آشواگاندا چیست و چه خواصی دارد؟

آشواگاندا یا همان جینسینگ هندی، گیاهی است از که هزاران سال پیش در قلب طب سنتی هند یا آیورودا برای کاهش استرس، بهبود خواب، تقویت سیستم ایمنی و حتی تقویت عملکرد ذهنی و بدنی محبوبیت داشته است. حتی نامگذاری این گیاه نیز ریشه در زبان سانسکریت دارد و ترکیبی از دو واژه "آشوا" (اسب) و "گاندا" (بو) می باشد که به دلیل تشابه بوی خاص ریشه این گیاه به بوی اسب و قدرت تقویت‌کنندگی و انرژی‌بخشی آن انتخاب شده است.

فواید آشواگاندا اکنون توسط علم مدرن نیز تأیید شده و با خواصی که از تنظیم هورمون‌ها گرفته تا کاهش التهاب و حتی بهبود سلامت جنسی و باروری گسترده‌اند، همچنان یکی از قدرتمندترین گیاهان دارویی در جهان محسوب می‌شود. 

اما آیا این گیاه واقعاً همان جینسینگ هندی است؟ چگونه عمل می‌کند؟ چه خواصی دارد و آیا مصرف آشواگاندا عوارضی به همراه دارد؟ در مقاله مجله علمی داروکده، با بهره‌گیری از آخرین یافته های علمی آشواگاندا و خواص آن را بررسی می کنیم. 

فهرست مطالب:

• آشواگاندا چیست؟
• خواص گیاه آشواگاندا
• عوارض جانبی آشواگاندا
• طریقه مصرف آشواگاندا

مدت زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه

آشواگاندا چیست؟

در ابتدایی ترین بخش این مقاله به شرح کاملی از ویژگی های گیاه آشواگاندا می پردازیم تا تصویر واضحی از این گیاه باستانی بدست آوریم:
 

- گیاه آشواگاندا چیست؟

آشواگاندا، با نام علمی Withania somnifera، یک گیاه دارویی از خانواده بادنجانیان (Solanaceae) بوده و از دیرباز کاربرد گسترده ای در طب سنتی هند یا آیورودا داشته و به واسطه خواص متعددی که دارد، امروزه به طور همزمان مورد توجه پزشکان طب سنتی و محققان علم مدرن قرار گرفته است. 

آشواگاندا به عنوان یک گیاه آداپتوژن یا تطبیق‌دهنده شناخته می شود، به این معنا که به بدن در مقابله با استرس‌های فیزیکی، روانی و خستگی کمک می‌کند. این گیاه به دلیل خواص متنوع دارویی و نقشی که در بهبود سلامت کلی ایفا می‌کند، مورد توجه محققان و پزشکان طب سنتی و مدرن قرار گرفته است.

- ریشه گیاه آشواگاندا

آشواگاندا درختچه‌ای کوچک با ارتفاع 35 تا 75 سانتی‌متر است که دارای برگ‌های بیضوی و گل‌های کوچک و سبز رنگ می‌باشد. میوه‌های این گیاه کروی و قرمز هستند. 
ریشه‌ آشواگاندا بخش دارویی اصلی مورد استفاده در طب سنتی است و سرشار از ترکیبات زیستی فعال مانند ویتانولیدها، فلاونوئیدها و آلکالوئیدها می‌باشد. در حقیقت این ترکیبات مسئول اثرات ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی و تطبیق‌دهنده این گیاه هستند و غالبا به صورت پودر، عصاره، یا کپسول در دوزهای ایمن و استاندارد در راستای بهره‌مندی از خواص گیاه آشواگاندا فرآوری می‌شوند.

- ترکیبات زیست فعال آشواگاندا

ریشه‌های آشواگاندا حاوی طیف گسترده‌ای از ترکیبات فعال زیستی هستند که شامل موارد زیر است:

• ویتانولیدها، ترکیبات اصلی آشواگاندا با ساختار لاکتون‌های استروئیدی هستند که خواص تطبیق‌دهنده، ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی، تنظیم کننده سیستم ایمنی و ضد سرطانی برای آن ها شناخته شده است. از مهم‌ترین ویتانولیدها می‌توان به ویتفرین A اشاره کرد که مطالعات نشان داده‌اند می‌تواند رشد سلول‌های سرطانی را مهار کرده و از پراکسیداسیون لیپیدی جلوگیری کند.

• آلکالوئیدها ترکیباتی با اثرات آرام‌بخش و تسکین‌دهنده هستند که به بهبود کیفیت خواب، عملکرد شناختی و کاهش اضطراب کمک می‌کنند؛ در عین حال در تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب هم نقش دارند. 

• ساپونین‌ها با کاهش سطح کورتیزول و تقویت سیستم ایمنی به مقابله با استرس و افزایش مقاومت بدن در برابر عوامل مخرب کمک می‌کنند. 

• فلاونوئیدها ترکیبات پلی‌فنولی با خواص آنتی‌اکسیدانی قوی هستند. این ترکیبات می‌توانند از سلول‌ها در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت کنند و به تقویت سیستم ایمنی کمک کنند.

• کولین یکی از ترکیبات مغذی آشواگاندا است که به سلامت مغز و سیستم عصبی کمک می‌کند، باعث تقویت حافظه، بهبود تمرکز و عملکرد شناختی شده و به عنوان یک ترکیب محافظتی در برابر آسیب‌های عصبی شناخته می‌شود.

• آهن و سایر ترکیبات مغذی مانند ویتامین های گروه B، در تقویت خونسازی، بهبود انرژی، کاهش خستگی و... شرکت دارند.

- طبع گیاه آشواگاندا

از دیدگاه طب سنتی ایرانی، گیاه آشواگاندا دارای طبع گرم و خشک است. این طبع نشان‌دهنده ویژگی‌های انرژی‌بخش، تقویت‌کننده و تنظیم‌کننده سیستم‌های بدن است که در مقابله با ضعف عمومی، خستگی و سردی مؤثر است. طبیعت گرم آشواگاندا به افزایش حرارت طبیعی بدن و بهبود عملکردهای متابولیکی کمک می‌کند، در حالی که خشکی آن برای رفع التهاب‌ ناشی از سردی و رطوبت مفید است. 

به همین دلیل، آشواگاندا برای افراد با مزاج سرد و تر مناسب‌تر بوده و می‌تواند در بهبود مشکلاتی مانند بی‌حالی، ضعف سیستم ایمنی و اختلالات عصبی که ناشی از غلبه سردی است، مؤثر باشد. 

- آشواگاندا همان جینسینگ است؟

آشواگاندا جینسینگ هندی نیز نام دارد؛ پس جای تعجب نیست اگر این دو گیاه را یکی در نظر بگیرید...

با همه این ها آشواگاندا و جینسینگ علیرغم دارا بودن فواید آداپتوژن، یکی نیستند و از نظر گیاه‌شناسی، ترکیبات فعال زیستی و کاربرد کاملاً متفاوت هستند. 

آشواگاندا از خانواده بادنجانیان و بومی هند است و دارای فواید آرام بخش و کاهنده استرس به سبب ترکیبات ویتانولیدی است؛ در مقابل، جینسینگ مانند Panax ginseng یا Panax quinquefolius از خانواده عشقه‌‌یان (Araliaceae) بوده و بیشتر در شرق آسیا و شمال آمریکا رشد می‌کند و ترکیبات اصلی آن جینسنوزیدها هستند که مسئول اثرات محرک و انرژی بخش آن است. 

بنابراین، آشواگاندا معمولاً برای آرامش و بهبود خواب استفاده می‌شود، در حالی که جینسینگ برای افزایش انرژی و تمرکز مورد مصرف دارد. هر چند اگر تفاوت آشواگاندا و جینسینگ را نادیده بگیریم، هر دو گیاه به بهبود عملکرد ذهنی و مقابله بهتر بدن با شرایط استرس زا کمک می کنند و آمادگی جسمانی و روانی را ارتقا می بخشند.

خواص گیاه آشواگاندا

آشواگاندا خواص متعددی دارد و بنابر تجریبات طب قدیم و پژوهش های اخیر می تواند در زمینه های مختلف مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین، اکنون با جزئیات بیشتری به این سوال پاسخ می دهیم که آشواگاندا برای چی خوبه...؟

- آشواگاندا برای کاهش اضطراب

آشواگاندا به عنوان یک گیاه تطبیق‌دهنده نقش مؤثری در کاهش اضطراب ایفا می‌کند و به همین دلیل مکمل آشواگاندا در گروه جدیدترین قرص های ضد استرس گیاهی قرار دارد. در حقیقت، این اثر به واسطه تنظیم محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال و کاهش سطح کورتیزول که هورمون اصلی استرس های مزمن در بدن محسوب می شود، حاصل می گردد. 

دکتر شیدا احمدی کولایی، متخصص فارماکوگنوزی در مقاله ای با عنوان "کورتیزول چیست؟ با معرفی بهترین قرص کورتیزول"، به گردآوری مطالعات علمی پیرامون هورمون کورتیزول و اثرات آشواگاندا بر این هورمون پرداخته است.

- گیاه آشواگاندا برای بهبود خواب

گیاه آشواگاندا با بهبود فعالیت گیرنده‌های گابا در سیستم اعصاب مرکزی، موجب آرامش ذهنی و بهبود کیفیت خواب می‌شود. گیرنده‌های گابا مسئول کنترل تحریک‌پذیری نورون‌ها و ایجاد آرامش در سیستم عصبی هستند. آشواگاندا می تواند تکمیل کننده اثرات مکمل های تنظیم خواب باشد و با تقویت آرامش ذهنی، اثرات بی خوابی ناشی از استرس و اضطراب را کاهش می‌دهد. 

- آشواگاندا برای تقویت حافظه

ترکیبات ویتانولیدی موجود در آشواگاندا اثرات نوروپروتکتیو یا محافظت‌کننده عصبی قابل توجهی دارند. این گیاه با کاهش استرس اکسیداتیو و تحریک بازسازی سلول‌های عصبی (نورون‌ها)، عملکرد شناختی را بهبود می‌بخشد.

مطالعات نشان داده‌اند که آشواگاندا می‌تواند حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت را تقویت کرده و علائم مرتبط با بیماری‌های تحلیل‌برنده عصبی نظیر آلزایمر را کاهش دهد. دکتر افروز محمد قلی بیگی، متخصص فارماکولوژی، در مقاله برای جلوگیری از آلزایمر چه بخوریم، به فواید سایر ترکیبات مغذی برای این مشکل نیز پرداخته است.

- خواص آشواگاندا برای زنان

برخی مطالعات نشان می دهند که قرص آشواگاندا برای تنبلی تخمدان خوب است و نقش مهمی در بهبود سلامت باروری زنان، به‌ویژه مدیریت مشکلات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا PCOS دارد؛ چرا که کاهش سطح کورتیزول و تنظیم محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال به تعادل هورمونی کمک کرده و می‌تواند علائمی مانند نامنظمی قاعدگی، مشکلات تخمک‌گذاری و اختلالات متابولیکی مانند مقاومت به انسولین را بهبود بخشد.

از سویی، فواید تطبیق دهنده آشواگانده آن را به ترکیب موثری در مکمل های تقویت کننده جنسی بانوان مانند لیبیدوفم تبدیل کرده که ناتوانی جنسی ناشی از استرس در بانوان را کاهش می دهد. 

- آشواگاندا برای مردان

فواید آشواگاندا برای مردان نیز شناخته شده است. مطالعات علمی نشان داده‌اند که آشواگاندا برای اسپرم مفید است و با افزایش سطح تستوسترون و کاهش استرس اکسیداتیو در بیضه‌ها، تحرک و تعداد اسپرم‌ها را بهبود بخشید و شانس باروری را افزایش می‌دهد. همچنین این گیاه با بهبود جریان خون به اندام‌های تناسلی و تقویت قوای جنسی، در درمان مشکلات ناباروری ناشی از استرس و ضعف عمومی مؤثر است و در بسیاری مکمل های تقویت جنسی آقایان بکار رفته است. 

- آشواگاندا و تقویت سیستم ایمنی

کورتیزول عاملی برای سرکوب عملکرد بهینه سیستم ایمنی در بدن است. آشواگاندا نه تنها از طریق تعدیل سطح این هورمون، اثرات مفیدی بر سیستم ایمنی می گذارد، بلکه ترکیبات فعال زیستی آن، نظیر ویتانولیدها و آلکالوئیدها، با افزایش تولید گلبول‌های سفید خون، به‌ویژه لنفوسیت‌ها و ماکروفاژها، توانایی بدن را در مقابله با عفونت‌ها و عوامل بیماری‌زا افزایش می‌دهد. همچنین خاصیت ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی آن ها به کاهش التهاب‌ مزمن و آسیب سلولی کمک می‌کند.

- آشواگاندا برای بدنسازی

آشواگاندا در بدنسازی هم کاربرد دارد و با افزایش تولید تستوسترون و کاهش سطح کورتیزول، به بهبود عملکرد ورزشی و تقویت توده عضلانی کمک می‌کند. این گیاه با کاهش استرس اکسیداتیو در بافت‌های عضلانی و افزایش ظرفیت هوازی، زمان ریکاوری پس از تمرینات سنگین را کاهش می‌دهد. همچنین، اثرات تقویت‌کننده آن بر سیستم قلبی-عروقی از دیگر خواص آشواگاندا برای بدنسازی به شمار می آید و باعث بهبود استقامت و قدرت بدنی در ورزشکاران می‌شود.

- گیاه آشواگاندا برای قد

آشواگاندا فواید مرتبط با سلامت متعددی دارد، اما این باور که آشواگاندا برای افزایش قد به صورت معجزه آسایی عمل می کند، اشتباه است. رشد قدی کودکان و نوجوانان بیشترین وابستگی را به فاکتورهای ژنتیکی، تغذیه مناسب و عملکرد صفحات رشد دارد. هر چند آشواگاندا به طور غیر مستقیم، با برقراری تعادل هورمونی، کاهش سطح کورتیزول و بهبود خواب که خود بر ترشح هورمون رشد اثر دارد، می تواند بر این فرایند اثر مثبتی بگذارد.

- آشواگاندا برای لاغری

امروزه تحقیقات اثرات هورمون استرس کورتیزول بر افزایش وزن را از طریق احتباس مایعات، افزایش تجمع چربی در بدن و بالا بردن اشتها، نشان داده اند. مزایای آداپتوژنیک آشواگاندا با کاهش سطح کورتیزول به بهبود متابولیسم، کاهش ولع غذایی، تنظیم قند خون و افزایش انرژی بدن کمک کرده و در مدیریت وزن شرکت دارد. 

- آشواگاندا برای مو

دلایل ریزش مو متعدد بوده و اولین قدم، تشخیص علت اصلی آن است. آشواگاندا از چند طریق می تواند در کنترل ریزش مو موثر باشد؛ اول اینکه با کاهش سطح کورتیزول از ریزش موی ناشی از استرس (مانند تلوژن افلوویوم) جلوگیری می کند. همچنین خاصیت ضدالتهابی آن موجب آرامش پوست سر، بهبود گردش خون و ایجاد محیطی سالم برای تحریک رشد موها می‌شود. در نهایت اینکه آشواگاندا با تنظیم هورمون از جمله کاهش آندروژن‌های دخیل در ریزش موی هورمونی، به کاهش ریزش مو کمک می‌کند.

عوارض جانبی آشواگاندا

گیاه آشواگاندا به طور کلی برای بیشتر افراد ایمن در نظر گرفته می‌شود، به ویژه اگر در دوزهای توصیه‌شده مصرف شود. با این حال، مانند هر مکمل گیاهی، ممکن است در برخی افراد عوارض جانبی ایجاد کند یا منع مصرف داشته باشد. 

• ناراحتی گوارشی شامل تهوع، اسهال، دل‌درد یا احساس ناراحتی معده باشد به دلیل مصرف بیش از حد یا حساسیت فرد به ترکیبات گیاه 
• خواب‌آلودگی یا سرگیجه، به ویژه اگر همراه با داروهای آرام‌بخش یا الکل مصرف شود.
• کاهش فشار خون در افرادی که فشار خون پایین دارند یا داروهای کاهنده فشار خون مصرف می‌کنند.
• افزایش سطح هورمون‌های تیروئیدی در افراد مبتلا به پرکاری تیروئید 
• واکنش‌های آلرژیک مانند خارش، قرمزی پوست، بثورات یا در موارد نادر آنافیلاکسی در افراد حساس به این گیاه 

تداخلات دارویی آشواگاندا شامل افزایش یا کاهش اثر داروهایی مانند آرام‌بخش‌، ضداضطراب‌، داروهای تیروئید، یا داروهای کاهنده قند خون به دلیل تأثیر بر مسیرهای متابولیکی و هورمونی بدن.

منع مصرف در زنان باردار و شیرده به اثرات هورمونی و تنظیم‌کننده این گیاه و افزایش احتمال تحریک انقباضات رحمی یا تأثیر بر سلامت جنین و نوزاد

طریقه مصرف آشواگاندا

و در نهایت با شناختن آشواگاندا و اطلاع از خواص آن این سوال پیش می آید که آشواگاندا را چگونه مصرف کنیم؟

روش مصرف آشواگاندا به شکل‌های مختلفی امکان‌پذیر است و بسته به نوع محصول، هدف درمانی و شرایط بدنی فرد می‌تواند متفاوت باشد. از آن جایی که آشواگاندا در زمینه های مختلف کاربرد دارد، در اکثر مواقع به عنوان یکی از اجزای گیاهی در فرآورده های طبیعی و محصولات سلامت محور چند جزئی به منظور ارتقای سلامت عمومی بدن، القای اثرات آرامش بخش، تقویت سیستم ایمنی، بهبود سلامت سیستم تولید مثل بانوان و آقایان و... فرموله شده است و روش مصرف متغیری دارد.

به منظور خرید قرص آشواگاندا به صورت تک جزئی می توانید از محصولاتی نظیر کالم انرژی نچرال ورلد کمک بگیرید که روزانه حدود 125 تا 350 میلی گرم از عصاره این گیاه را فراهم می کنند. 

بهترین زمان مصرف قرص آشواگاندا به طور اختصاصی تعیین نشده و آن چه اهمیت دارد انتخاب یک دوز مناسب بر اساس شرایط و استفاده منظم و مستمر از این گیاه به منظور مشاهده اثربخشی آن در طول زمان است. 

سخن پایانی

در نهایت، آشواگاندا به عنوان یک گیاه با فواید آداپتوژنی قدرتمند خود، تاثیرات مثبتی بر سلامت جسم و روان داشته و در تنظیم هورمون‌ها، ایجاد آمادگی بدن برای مقابله با استرس، تقویت سیستم ایمنی، بهبود کیفیت خواب و عملکرد بهتر حافظه نقش دارد. علاوه بر این، خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی آن در بهبود سلامت عمومی بدن مؤثر است. 

با همه این ها و به رغم فواید بی شمار گیاه آشواگاندا، مصرف قرص آشواگاندا مانند هر گیاه دارویی دیگری می بایست متناسب با شرایط فردی و با رعایت دوز مناسب صورت گیرد تا ضمن به همراه داشتن حداکثر اثربخشی، از بروز عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود. 

ضمن اینکه عصاره گیاه آشواگاندا در بیشتر مواقع به عنوان یک قرص گیاهی آرامبخش، ضد اضطراب و ضد افسردگی در فرمولاسیون های چند جزئی در کنار سایر ترکیبات گیاهی آرامش بخش و یا به صورت تک جزئی با دوز مناسب فرموله می شود که در داروخانه آنلاین داروکده به عنوان اولین و بزرگ ترین مرکز عرضه کننده محصولات سلامت محور غیردارویی با ضمانت سلامت، کیفیت و اصالت عرضه می گردد. 

این مطالب نیز در قالب یکی از مقالات مجله علمی داروکده و با هدف آشنایی هر چه بیشتر شما با جنبه های سلامتی بخش آشواگاندا نگارش شده بود؛ لذا امید داریم از این اطلاعات نهایت استفاده را برده باشید و به منظور تعامل هر چه بیشتر با متخصصان داروسازی و کارشناسان ارشد تغذیه در تیم علمی داروکده، نظرات و پیشنهادات خود را با ما به اشتراک بگذارید.