با بیماری واریس آشنا شوید

همان طور که می دانید خون به وسیله سرخرگ ها (شریان ها) و از طریق قلب که مثل یک پمپ مرکزی با فشار بالا عمل می کند به اندام ها فرستاده می شود. اما برای بازگشت آن به قلب و ریه ها و تکمیل پروسه گردش، سیاهرگ ها یا همان وریدها، عروق مسئول هستند.
اما از آنجایی که حرکت خون در عروق سیاهرگی بر خلاف جاذبه است و پمپ مکنده ای برای این حرکت معکوس در بدن تعبیه نشده است، 2 مکانیسم کمک کننده در بدن انسان وجود دارد: 
1) در مجاورت عروق سیاهرگی بخصوص در اندام های انتهایی یعنی پاها، عضلات قرار دارند که در زمان حرکت با انقباضات خود مثل یک پمپ، خون را در سیاهرگ ها به بالا و به سمت قلب می رانند. 
2) در داخل وریدها، دریچه هایی تعبیه شده که اصطلاحا به دریچه های لانه کبوتری معروفند. این دریچه ها زمانی که عضلات در حال استراحت اند، بسته هستند تا مانع بازگشت خونی که به بالا رانده شده، گردند. در نتیجه عواملی نظیر ایستادن یا نشستن های طولانی مدت، وزن خون مایل است تا با ایجاد فشار بر دیواره عروق موجب گشادی آن ها گردد که در صورت سلامت رگ ها، با مقاومت جدار آن ها مواجه می شود تا زمانی که با کمک همان دو مکانیسم توضیح داده شده به حرکت می افتد. 

اما در صورتی که موضوع زمینه ای مثل ایستادن های طولانی مدت که در آن مکانیسم جبرانی اول یعنی پمپ عضله به علت عدم تغییر وضعیت فرد عمل نمی کند، ادامه یابد کم کم این سد شکسته شده و خون در محل اجتماع می یابد و در نتیجه فشار خون در آن ناحیه بالا می رود و به دریچه های لانه کبوتری هم آسیب می رساند. به مرور و بصورت مزمن یک چرخه التهابی (با فعال شدن نوعی از گلبول های سفید خون به نام لوکوسیت ها و عبورشان از جدار عروق آسیب دیده در محل بالا رفتن فشار و تجمع خون نفوذشان به بافت اطراف و آزاد سازی مواد التهابی) آغاز می گردد که بیماری مزمن وریدی نام می گیرد.
این مواد آزاد شده باعث ایجاد درد، تورم و به مرور تغییراتی در پوست همان ناحیه خواهد شد. این بیماری پیشرونده است یعنی به مرور و موذیانه پیشرفت می کند و عوارضی ایجاد می کند که حتی در مراحل پیشرفته به ایجاد زخم منجر می شود. متاسفانه از آنجا که علائم این بیماری در شروع صرفا آزار دهنده است و خطرناک به نظر نمی رسد، مورد توجه و رسیدگی کافی قرار نمی گیرد. به همین دلیل است که پیشنهاد می شود، با مشاهده اولین علامت ها به پزشکان مراجعه و از او درخواست راهنمایی و بررسی کنید.
 در مراحل اولیه و در دوره ای که صرفا با علائمی نظیر درد، احساس سنگینی و خستگی در پاها یا تورم همراه است، اولین علامت قابل مشاهده برای بیمار عبارت است از نمای عروقی بسیار کوچک و باریکی به رنگ آبی تیره که اصطلاحا به آن وریدهای عنکبوتی گفته می شود. در صورت عدم رسیدگی و دریافت درمان پیشگیرانه مناسب، بیماری به سمت برجسته تر شدن عروق واریسی، تغییر رنگ و مشاهده نمای دانه دانه در پوست و در نهایت ایجاد زخم پیش خواهد رفت. بر همین اساس برای بیماری مزمن وریدی شش مرحله تعریف شده است که در اولین مرحله بیمار علائمی نظیر درد و سنگینی را احساس می کند و در مرحله ششم، بیماری به حدی پیشرفت کرده که زخم پوستی ایجاد شده است. 

عوامل زمینه ای (ریسک فاکتورها) 
- سن (با افزایش سن به دلیل تغییرات ساختاری در عروق و افزایش شکنندگی و کاهش مقاومت آن ها، احتمال ابتلاء به واریس بالاتر می رود). 
- خانم ها در معرض خطر بیشتری هستند. 
- وجود سابقه واریس در خانواده تا 20% خطر ابتلا را افزایش می دهد که در صورت ابتلای هر دو والد تا 90% هم تشدید می شود. 
- شرایط شغل شما که اگر نیاز به ایستادن و نشستن های نسبتا طولانی مدت داشته باشد تا 6 برابر خطر ابتلا را افزایش می دهد. (شغل های نظیر پلیس، معلم، آرایشگر و پرستار و ...) 
- داشتن اضافه وزن و نوع شدید آن چاقی عامل تشدید کننده دیگری است.
- خطر ابتلا به واریس با تعداد موارد حاملگی در خانم ها ارتباط مستقیمی دارد.

بیشتر بخوانید: پیشگیری و درمان واریس و همورویید

چطور با علائمی که حس می کنم به واریس شک کنم؟ 
بیماری مزمن وریدی بسیار شایع است و طبق آخرین آمار اعلام شده بر اساس مطالعات تا 75% از جمعیت بالغ احتمالا در یکی از مراحل این بیماری به سر می برند. با توجه به این آمار بالا، شاید نسبت به علائمی که برشمرده شد در خودتان حساس شده باشید. حتما این سوال برای شما پیش آمده که علائم اولیه ای که گفته شد مثل درد، احساس سنگینی یا خستگی پاها و علی الخصوص تورم، می تواند نشانه مشکلات دیگر یا حتی علامتی طبیعی و ناشی از خستگی باشد، بله همین طور است اما مواردی وجود دارد که شما و همچنین پزشکتان را به سمت تشخیص راهنمایی می کند. 

مشخصات درد ناشی از واریس؟ 
- درد در پاها در بیمارانی که یک یا تعدادی از مشکلات زمینه ای ذکر شده را دارند، احتمال ابتلا به بیماری مزمن وریدی را بالاتر می برد. 
- درد مرتبط با واریس به ندرت از صبح وجود دارد و در طی روز به مرور احساس می شود و افزایش می یابد بخصوص اگر مدتی را ایستاده گذرانده باشید. 
- درد معمولا در طی شب با استراحت و علی الخصوص اگر در زمان دراز کشیدن، پاها را با قرار دادن چیزی در زیر آن ها از سطح بدن بالاتر بگذارید، کاهش یافته و حتی به کلی از بین می رود. 
- درد واریس بر خلاف دردهای ناشی از آرتروز یا اختلالات شریانی، معمولا با راه رفتن تخفیف می یابد. 
- علائم از جمله درد مرتبط با واریس معمولا در دوره قاعدگی یا با مصرف قرص های هورمونی تشدید می شود. 
- علائم در هوای بسیار گرم یا در نتیجه تماس با منبع گرمایی مثل قرار دادن پاها روی شوفاژ یا استحمام با آب بسیار گرم تشدید می شود.

هر چند مواردی که گفته شد دلیل قطعی بر بیماری واریس نیست، بعضی اوقات شاید پروسه های کمکی تشخیص مثل سونوگرافی داپلر عروقی با توصیه پزشک، می تواند به پزشک شما کمک کند تا تشخیص مناسبی برای شما داشته باشد. در صورت قطعی شدن تشخیص و توصیه و صلاحدید پزشکتان نسبت به انتخاب یک یا تعدادی از درمان های رایج (بسته به مرحله ای از بیماری که در آن مراجعه و تشخیص داده شده اید) نظیر توصیه هایی در مورد عوامل زمینه ای مثل کاهش وزن، استفاده از انواع درمان های خوراکی موثر بر عروق که چرخه التهابی و در نتیجه پیشرفت بیماری را هدف می گیرند، علامت درمانی برای درد و استفاده از موارد کمکی مثل جوراب واریس تا درمان های جراحی و مداخله ای در مراحل پیشرفته تر بیماری و ایجاد تغییر در سبک زندگی خود اقدام کنید. هیچ یک از درمان ها به تنهایی قادر به حل مشکل نخواهند بود و در صورت بی توجهی به عوامل زمینه ای، شاهد عود یا عدم موفقیت درمان انتخاب شده خواهید بود. 

تغییراتی که باید در سبک زندگی خود لحاظ کنید
- در صورتی که شغلتان به گونه ای است که نیاز به ایستادن و یا نشستن های طولانی مدت دارید، حتما در طول ساعات کاری به خود استراحت های کوتاهی بدهید که یا راه بروید یا همان طور که نشسته اید، پاهای خود را برای زمان کوتاهی بصورت دایره ای حرکت بدهید. 
- اگر مسافرت طولانی با قطار یا هواپیما دارید، در فواصلی از روی صندلی خود بلند شوید و کمی راه بروید. 
- ورزش مناسبی را انتخاب کنید و به صورت منظم انجام دهید. برای نمونه پیاده روی، دوچرخه سواری یا شنا با انقباض منظم عضلات به برگشت خون به قلب شما کمک خواهند کرد. برعکس ورزش هایی مثل تنیس، اسکواش، هندبال و بسکتبال به دلیل اینکه بیشتر باعث گشادگی عروق و کاهش سرعت بازگشت خون می شوند، در این مورد توصیه نمی شوند.
- گرمای زیاد باعث گشاد شدگی و اتساع عروق می گردد. بنابراین توصیه می شود از در معرض آفتاب یا سیستم های حرارتی کفی قرار گرفتن به مدت طولانی، سونا و یا استحمام با آب بسیار گرم خودداری کنید. برعکس در پایان استحمام، بر پاهای خود آب سرد بریزید که انقباض را تحریک می کند و احساس سنگینی در پاها را تخفیف می دهد. 
- ابتلا به یبوست و اضافه وزن هر دو باعث افزایش فشار در ناحیه اندام های تحتانی می شوند که با تحرک و ورزش، استفاده از رژیم غذایی پر فیبر و حاوی میزان کمتر از چربی های اشباع شده (کره یا گوشت قرمز) و استفاده کافی روزانه از مایعات (متوسط 5/1 لیتر روزانه) می توان بر هر دو فائق آمد. 
- در انتخاب پوشش از لباس ها، جوراب و بستن کمربند بسیار تنگ که فشار بر عروق را افزایش می دهند و مانع بازگشت و در نتیجه گردش مناسب خون می گردند، استفاده نکنید و ترجیحا لباس های آزاد و راحت انتخاب کنید. استفاده از کفش های پاشنه بلند و یا کاملا صاف باعث می شود در زمان حرکت فشار کافی جهت بازگشت خون از سوی عضلات وارد نگردد. کفش های با پاشنه حدودا 3 سانتی متر مناسب ترند.