گیمنما و اثرات آن بر سلامتی

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• گیمنما چیست؟
• خواص گیاه گیمنما
• نحوه ی مصرف گیمنما
• عوارض جانبی گیمنما
• هشدار های مصرف گیمنما

گیمنما چیست؟

گیمنما با نام علمی Gymnema Sylvestre گیاهی چند ساله و بالا رونده است. از برگ های این گیاه در طب سنتی هند به طور گسترده در کاهش اشتیاق به مصرف قند استفاده می شود. امروزه این گیاه در سراسر جهان کشت می شود و از این رو اسامی متعددی دارد. گیمنما در هند به ” gurmar “ معروف است که به معنای از بین برنده قند است. این گیاه دارویی علاوه بر اثرات اثبات شده در کمک به بهبود قند خون و سطح انسولین، در کاهش وزن و کاهش چربی خون نیز موثر است.

از ترکیبات موثره موجود در این گیاه می‌توان به ترپنوئیدها، ساپونین ها، آنتراکینون ها، فلاونوییدها، فیتین، رزین ها، اسیدهای آلی مانند تارتاریک اسید، فرمیک اسید و بوتیریک اسید، ترکیبات استرولی مانند لوپئول و استیگماسترول و اگزالات کلسیم اشاره کرد. 

در این مطلب از مجله ی داروکده به بررسی اثرات مفید گیمنما بر سلامت اشاره می شود.

خواص گیاه گیمنما

مبارزه با دیابت 

مهم ترین ویژگی این گیاه، اثرات ضد دیابتی آن است. مطالعات نشان می دهد که گیمنما اثرات چشمگیری در کاهش قند خون دارد. این گیاه به حفظ قند خون نرمال به ویژه بعد از وعده های غذایی کمک می کند. اگر به مصرف قند اعتیاد دارید، گیمنما می تواند تمایل و ولع شما را به قند کاهش دهد. بخش گلوکورونیک اسیدی متصل به مولکول گیمنمیک اسید، به عنوان ترکیب موثر موجود در این گیاه، سبب کاهش حساسیت به قند و سرکوب کردن طعم شیرین می‌گردد. این گیاه از طریق مکانیسم های مختلفی اثرات ضد دیابتی خود را اعمال می کند، به عنوان مثال می توان به افزایش ورود گلوکز به داخل سلول، افزایش و بازسازی سلول های بتای پانکراس، تحریک ترشح انسولین، کاهش جذب روده ای گلوکز و مهار آنزیم آلفا گلیکوزیداز اشاره کرد. در شکل زیر می توان مکانیسم های محتمل اثرات ضد دیابتی گیمنما و به ویژه ترکیب موثره ی آن یعنی گیمنمیک اسید را به طور شماتیک مشاهده نمود.

برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله (دیابت چیست؟) را تالیف و ترجمه دکتر احسان عمادی مراجعه کنید.

کاهش وزن

از آن جایی که گیمنما می تواند باعث کاهش وزن، مهار جذب قند و کاهش ولع به قند شود، بنابراین به عنوان یک مکمل موثر در کاهش وزن و درمان چاقی مورد توجه است. گیمنمیک اسید موجود در این گیاه می تواند از تجمع تری گلیسیرید در عضلات و کبد جلوگیری کند و باعث کاهش تجمع چربی در بدن شود. همچنین به دلیل نقش این ترکیب در متابولیسم چربی و کربوهیدرات ها، ممکن است در کاهش وزن و جلوگیری از چاقی موثر باشد.

بهبود سطح کلسترول خون

گیمنما می تواند به کاهش سطح LDL و تری گلیسیرید خون کمک کند. بررسی نتایج پژوهشی معتبر حاکی از این است که مصرف یک فرآورده ی چند جزئی که یکی از اجزای سازنده ی آن گیمنما بوده است، در افراد شرکت کننده در این مطالعه، به کاهش وزن و کاهش شاخص توده بدنی به میزان 5 تا 6 درصد منجر شد. این میزان از کاهش وزن می تواند باعث کاهش اندازه سلول های چربی و کاهش تجمع چربی در کبد شود. همچنین در افراد مصرف کننده ی این مکمل، میزان دریافت غذا، سطح کلسترول و سطح تری گلیسیرید خون به طور معنی داری کاهش پیدا کرد.

بهبود علائم آرتریت

ترکیبات ضد التهاب موجود در گیمنما مانند تانن و ساپونین ها می تواند برای در کمک به بهبود بیماری های التهابی مانند آرتریت مفید باشند. تحقیقات نشان می دهد که گیمنما باعث کاهش آزادسازی واسطه های التهابی می شود و از این طریق می تواند به کاهش تخریب استخوان و بهبود علائم آرتریت کمک کند. 

تنظیم سیستم ایمنی

در مطالعات حیوانی نشان داده شده است که گیمنما و به ویژه ترکیب گیمنمیک اسید موجود در آن می تواند باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی شود. در واقع این گیاه پاسخ های سیستم ایمنی را افزایش و یا کاهش می دهد و بدین ترتیب به عنوان یک تنظیم کننده ی سیستم ایمنی عمل می کند. 

سایر اثرات گزارش شده از این گیاه عبارتند از:

ملین- ادرارآور- کاهنده ی سرفه- ضد پوسیدگی دندان- بهبود دهنده ی زخم- ضد سرطان- محافظ کبدی- ضد میکروب

نحوه ی مصرف گیمنما

به طور کلی میزان دوز روزانه ی اثربخش عصاره گیمنما برای کاهش قند خون 400 تا 600 میلی گرم است. بهتر است مصرف را از دوزهای کمتر آغاز کرده و به تدریج مقدار مصرفی را افزایش داد. همچنین برای جلوگیری از جذب قند توصیه می شود 5 تا 10 دقیقه قبل از مصرف و یا همراه با وعده ی غذایی از مکمل های این گیاه استفاده شود. شروع اثربخشی فرآورده های حاوی این گیاه با توجه به علت مصرف متفاوت است. به عنوان مثال، عصاره های این گیاه به سرعت سبب کاهش طعم شیرین می شود و تا چندین ساعت، این اثر باقی می ماند. اما برای برای مشاهده ی اثرات استفاده قرص گیمنما در تنظیم قند خون، مصرف طولانی مدت و تحت نظر پزشک لازم است.

عوارض جانبی گیمنما

اگرچه تاکنون عارضه جانبی خاصی با مصرف دوزهای معمول گیمنما گزارش نشده است، اما ممکن است در دوزهای بیشتر از حد معمول، افت قند خون، ضعف و تعریق بیش از حد مشاهده شود.

هشدار های مصرف گیمنما

- مصرف فرآورده های حاوی گیمنما در افراد مبتلا به قند خون بالا، بهتر است با پایش منظم قند خون همراه باشد.
- مصرف این گیاه و فرآورده های حاوی آن در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی شود.
- بهتر است دو هفته پیش از جراحی، مصرف این گیاه و مکمل های آن به دلیل اختلال در کنترل قند خون، قطع گردد.

سخن پایانی

اگرچه ترکیبات گیاهی بسیاری وجود دارند که می توانند با دیابت و چاقی مبارزه کنند، اما گیاه گیمنما می تواند در درمان هر دو بیماری به طور همزمان مورد استفاده قرار گیرد. این گیاه به صورت عصاره، قرص و کپسول در دسترس است و می‌تواند با کاهش میل به شیرینی و شکر ، سرعت جذب قند و چربی در بدن را کاهش داده و در نهایت به درمان چاقی، دیابت و کلسترول بالا کمک کند...