زخم معده، علائم و درمان های آن

زخم معده که تحت عنوان زخم گوارشی نیز شناخته می شود یک زخم دردناک در دیواره معده است. زخم معده یکی از انواع اولسر پپتیک است. اولسر پپتیک در واقع شامل زخم معده و زخم دوازدهه یا اثنا عشر است. زخم معده هنگامی ایجاد می شود که لایه ضخیم مخاط محافظت کننده از دیواره معده نازک شده باشد. در این هنگام اسید معده روی بافت معده تاثیر گذاشته و زخم معده ایجاد می گردد. زخم معده با درمان مناسب به راحتی درمان می شود اما در صورت عدم درمان مناسب و به موقع می تواند تشدید شود.

چه عواملی باعث ایجاد زخم معده می شود؟
علت زخم معده در اغلب مواقع یکی از موارد زیر است:
- عفونت با نوعی باکتری موسوم به هلیکوباکترپیلوری
-استفاده طولانی مدت از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین ایبوپروفن ناپروکسن
در برخی موارد نادر علت زخم معده و دوازدهه نوعی بیماری به نام سندروم زولینگر است در این بیماری افزایش تولید اسید معده منجر به زخم معده می شود. کمتر از یک درصد زخم های معده به دلیل این سندروم ایجاد می شوند.

برای اطلاعات بیشترمطالعه کنید: معده سرای درد هاست

علائم زخم معده
زخم معده علائم متفاوت و زیادی دارد. شدت علائم ارتباط مستقیم با شدت بیماری دارد. شایع ترین علامت زخم معده سوزش یا درد در ناحیه جناغ سینه و بخش میانی شکم بین قفسه سینه و شکم است. این درد معمولا هنگامی که معده خالی است شدیدتر است و به مدت چند دقیقه تا چند ساعت طول می کشد.
سایر علائم شایع زخم معده عبارتند از:
- درد مبهم در ناحیه معده
-کاهش وزن
-عدم تمایل به خوردن به دلیل وجود درد
-تهوع یا استفراغ
-نفخ
-احساس سیری زودهنگام
-ریفلاکس اسید معده و ترش کردن
- سوزش سر دل
-دردی که با غذا خوردن یا مصرف آنتی اسید تسکین می یابد
- کم خونی که علائم آن احساس خستگی تنفس کوتاه و پوست رنگ پریده است
- مدفوع تیره
-استفراغ تیره یا خونی
در صورت بروز هر یک از این علائم بهتر است به پزشک مراجعه کنید حتی در صورتی که علائم چندان شدید نباشند باز هم لازم است به پزشک مراجعه کنید. زیرا زخم معده چنانچه بدون درمان رها شود تشدید می یابد. زخم های گوارشی خونریزی دهنده یکی از موارد تهدید کننده سلامت  بیمار محسوب می‌شوند و در صورت عدم درمان حتی می‌تواند منجر به از بین رفتن بیمار شوند.

برای مطالعه بیشتر: ریفلاکس معده و راههای درمان

تشخیص زخم معده چگونه است؟
تشخیص و درمان زخم معده بستگی به شدت آن دارد. اولین گام برای تشخیص زخم معده بررسی شرح حال بیمار توسط پزشک است.از مهمترین موارد در شرح حال شامل نوع و زمان ایجاد درد و اطلاع از داروهای مصرفی بیمار است. خوشبختانه امروزه روش های متعددی برای تشخیص وجود هلیکوباکتر پیلوری ( باکتری عامل زخم معده ) وجود دارد و این کار از طریق آزمایش خون، آزمایش مدفوع و حتی تست های تنفسی قابل انجام است. مثلا در تست تنفسی هلیکوباکتر پیلوری بیمار پس از نوشیدن یک مایع شفاف در یک کیسه مخصوص نفس می کشد. در صورت وجود هلیکوباکتر پیلوری میزان دی اکسید کربن در تنفس بیمار بالاتر از حد نرمال است.
روش های تشخیصی زخم معده عبارتند از:
- بلع باریوم: ابتدا یک مایع غلیظ سفید رنگ که حاوی باریوم است به بیمار خورانده می شود سپس با کمک تصویربرداری با اشعه ایکس وضعیت دستگاه گوارش بیمار معده و دوازدهه وی مورد بررسی قرار می گیرد.
- آندوسکوپی: در این روش یک لوله باریک که سر آن مجهز به دوربین است مستقیما از طریق مری وارد معده و دوازدهه شده و پزشک قادر است به دقت وضعیت دستگاه گوارش بیمار را بررسی کند.
- بیوپسی با کمک آندوسکوپی: در این روش هنگام آندوسکوپی بخش کوچکی از بافت معده برای بررسی آزمایشگاهی و پاتولوژی برداشته می شود.

درمان های غیر جراحی زخم معده
در صورتی که علت زخم معده وجود باکتری هلیکوباکترپیلوری باشد درمان آن مصرف داروهای مناسب که شامل آنتی بیوتیک مناسب و داروهای مهارکننده پمپ پروتون مانند امپرازول است. داروهای مهار کننده پمپ پروتون مانع تولید اسید توسط سلولهای معده می شوند. علاوه بر این دو دسته دارویی، پزشک ممکن است موارد زیر را نیز برای بیمار تجویز کند.
- تجویز داروهای مسدودکننده گیرنده 2h مانند رانیتیدین که تولید اسید معده را کاهش می‌دهند.
- منع مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن
- انجام آندوسکوپی به صورت دوره ای
- توصیه به مصرف پروبیوتیک ها
- تجویز مکمل های حاوی بیسموت
علائم ناشی از زخم معده ممکن است پس از شروع درمان به سرعت کاهش یابند اما حتی در صورت از بین رفتن علائم نیز بیمار نباید مصرف دارو را خودسرانه قطع کند و باید درمان را کامل کند. این توصیه به خصوص در صورت وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری به بیمار می شود. زیرا درمان باید تا حذف این باکتری انجام شود.

عوارض جانبی ناشی از مصرف داروهای تجویزی برای زخم معده عبارتند از:
تهوع- سرگیجه- سردرد- اسهال- درد شکم
این عوارض جانبی اغلب موقتی هستند اما چنانچه این عوارض طولانی شوند و برای بیمار مشکل ایجاد کنند حتما باید به پزشک اطلاع داده شود تا در صورت نیاز داروی تجویزی تغییر داده شود.

درمان جراحی زخم معده
در موارد بسیار نادر پزشک برای کنترل زخم معده بیمار جراحی توصیه می‌کند. مواردی که جراحی زخم معده برای آن تجویز می شود عبارتند از:
- زخم های عود کننده
-زخم هایی که با دارو بهبود نمی یابند
-زخم های خونریزی دهنده
-زخم هایی که منجر به سوراخ شدن معده می شوند

جراحی زخم معده می تواند به طرق زیر انجام شود:
- برداشت کل زخم
- برداشت بافت از یک ناحیه دیگر و گذاشتن آن روی ناحیه زخم
- سوزاندن عروق اطراف زخم جهت بند آوردن خونریزی
- قطع کردن برخی از اعصاب معده جهت کاهش تولید اسید

رژیم غذایی مناسب در زخم معده
در گذشته باور بر این بود که برخی غذاها باعث ایجاد زخم معده می شوند اما امروزه ما می‌دانیم که این باور درست نیست. به طور کلی رعایت یک رژیم غذایی سالم علاوه بر تامین سلامت عمومی بدن به سلامت دستگاه گوارش کمک بزرگی می کند. رژیم غذایی سرشار از میوه ، سبزیجات و فیبربرای گوارش مفید است و گفته شده است که برخی مواد غذایی به از بین بردن هلیکوباکترپیلوری کمک می‌کند.
مواد غذایی که به حذف هلیکوباکتر پیلوری کمک می کنند و یا باکتری های مفید دستگاه گوارش را افزایش می دهند عبارتند از:
-کلم بروکلی، گل کلم و تربچه
-مواد غذایی حاوی پروبیوتیک مانند ماست
-سبزیجات دارای برگ سبز مانند اسفناج
- سیب
-تمشک، توت فرنگی و شاتوت
- روغن زیتون

از آنجایی که اغلب افرادی که دچار زخم معده هستند با مشکل ریفلاکس اسید معده نیز مواجه هستند پرهیز از غذاهای پر ادویه و تند و همچنین خوراکی‌های ترش توصیه می شود. لازم به ذکر است که در بیماری های معده فرد به تجربه متوجه می شود که چه مواد غذایی وضعیت بیماری را تشدید می کند تا از آنها پرهیز نماید.

درمان های خانگی برای زخم معده
علاوه برخوردن غذاهای سالم موارد زیر می توانند به از بین بردن هلیکوباکترپیلوری (باکتری عامل زخم معده)  و درمان زخم معده کمک کنند. البته لازم به ذکر است که این موارد نباید جایگزین دارو درمانی شوند و بهتر است در کنار درمان‌های دارویی مصرف شوند. این مواد عبارتند از:
-پروبیوتیک ها
-عسل
-گلوتامین (منابع غذایی گلوتامین شامل مرغ، ماهی، تخم مرغ و اسفناج هستند)
بهتر است قبل از استفاده از درمانهای خانگی با پزشک خود در این زمینه مشورت کنید.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائمی دارید که احساس می کنید به زخم معده دچار هستید به پزشک مراجعه کنید. پزشک با بررسی علائم و گرفتن شرح حال شما طرح درمان شما را اعلام می کند. در صورت وجود زخم معده لازم است بیمار تحت درمان قرار گیرد زیرا زخم معده در صورت عدم درمان صحیح عوارض متعددی برای بیمار ایجاد می‌کند که شایع ترین آنها عبارتند از:
- خونریزی: خونریزی از زخم که می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند.
- سوراخ شدن دیواره معده: گاهی اوقات زخم به قدری عمیق می شود که ممکن است باعث سوراخ شدن دیواره معده شود.
- انسداد: گاهی اوقات زخم های دستگاه گوارش به دلیل ایجاد بافت های التهابی می تواند منجر به ایجاد انسداد در راه های گوارشی شود.
- سرطان معده: برخی از زخم های معده در صورت عدم درمان مستعد بدخیمی هستند.

در صورت بروز هر یک از علائم زیر لازم است حتما با سرعت به پزشک مراجعه کنید.
-اشکال در تنفس
-مدفوع سیاه
-استفراغ خونی یا تیره
- درد شدید و ناگهانی معده که بهبود نمی یابد

پیشگیری از زخم معده
برای پیشگیری از زخم معده ناشی از باکتری هلیکوباکترپیلوری به طور مرتب دست‌های خود را با آب و صابون بشویید و از ظروف کاملا تمیز برای غذا خوردن استفاده کنید. برای پیشگیری از زخم معده ناشی از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مصرف آنها را قطع کرده و یا به حداقل برسانیم مصرف بیش از اندازه مجاز آنها خودداری کنیم و این داروها را به هیچ عنوان همراه با الکل مصرف نکنید. همچنین این داروها را با آب فراوان و یا همراه با غذا میل کنید.