تبخال درمان و پیشگیری

تبخال نوعی عفونت ویروسی است که به آن هرپس سیمپلکس هم می گویند. این ویروس باعث ایجاد تاول های ریز و التهاب در برخی نقاط بدن از جمله لب ها و اطراف آن می شود. تبخال در برخی افراد هیچگاه مشاهده نمی شود ولی اگر فردی برای بار اول دچار آن شد ویروس بیماری همیشه در سلول های عصبی وی باقی مانده و هنگام ضعف دفاعی بدن مجددا عود می کند. در صورت ابتلا به تبخال نگران نشوید راه های درمان مختلفی برای تبخال وجود دارد. شایع ترین محل درگیری تبخال در لب ها و اطراف دهان است اما تبخال می تواند در سایر نقاط بدن ازجمله ناحیه ژنیتال و چشم نیز مشاهده شود.

علت تبخال سرماخوردگی نیست
برخلاف تصور عامه سرماخوردگی عامل ایجاد تبخال نیست. تبخال به دلیل ویروسی به نام هرپس سیمپلکس به وجود می آید. این ویروس از طریق تماس با ضایعه تبخال و یا ترشحات بدن فرد آلوده به ویروس قابل انتقال به سایر افراد است. معمولا اولین برخورد با ویروس همراه با بیماری سیستمیک و تب می باشد اما پس از بهبود این ویروس برای همیشه در سلول های عصبی پنهان شده و هیچگاه کاملا درمان نمی شود.

چرا برخی از افراد دچار تبخال می شوند؟
حدودا دو سوم از افراد به ویروس هرپس سیمپلکس آلوده هستند. این ویروس اغلب به دلیل روبوسی با افراد بیمار به بقیه انتقال می یابد. اما چرا برخی از افراد هیچگاه به این ویروس مبتلا نمی شوند؟ دانشمندان در پاسخ به این پرسش می گویند که نوعی ژن در احتمال ابتلای فرد به ویروس تبخال دخیل است و اغلب افرادی که دچار تبخال شده اند دارای این ژن به خصوص بوده اند.

عوامل ایجاد کننده تبخال کدامند؟
همان گونه که ذکر شد پس از اولین مواجهه فرد با ویروس هرپس سیمپلکس این ویروس برای همیشه در سلول های عصبی فرد پنهان می شود. برخی عوامل باعث تحریک این ویروس شده و منجر به ایجاد مجدد تبخال می شوند. این عوامل متفاوت هستند و از تابش زیاد نور خورشید گرفته تا عواملی نظیر تب، استرس و قاعدگی در زنان هستند. برخی افراد ممکن است سالانه یک یا دو بار تبخال بزنند اما برخی دیگر ممکن است حتی هر ماه نیز دچار تبخال شوند.

آفت و تبخال متفاوت هستند
تبخال اغلب روی لب ها ایجاد می شود اما آفت در داخل دهان ایجاد می شود. آفت هیچ ارتباطی با ویروس هرپس سیمپلکس نداشته و مسری نیست. هنوز علت اصلی بروز آفت کاملا مشخص نیست. آفت معمولا به طور ناگهانی ایجاد می شود اما تبخال اغلب علائم اولیه و پیش از ایجاد ضایعه نیز دارد یعنی اغلب اوقات پوست ناحیه ابتلا به تبخال قبل از بروز ضایعه حالت سوزش، درد و حتی قرمزی دارد سپس تاول های تازه در آن ناحیه ایجاد شده که به مرور خشک شده و ممکن است دچار عفونت ثانویه نیز شوند. معمولا تبخال از نظر ظاهری چندین مرحله را تا بهبودی کامل طی می کند.

چه موقع تبخال واگیردار و مسری است؟
تا زمانی که ضایعه تبخال قرمز است و دارای خارش و سوزش می باشد ویروس زنده است و احتمال سرایت تبخال به دیگران وجود دارد. بیشترین امکان سرایت زمانی است که تبخال دارای تاول آبدار است و همچنین هنگامی که تاول پاره می شود. با وجود اینکه گفته شد که ویروس تبخال در سلول های عصبی فرد باقی می مانند اما به محض اینکه پوست ناحیه تبخال به حالت اولیه و نرمال برگردد دیگر امکان سرایت تبخال به دیگری از طریق تماس پوستی وجود ندارد. اما ممکن است که حتی پس از بهبود تبخال بزاق فرد حاوی ویروس باشد.

ویروس تبخال چگونه منتقل می شود؟
ویروس تبخال از طریق ترشحات بدن فرد آلوده قابل انتقال است. حتی بزاق فرد آلوده به ویروس بدون وجود تبخال فعال نیز می تواند آلوده به ویروس هرپس سیمپلکس باشد. یکی از شایعترین راه های انتقال ویروس از طریق بوسیدن فرد آلوده است. علاوه بر این استفاده از قاشق، چنگال و لیوان فرد آلوده نیز می تواند باعث انتقال ویروس شود. هرپس ژنیتال نیز از طریق تماس جنسی با فرد آلوده قابل انتقال است.

آیا می توان از انتشار و انتقال ویروس جلوگیری کرد؟
جواب این سوال بله است. با رعایت اصول اولیه بهداشتی از قبیل رعایت بهداشت فردی، عدم استفاده از وسایل شخصی دیگران نظیر مسواک، قاشق و چنگال و لیوان می توان از ابتلا به این ویروس تا حد زیادی پیشگیری کرد. علاوه بر اینها عدم داشتن تماس نزدیک با فرد دچار تبخال نیز یکی از راه های موثر پیشگیری می باشد.

چطور می توان درد و سوزش ناشی از تبخال را کاهش داد؟
معمولا اولین مواجهه فرد با ویروس هرپس سیمپلکس و ابتلای فرد به تبخال مدت زمان طولانی تری فرد را درگیر ضایعات تبخال می کند. مثلا در اولین ابتلای فرد حدودا 2 هفته زمان لازم است تا ضایعات بهبود یابند ولی دفعات بعدی این مدت زمان به حدود یک هفته و یا کمتر می رسد. هر چند هیچ روش درمان قطعی و همیشگی برای تبخال وجود ندارد اما داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک زیادی برای کنترل علائم و کوتاه کردن طول دوره بیماری در داروخانه ها یافت می شوند. داروهایی که به صورت پماد، کرم و ژل موجود بوده و عوارض ناشی از تبخال مانند درد و سوزش و خارش را کاهش می دهند. علاوه بر این ها استفاده از کمپرس یخ نیز در تسریع روند بهبود ضایعات و کاهش عوارض و درد ناشی از آنها موثر می باشد.

کرم های ضد ویروس برای درمان تبخال
داروهایی که به صورت کرم های موضعی ضدویروس در داروخانه ها یافت می شوند می توانند طول دوره بیماری را کاهش دهند. از آنجایی که این کرم ها حاوی مواد ضدویروس هستند لازم است برای دریافت نتیجه بهتر در ساعات اولیه ایجاد ضایعه مصرف شوند. بهترین زمان مصرف این داروها در ساعات اولیه شروع سوزش و احساس به وجود آمدن ضایعه است. یکی از معروفترین این کرم ها آسیکلوویر می باشد. علاوه بر آن کرم های دوکازانول ، پنسیکلوویر (دناویر) نیز مورد استفاده قرار می گیرند.

برای مشاهده و خرید محصولات آفت دهان و تبخال اینجا کلیک کنید.

داروهای تجویزی مناسب برای تبخال
یکی از معروفترین داروهای ضدویروس که فقط با تجویز پزشک قابل استفاده است و مناسب درمان تبخال نیز می باشد آسیکلوویر نام دارد. این دارو فقط باید تحت نظر پزشک مصرف شود. آسیکلوویر می تواند زمان بهبود بیماری را به حداقل رسانده و سرعت التیام ضایعات را تسریع کند اما به شرط اینکه همزمان با ایجاد علائم اولیه تبخال مثل قرمزی، خارش و درد و سوزش مصرف شود. این دارو معمولا به مدت 5 روز هر روز 5 قرص قابل استفاده است. فامسیکلوویر دیگر دارویی است که معمولا به صورت تک دوز استفاده می شود.

شایعترین محل ضایعات تبخال کجاست؟
ضایعات تبخال در نقاط مختلفی از بدن می توانند ظاهر شوند اما شایعترین نقاط بروز ضایعات لب ها هستند. پس از لب ها سایر نقاط صورت مثل گونه ها، چانه و بینی نیز می توانند دچار ضایعات تبخال شوند. معمولا هر قسمتی که دچار ضایعه تبخال شود در دفعات بعدی نیز مجددا همان نقطه درگیر می شود.
یکی دیگر از نقاطی که احتمال تبخال در آن وجود دارد چشم است. به این ضایعات تبخال چشمی می گویند. تبخال چشمی می تواند منجر به ایجاد مشکل در قرنیه و حتی نابینایی فرد شود بنابراین لازم است حتما تحت درمان قرار گیرد. یکی دیگر از نقاطی که احتمال ایجاد ضایعات تبخال در آنجا وجود دارد انگشتان دست می باشد. این ضایعات اغلب در کودکانی که انگشت خود را می خورند و دندانپزشکانی که بدون دستکش در دهان بیمار کار می کنند مشاهده می شود.

بیشتر بخوانید: چند روش ساده برای تقویت سیستم ایمنی

چه موقع لازم است به پزشک مراجعه شود؟
در صورت ابتلا به تبخال چنانچه هر کدام از موارد زیر وجود داشته باشد لازم است حتما به پزشک مراجعه شود:
- افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف می باشند.
- تبخالی که ضایعات آن با گذشت دو هفته هنوز بهبود نیافته است.
- ایجاد علائم شدید بیماری
- ایجاد ضایعات چشمی
- افرادی که در فواصل کوتاه دچار ضایعات تبخال می شوند.