیماری های مختلف کاربرد دارد. بخش های مختلف گیاه استفاده درمانی دارد ولی مهم ترین قسمت آمله، میوه آن است که سرشار از ویتامین C و ترکیبات پلی فنولی می باشد. در میان تمام اثرات مفید این گیاه، آمله دارای اثرات ضد التهابی و آنتی اکسیدانی نیز بوده که به همین دلیل می تواند به کاهش تورم و درد ناشی از آرتریت در بیماران کمک کند.
در بررسی های صورت گرفته بر روی مدل حیوانی آرتریت، اثربخشی این گیاه ثابت گردیده است. ترکیبات پلی فنولی موجود در گیاه با دخالت در مسیرهای التهابی و ممانعت از سنتز فاکتورهای التهابی منجر به بهبود آرتریت می شوند.

- بید Willow Bark
از دیگر گیاهان مورد استفاده در مشکلات آرتریت، گیاه بید است. این گیاه از گذشته به عنوان کاهنده تب کاربرد داشته است. علاوه بر این سالیسین موجود در پوست درخت بید با اثرات آنتی اکسیدانی و مهار آنزیم لیپواکسیژناز مانع از سنتز مدیاتورهای التهابی شده و می تواند به کاهش التهاب در بیماران مبتلا به آرتریت کمک نماید.
در مطالعات حیوانی صورت گرفته بر روی موش های مبتلا به آرتریت، اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی عصاره متانولی پوست بید ثابت گردید. با این حال در برخی از مطالعات تاثیر این گیاه بر کاهش درد در بیماران مبتلا به آرتریت تایید نشده است.
با توجه به اینکه ترکیب سالیسین پیش ساز طبیعی آسپرین است مصرف آن در بیمارانی که دارای مشکلات گوارشی بوده یا از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنند باید با احتیاط صورت گیرد. همچنین این ترکیب در بیمارانی که به آسپرین حساسیت دارند منع مصرف دارد.