گیاه گزنه با نام علمی Urtica dioica

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• گیاه گزنه چیست؟
• مواد مغذی منحصر به فرد گیاه گزنه
• خواص گیاه گزنه
• عوارض گیاه گزنه
• طریقه مصرف گیاه دارویی گزنه

گیاه گزنه چیست؟

گزنه گیاهی دارویی است که افراد از ریشه و برگ های آن به عنوان یک ماده درمانی استفاده می کنند. مصریان باستان از گیاه گزنه برای درمان آرترتیت و درد های خفیف کمر استفاده می کردند، در حالی که سربازان رومی برای گرم کردن خود از این گیاه  استفاده می کردند. واژه لاتین این گیاه urtica dioica، از واژه "uro" به معنی سوختن گرفته شده است چرا که برگ های این گیاه در صورت لمس می تواند باعث ایجاد احساس سوختگی در پوست شود.

مواد مغذی منحصر به فرد گیاه گزنه

برگ و ریشه گیاه گزنه می تواند مواد مغذی متنوعی را برای بدن فراهم کند، از جمله:
- ویتامین ها: ویتامین A، C، K و همچنین انواع مختلفی از ویتامین های گروه B
- مواد معدنی: کلسیم، آهن، منیزیم، فسفر، پتاسیم و سدیم
- چربی ها: لینولئیک اسید، لینولنیک اسید، اسید پالمتیک، اسید استئاریک و اولئیک اسید
- اسیدهای آمینه: تمام اسید آمینه های ضروری
- پلی فنول ها: کمپفرول، کوئرستین، کومارین و سایر فلاونوئید ها
- رنگدانه ها: بتاکاروتن، لوتئین، گزانتین و سایر کاروتنوئیدها

اغلب این مواد در بدن شما نقش آنتی اکسیدان ها را بازی می کنند. آنتی اکسیدان ها مولکول هایی هستند که از سلول های شما در برابر اسیب رادیکال های آزاد محافظت می کنند. آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد می توانند باعث پیری، سرطان و بیماری های پر خطر شوند. مطالعات نشان داده اند که عصاره گزنه می تواند باعث افزایش سطوح آنتی اکسیدان های خون شود.

خواص گیاه گزنه:

گیاه گزنه دارای خواص درمانی متعددی می‌باشد. یکی از موارد استفاده گیاه گزنه در رفع مشکلات ادراری از جمله بزرگ شدن پروستات یا هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) است. این مشکلات شامل شب ادراری، تکرر ادرار، ادرار دردناک، ناتوانی در ادرار و مثانه تحریک پذیر است.
قسمت های هوایی گیاه گزنه به همراه مقادیر زیادی مایعات برای عفونت های دستگاه ادراری (UTI)، التهاب مجاری ادراری و سنگ کلیه (نفرولیتیتازیس) استفاده می شود. از قسمت های فوقانی زمین نیز برای آلرژی، تب یونجه و استئوآرتریت استفاده می شود.
بعضی افراد از قسمت های بالایی گیاه گزنه مانند برگ ها برای خونریزی های داخلی، از جمله خونریزی مجاری ادراری، خونریزی بینی و خونریزی روده استفاده می کنند. از این قسمت های گیاه برای کم خونی، گردش خون ضعیف، طحال بزرگ شده، دیابت، سایر اختلالات درون ریز، اسید معده، اسهال و مشکلات ریوی و اگزما نیز استفاده می کنند. 

تاثیر گیاه گزنه بر کاهش سطح التهاب

التهاب مسیری است که بدن شما برای درمان و مبارزه با بیماری ها در پیش می گیرد. اگرچه التهاب های مزمن می تواند باعث آسیب های جدی شود.
گیاه گزنه انواع مختلفی از ترکیبات را دارد که ممکن است التهاب را کاهش دهند. در بعضی مطالعات حیوانی، گیاه گزنه می تواند باعث کاهش التهاب های هورمونی شود. 

در مطالعات انسانی، استفاده از کرم های حاوی گزنه می تواند باعث کاهش شرایط التهابی مانند آرتریت شود. برای مثال در یک مطالعه 27 نفره، استفاده از کرم گزنه بر روی مناطق تحت تاثیر گزنه، در مقایسه با گروه کنترل شده، به طور قابل توجهی باعث کاهش درد شد.
در یک مطالعه دیگر، استفاده از مکمل های حاوی گزنه به طور قابل توجهی باعث کاهش درد های آرتریتی شد به طوری که شرکت کنندگان احساس کردند می تواند دوز داروهای ضد التهابی خود را که برای کاهش درد استفاده می کردند، به دلیل مصرف این مکمل ها کاهش دهند. 

خواص گیاه گزنه برای پروستات

بیش از 50% مردان سنین 51 سال و بالاتر می توانند غدد پروستات بزرگ شده داشته باشند، که به این وضعیت، هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) می گویند. محققان از دلیل  ایجاد این وضعیت اطلاع دقیقی ندارند، ولی این شرایط می تواند منجر به مشکلات ادراری شود. مطالعات حیوانی نشان داده اند که این گیاه می تواند از تبدیل تستسترون به دی هیدرو تستسترون پیشگیری و در نتیجه به کاهش سایز پروستات کمک کند. مطالعات در افراد با BPH  ثابت کرده است که عصاره گیاه گزنه و فرآورده های دارویی حاوی این گیاه مانند اورتیدین می تواند در درمان مشکلات ادراری کوتاه مدت و بلند مدت بدون عارضه جانبی کمک کند.

تاثیر گیاه گزنه در درمان تب یونجه

تب یونجه یک بیماری آلرژیک است که باعث التهاب مخاط بینی می شود. گزنه یک درمان طبیعی برای تب یونجه است. مطالعات نشان داده اند که عصاره گزنه می تواند با پیشگیری از التهاب در کاهش آلرژی های فصلی کمک کند. گزنه با بلاک کردن گیرنده های هیستامین و پیشگیری از آزاد سازی هیستامین توسط سلول های ایمنی می تواند باعث کاهش علائم آلرژی شود.

فواید گیاه گزنه در کاهش فشار خون

نزدیک به یک سوم بزرگسالان آمریکایی مبتلا به پرفشاری خون هستند. این بیماری یکی از نگرانی های بزرگ سلامتی است و باعث افزایش ریسک بیماری های قلبی و سکته می شود. گزنه به عنوان یک درمان سنتی در بهبود فشارخون بالا نقش دارد. مطالعات نشان داده اند که گیاه گزنه از طریق تحریک تولید نیتریک اکساید که به عنوان یک وازودیلاتور عمل می کند، به گشاد شدن عروق و کاهش فشارخون کمک کند. از طرفی به مطالعات انسانی بیشتری برای اثبات اثربخشی گزنه بر فشار خون نیاز داریم.

گیاه گزنه برای کاهش قند خون

مطالعات مختلف اثربخشی گزنه بر کاهش سطوح قند خون را اثبات کرده اند. در واقع، این گیاه حاوی ترکیباتی است که می تواند اثرات انسولین را تقلید کند. در یک مطالعه نشان داده شد که با مصرف 500 میلی گرم از عصاره گزنه سطوح قند خون کاهش می یابد.

سایر فواید گیاه گزنه 

گیاه گزنه می تواند فواید دیگری نیز داشته باشد از جمله:
• کاهش خونریزی: داروهای حاوی عصاره گزنه می توانند به کاهش خونریزی ها خصوصا بعد از جراحی کمک کنند.
• سلامت کبد: خاصیت آنتی اکسیدانی گزنه می تواند از کبد شما در برابر آسیب های سموم، فلزات سنگین و التهابات کمک کنند.
• درمان زخم یا سوختگی: استفاده از کرم های حاوی گزنه برای کاهش زخم یا سوختگی ناشی از زخم موثر است.

عوارض گیاه گزنه:

مصرف گزنه پخته یا خشک شده به طور کلی بی خطر است. در هر صورت در لمس کردن برگ های گزنه احتیاط کنید، چرا که زائده های کوچک مو مانند روی برگ های گزنه می تواند باعث آسیب به پوست شما و ایجاد حالت التهاب و آلرژی شود.

مواد شیمیایی موجود در برگ گیاه گزنه در طی پردازش توسط شرکت های تولید کننده مکمل برطرف می شوند، به این معنی که با مصرف مکمل های حاوی گزنه شما ناراحتی گوارشی یا حساسیتی را تجربه نمی کنید. 

مصرف گیاه گزنه می تواند باعث تداخل با داروهای رقیق کننده خون،فشار خون، دیابت، داروهای دیورتیک (ادرارآور) و لیتیوم شود. بنابراین بهتر است قبل از مصرف این داروها با پزشک خود مشورت کنید.

همچنین مصرف گیاه گزنه در بانوان باردار و شیرده ممنوع است.
 

طریقه مصرف گیاه دارویی گزنه

گزنه به راحتی قابل افزودن به رژیم غذایی روزانه است. گزنه به صورت مکمل های مختلفی از جمله قرص یا کرم در بازار موجود است. 

از طرفی برگ های خشک شده این گیاه می تواند به عنوان دمنوش های لاغری مورد استفاده قرار گیرد.

در حال حاضر دوز پیشنهادی برای محصولات حاوی گزنه وجود ندارد، ولی مطالعات محتلف دوز های موثره زیر را اعلام کرده اند:
• هایپرپلازی خوش خیم پروستات: 360 میلی گرم عصاره ریشه به صورت روزانه
• آلرژی: 60 میلی گرم از عصاره برگ ها به صورت روزانه

سخن پایانی

گیاه گزنه یک منبع غذایی سرشار از ویتامین و مواد مغذی می‌باشد که از خواص درمانی آن در طب سنتی  بهره می‌گیرند. مطالعات متعدد بر تاثیر گیاه گزنه بر کاهش التهاب، علائم تب یونجه و سطوح فشارخون و قند خون تاکید کرده است...