التهاب معده یا گاستریت: چه چیزهایی بخوریم و از چه چیزهایی پرهیز کنیم؟

اصطلاح گاستریت (التهاب معده) به شرایطی گفته می شود که پوشش داخلی معده ملتهب است. علائم آن شامل سوء هاضمه، درد شکم، حالت تهوع و احساس پری در قسمت بالای معده می باشد، هر چند که گاستریت در برخی افراد می تواند بی علامت باشد. 
در اکثر افراد گاستریت خفیف است و پس از درمان به سرعت برطرف می شود. با این حال برخی از انواع گاستریت می توانند منجر به زخم یا سرطان معده شوند. گاستریت می تواند حاد یا مزمن باشد. منظور از گاستریت مزمن، حالتی است که علائم برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، در صورتی که در گاستریت حاد علائم به طور ناگهانی و شدید بروز می کند.

دلایل متعددی ممکن است باعث ایجاد گاستریت شود. برخی از این علل عبارتند از:
عفونت باکتریایی هلیکوباکترپیلوری (H. pylori)
عفونت باکتریایی H. pylori، شایع ترین علت ابتلا به گاستریت است که 90 درصد موارد را شامل می شود. به علاوه، علت اصلی گاستریت مزمن در دوران کودکی، عفونت H. pylori است که باعث ایجاد مشکلاتی در بزرگسالی نیز می شود.

آسیب پوشش معده
عوامل مختلفی می توانند به پوشش معده آسیب زده و باعث گاستریت شوند. از جمله:
- نوشیدنی های الکلی و مصرف داروهای خاص
- آسپرین و داروهای ضد درد مانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
- بلعیدن یک ماده خورنده
- عفونت های باکتریایی یا ویروسی
- درمان های رادیو اکتیو در قسمت فوقانی شکم یا پایین قفسه سینه
- جراحی و برداشتن قسمتی از معده

بیماری یا استرس
بیماری یا استرس شدید می تواند باعث ایجاد گاستریت حاد شود. آسیب فیزیکی به بدن -نه لزوما آسیب به معده- یا هر بیماری که بر گردش خون معده تاثیر بگذارد، می تواند باعث افزایش اسید معده و گاستریت شود.

بیماری خود ایمنی
بیماری های خود ایمنی نیز ممکن است در ابتلا به گاستریت نقش داشته باشند. این اتفاق زمانی می افتد که سیستم ایمنی بدن شروع به حمله به بافت های سالم بدن در پوشش معده می کند.
در ادامه این قسمت از مجله داروکده به بررسی مواد غذایی می پردازیم که می توان برای گاستریت مفید یا مضر باشد. 

رژیم درمانی در گاستریت
استفاده از رژیم غذایی مناسب در گاستریت می تواند به تسکین علائم و داشتن احساس بهتر کمک کند.
غذاها و نوشیدنی های زیر می تواند تا حدودی به کاهش علائم گاستریت کمک کند:
- غذاهای حاوی فیبر بالا مانند غلات سبوس دار، میوه ها، سبزیجات و لوبیاها
- غذاهای کم چرب مانند ماهی، گوشت بدون چربی و سبزیجات
- غذاهایی که اسیدیته کمی دارند مانند سبزیجات و لوبیاها
- نوشیدنی های غیر گازدار
- نوشیدنی های بدون کافئین
خوردن وعده های غذای کم حجم و مکرر نیز می تواند به کاهش علائم کمک کند. 

غذاهایی ممنوع در گاستریت
به طور کلی مواد غذایی باعث ایجاد گاستریت مزمن نمی شود اما خوردن بعضی از غذاها مانند غذاهای ادویه دار، غذاهای سرخ شده و مواد غذایی بسیار اسیدی می تواند علائم گاستریت را بدتر کند. غذاهای سالم حاوی پروبیوتیک می توانند به گاستریت به ویژه به نوع ایجاد شده توسط هلیکوباکترپیلوری کمک کنند. غذاهایی که حاوی چربی زیادی هستند می توانند التهاب پوشش معده را تشدید کنند. همچنین، در برخی افراد آلرژی غذایی می تواند باعث ایجاد التهاب شود. شناسایی این موارد و پرهیز از این غذاها می تواند در درمان گاستریت و پیشگیری از ابتلای مجدد به آن کمک کننده باشد.
غذاهایی که ممکن است باعث تحریک معده و  بدتر شدن علائم گاستریت شوند عبارتند از:
- الکل
- کافئین
- مواد غذایی اسیدی مانند گوجه فرنگی و سایر میوه ها
- آبمیوه های صنعتی
- غذاهای چرب
- نوشیدنی های گازدار
- غذاهای ادویه دار
- غذاهای سرخ شده
اگر مشاهده کردید یک غذای خاص یا یک گروه غذایی علائم شما را بدتر می کند، اجتناب از این غذا می تواند از بروز علائم جلوگیری کند. این مسئله به ویژه در مورد آلرژی های غذایی اهمیت دارد. 

رژیم درمانی در گاستریت همراه با زخم
در صورت عدم درمان، برخی از انواع گاستریت می تواند منجر به زخم معده (peptic ulcers) شوند. در صورت ایجاد زخم معده، نوع غذاهایی که باید مصرف یا از آنها پرهیز شود، مشابه رژیم غذایی گاستریت است. 

بیشتر بخوانید: زخم معده، علائم و درمان های آن

مصرف مواد غذایی زیر در زخم معده مجاز است:
- شیر، ماست و پنیرهای کم چرب
- روغن های گیاهی و روغن زیتون
- برخی از میوه ها مانند سیب، ملون و موز
- برخی از سبزیجات مانند سبزیجات نشاسته ای، هویج، اسفناج و کدو سبز
- عدس، نخود و لوبیای سویا
- گوشت لخم یا گوشت بدون چربی
- آبمیوه های طبیعی

پیشنهاد می شود که افراد مبتلا به زخم معده بهتر است از مواد غذایی زیر اجتناب کنند:
- غذاهای سرخ شده
- فلفل تند
- شکلات
- نوشیدنی های کافئین دار
- دانه های خردل

نکات پایانی
- خوردن وعده های غذایی کوچک و مکرر به جای وعده های غذایی بزرگ می تواند در کاهش علائم کمک کننده باشد.
- از دیگر مواردی که به تسکین گاستریت کمک می کند، کاهش وزن و کنترل استرس است.
- داروهای بدون نسخه، از جمله آنتی اسیدها می توانند مشکلات معده را تا حدی تسکین دهند اما مشکلات اساسی را درمان نمی کنند.
- پزشک برای گاستریت ناشی از H. pylori، آنتی بیوتیک تجویز می کند.
- برخی از انواع گاستریت می توانند جذب آهن یا ویتامین ب12 را برای بدن دشوار کند. در این مورد با پزشک خود مشورت نمایید.