گیاه کاسنی با نام علمی Cichorium intybus

گیاه کاسنی با نام علمی Cichorium intybus متعلق به خانواده گل ستاره ای ها (Asteraceae) است. کاسنی گیاهی علفی و پایا به ارتفاع 30 تا 120 سانتی‌متر، با ساقه‌ای راست و بدون کرک است. گل‌های کاسنی به رنگ آبی و به تعداد زیاد در طول گیاه می‌روید. ریشه کاسنی قطور و محکم است که قطر آن به یک سانتی‌متر و طولش تا یک متر می‌رسد. رنگ بیرونی ریشه قهوه‌ای، ولی داخل آن سفید و شیرابه‌ ای سفید رنگ دارد.
کاسنی در بسیاری از نقاط جهان، از جمله در مناطق زیادی از ایران، به‌طور خودرو می‌روید. قسمت مورد استفاده کاسنی ریشه و گل آن است.

ترکیبات شیمیایی
گل کاسنی حاوی فلاونوئید، گلیکوزید کومارینی شیکورین، آنتوسیانین و موسیلاژ می‌باشد.
ریشه کاسنی حاوی اینولین، شیکورین، فلاونوییدها (هایپروزید)، تانن ‌ها، تری‌ترپن‌ ها، کومارین‌ ها، سزکویی‌ترپن لاکتون (لاکتوسین، لاکتوکوپیکرین و ...)، گلیکوزیدهای گوایانولید، استرول‌های غیر اشباع و مشتقات کافئیک اسید می‌باشد.

موارد مصرف
- اینولین کاسنی به‌عنوان پروبیوتیک داخلی، باعث حفظ فلور باکتریایی روده می گردد.
- اشتها آور و هضم کننده در درمان سوء هاضمه
- صفرا آور و ملین
- کاهش قند خون

موارد مصرف در طب عامه و سنتی:
- در طب سنتی ایران از گل‌های کاسنی به‌عنوان مقوی کبد، تب‌بر، معرق، صفرا آور و مدر و ریشه کاسنی در درمان آریتمی قلبی و فشار خون بالا استفاده می شده است.
- در طب سنتی اروپا ریشه کاسنی در درمان مشکلات سو هاضمه (نفخ، کاهش اشتها و اختلال هضم) به کار می رفته است.

- در افغانستان ریشه گیاه در درمان مالاریا و گل های آن به عنوان تونیک و افزاینده اشتها کاربرد داشته است.
- در ترکیه پماد حاصل از برگ های گیاه در ترمیم زخم و ریشه گیاه در درمان زخم معده استفاده می شده است.
- در طب سنتی هندوستان کاسنی در درمان مشکلات کبدی، دیابت، رماتیسم و ... مصرف می شده است.

اثرات گزارش شده
- ریشه کاسنی با مهار تجزیه دی ساکارید ها در دستگاه گوارش و جذب گلوکز در روده، جلوگیری از آزاد شدن گلوکز از کبد، افزایش جذب گلوکز توسط بافت های محیطی، به خصوص در ماهیچه ها و کبد تحریک ترشح انسولین از پانکراس سبب کاهش قند خون می شود. کاهش قند خون بعد از تجویز کاسنی قابل توجه است، از این رو کاسنی می تواند در درمان دیابت موثر باشد.
- سزکویی ترپن لاکتون های sesquiterpene lactones)) گیاه و مشتقات سینامیک اسید و فلاوونوییدهای گیاه سبب افزایش ساخت اسیدهای صفراوی و ترشح آن می گردد. در مطالعات حیوانی اثر ملایم صفرا آوری و کاهش سطح کلسترول در کبد و پلاسمای موش به اثبات رسیده است.
- ترکیب آماروئید (گوآیانولید) حاصل از گیاه، کاربرد آن در مشکلات سوء هاضمه را توجیه می کند.
- ترکیبات سزکویی ترپن لاکتونی لاکتوسین (Lactucin) و لاکتو پیکرین (Lactucopicrin) اثرات ضد باکتریایی، آنتی مالاریا و ضد درد نشان داده است.
- اثر بهبود دهنده زخم و ضد التهابی کاسنی به علت ترکیب بتا سیتوسترول (β-Sitosterol) می باشد.
- اثرات ضد سرطانی و آنتی تومور کاسنی به حضور تانن ها و سزکویی ترپن های موجود در گیاه نسبت داده شده است.
- اثرات محافظت کننده کبدی گیاه کاسنی به علت حضور ترکیب فنلی اسکولتین (Esculetin) و ترکیب گوایانولیدی سیکوتیبیوزید (cichotyboside) باز می گردد.
- اینولین (Inulin) موجود در ریشه کاسنی به عنوان یک پروبیوتیک اثرات درمانی متنوعی از جمله بهبود سندرم متابولیت را نشان می دهد. اینولین و الیگوفروکتوزها از طریق بهبود هضم، افزایش تناوب دفع و حجم مدفوع به بهبـود عملکـرد روده کمـک مـی نماینـد. در ضمن مصرف اینولین سبب کاهش تری گلیسریدها و کاهش تولیـد چربی نیز می گردد. اینولین، با افزایش ترشح پپتیدهای گوارشی بر افزایش اشتها موثر است. هم چنین این ماده، سبب کاهش قند خون می گردد.

مطالعات بالینی
- در مطالعه ای که بر روی 61 بیمار مبتلا به کبد چرب غیر الکلی انجام شد،  بیماران روزانه 500 میلی گرم پودر ریشه ی کاسنی را به مدت 8 هفته قبل از صبحانه مصرف کردند. نتایج نشان داد گیاه کاسنی می تواند سبب کاهش آنزیم های کبدی از جمله آلانین آمینو ترانسفراز (ALT) شود و بدین طریق تاثیر این گیاه در درمان کبد چرب غیر الکلی تایید شد.
- به منظور بررسی اثر بخشی ریشه کاسنی بر کاهش قند خون، مطالعه ای بر روی 47 فرد بالغ انجام شد. این افراد روزانه 300 میلی لیتر عصاره ریشه ی کاسنی را به مدت 4 هفته مصرف کردند، در پایان کاهش معنا داری در HbA1c و قندخون بالا مشاهده شد.
- نتایج یک کار آزمایی بالینی بر روی 40 بیمار مبتلا به آرتروز که روزانه مقادیر 600، 1200 و 1800 میلی گرم پودر ریشه کاسنی دریافت کردند، نشان داد که علاوه بر قابل تحمل بودن و ایمن بودن گیاه، نشانه های بیماری نیز کاهش  یافت.
- مطالعاتی با هدف ارزیابی تاثیر عرق کاسنی بر زردی نوزادان انجام شد. در یک بررسی 80 زن باردار 40 روز قبل از وضع حمل، روزانه دو نوبت 200 میلی لیتر عرق کاسنی مصرف کردند. میانگین اندازه بیلی روبین تغییری نشان نداد و همچنان نیاز به سایر درمان ها بود. مطالعه ای دیگر بر روی 64 نوزاد مبتلا به زردی انجام شد. نوزادان به دو گروه تقسیم شدند و یک گروه با عصاره کاسنی پس از فتوتراپی حمام شدند و گروه دیگر فقط فتوتراپی شدند. نتایج تفاوت معنا داری در سطح بیلی روبین دو گروه نشان داد. پس استفاده از فتوتراپی به همراه حمام کاسنی به طور چشمگیری در کاهش زردی موثر است.

منع مصرف
- در صورت وجود حساسیت نسبت به گیاه کاسنی و دیگر گیاهان تیره کاسنی مصرف آن ممنوع است.
- به دلیل احتمال بروز اثرات انقباضی در کیسه صفرا (تجربی)، در صورت وجود سنگ کیسه صفرا باید قبل از مصرف با پزشک مشورت شود.
احتیاط مصرف
- از آنجایی که گیاه، پتانسیل اثر بر روی قلب دارد، در افراد مبتلا به بیماری قلبی باید با احتیاط مصرف شود.
- در طی دوران مصرف مقادیر درمانی گیاه بهتر است فشار خون و ضربان قلب بیماران کنترل شده و هر اختلالی به پزشک گزارش گردد.

مصرف در دوران بارداری
با توجه به اثرات تحریک رحم و سقط‌ آوری این گیاه (تجربی)، از مصرف زیاد آن در دوران بارداری پرهیز شود.

مصرف در دوران شیردهی
با توجه به نبود مستندات علمی، بهتر است با احتیاط مصرف شود.

تداخلات دارویی
تداخلی بین گیاه و داروها گزارش نشده است. هرچند به دلیل اثرات احتمالی گیاه بر روی قلب ممکن است با داروهای موثر بر ضربان قلب، ریتم قلب یا فشار خون تداخل داشته باشد.

اثرات جانبی
- هیچ‌گونه خطرات تهدید کننده سلامتی یا عوارض جانبی در دوزهای درمانی گزارش نشده است. حساسیت پوستی خفیف و آلرژی‌های مختلف ممکن است ایجاد شود.

فرآورده‌های حاوی گیاه کاسنی در بازار دارویی

آنتوم (شرکت ایران داروک)
شیکوریدین (شرکت دینه)
جنرال تونیک (شرکت دینه)
اطریفل (حکیم مومن تبریزی)
نوش دارو (حکیم مومن تبریزی)
هربا لایف (هرباکر)
بایوکل کیدز APT (بایوکل)