همه چیز در مورد کم خونی

آنمی یا کم خونی هنگامی رخ می دهد که در خون به میزان کافی گلبول قرمز سالم برای حمل اکسیژن به سرتاسر بدن وجود نداشته باشد. ممکن است کم خونی به دلیل کمبود هموگلوبین باشد. هموگلوبین پروتئینی است که باعث قرمزی رنگ خون می شود. از هر 10 زن و دختر جوان یک نفر دچار آنمی یا کم خونی می باشد. البته کم خونی در برخی کودکان و مردان هم مشاهده می شود. برخی از بیماری ها باعث ایجاد کم خونی در بدن می شوند.

علائم کم خونی
اگر خواب کافی دارید ولی دچار کمبود انرژی برای انجام فعالیت های روزانه خود هستید و اغلب اوقات احساس خستگی می کنید ممکن است به آنمی یا کم خونی مبتلا باشید. کم خونی ممکن است باعث ایجاد اختلال در حافظه و یا تغییرات خلقی شود. علائم کم خونی بستگی به میزان آن دارد و ممکن است از علائم خفیف گرفته تا علائم شدید و تهدید کننده حیات داشته باشد. 

علائم کم خونی شامل: ضعف سرگیجه رنگ پریدگی سردرد احساس سرما و کرختی در دست ها و پاها درجه حرارت پایین بدن
علائم قلبی کم خونی: میزان اکسیژن در خون افراد مبتلا به کم خونی پایین است بنابراین قلب مجبور است خون بیشتری را پمپاژ کند تا اکسیژن کافی به نقاط مختلف بدن برسد و به این علت ممکن است قلب دچار مشکل شود. علائم قلبی در کم خونی شامل آریتمی (ضربان نامنظم قلب)، تنفس های کوتاه و درد قفسه سینه می باشد.
کم خونی در کودکان:  حدودا یک نفر از هر 7 کودک زیر دو سال به کم خونی مبتلاست. علت کم خونی در کودکان زیر دو سال معمولا کمبود آهن در رژیم غذایی آنهاست. افرادی که به کم خونی ناشی از فقر آهن مبتلا هستند معمولا علاقه به خوردن چیزهای نامناسب و عجیب مثل خاک، یخ و نشاسته دارند که به این علامت، پیکا گفته می شود. متخصصان اطفال معتقدند که بهتر است کودکان حدود سن 12 ماهگی از نظر کم خونی مورد بررسی قرار گیرند. کم خونی کودکان چنانکه مورد درمان قرار نگیرد ممکن است بر روی عملکرد مغزی آنها تاثیر بگذارد.

عوامل خطر ساز در ایجاد کم خونی
زنان و افرادی که بیماری های مزمن دارند بیشترین ریسک را برای ابتلا به کم خونی دارند. زنان در سنین باروری به دلیل از دست دادن خون در دوران قاعدگی بیشتر در معرض ابتلا به کم خونی هستند. بارداری ممکن است باعث تغییر در میزان حجم خون شده و کم خونی ایجاد شود. بیماری های مزمن مانند بیماری های کلیوی بر قدرت ساخت گلبول قرمز در بدن تاثیر گذاشته و باعث کم خونی می شوند. رژیم غذایی فاقد آهن، فولات و ویتامین B12 کافی هم باعث کم خونی می شود. لازم به ذکر است که برخی از انواع کم خونی ارثی می باشد.

کم خونی در نوجوانان 
اگر فرزند نوجوان شما اغلب اوقات احساس خستگی می کند ممکن است مبتلا به کم خونی باشد. نوجوانان به دلیل اینکه در سن رشد هستند معمولا دچار فقر آهن می باشند. این حالت در نوجوانان دختر بیشتر مشاهده می شود زیرا آنها علاوه بر مسائل مربوط به رشد، هر ماه مقداری خون از طریق قاعدگی از دست می دهند.

 علل کم خونی: 
- فقر آهن: یکی از دلایل کم خونی میزان کم آهن دریافتی به دلیل رژیم غذایی نامناسب است. آهن موجود در منابع گیاهی به خوبی قابل جذب نمی باشد. بهترین منبع آهن گوشت قرمز است. برخی از مشکلات از قبیل بیماری کرون، بیماری سلیاک، جراحی بای پس معده باعث ایجاد اختلال در جذب آهن می شود. برخی از غذاها مانع جذب آهن موجود در غذاها و یا مکمل ها می شوند. بنابراین باید بین زمان مصرف آنها و مصرف غذاهای غنی از آهن و یا مکمل ها فاصله بگذاریم. مواد غذایی که باعث اختلال در جذب آهن می شوند مانند لبنیات و غذاهای غنی از کلسیم می باشد. 

- کمبود ویتامین ها: بدن انسان برای ساخت گلبول های قرمز علاوه بر آهن به فولات و ویتامین B12 نیاز دارد. چنانچه مقدار ویتامین B12 و یا فولات در رژیم غذایی کم باشد کم خونی به وجود می آید. برخی بیماری های خود ایمنی و یا مشکلات گوارشی باعث اختلال در جذب ویتامین ها می شوند. غذاهای حیوانی و برخی غلات غنی شده منابع خوبی برای ویتامین B12 هستند. منابع غنی فولات شامل سبزیجات دارای برگ سبز، میوه ها و حبوبات می باشند.

- بیماری ها: بیماری های مزمن و عفونت ها می توانند باعث شوند بدن کمتر گلبول قرمز بسازد. این مشکلات باعث افت میزان هموگلوبین خون می شوند. به علاوه برخی درمان ها و داروها هم ممکن است باعث ایجاد کم خونی شوند. برای اینکه بدانید علت کم خونی شما چیست و نیاز به مصرف کدام مکمل دارید بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

- خونریزی: یکی از علل مهم کم خونی از دست دادن خون می باشد. خونریزی قاعدگی زیاد، زخم ها و جراحات، اعمال جراحی، و زخم های خونریزی دهنده دستگاه گوارش باعث از دست دادن خون و ایجاد کم خونی می شوند. افراد مبتلا به کم خونی باید از نظر خونریزی های مخفی مثل خونریزی از دستگاه گوارش مورد بررسی قرار گیرند. خانم هایی که در دوران قاعدگی خون زیادی از دست می دهند حتما باید به صورت سالانه از نظر وجود کم خونی مورد آزمایش قرار گیرند. 

کم خونی آپلاستیک
کم خونی آپلاستیک یک بیماری نادر می باشد که باعث می شود مغز استخوان نتواند تعداد کافی سلول های خونی بسازد. این بیماری بسیار نادر است و از هر یک میلیون نفر 3 نفر به این بیماری دچار می شوند. علت این بیماری می تواند قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس و یا برخی مواد شیمیایی و برخی بیماری های خود ایمنی باشد که به مغز استخوان حمله کرده و باعث این مشکل می شوند. تقریبا یک نفر از هر 5 فرد مبتلا به صورت وراثتی به این بیماری مبتلا می شوند. اغلب اوقات این بیماران برای درمان نیازمند پیوند مغز استخوان هستند.

تالاسمی
برخی بیماری های ارثی می توانند بر تولید سلول های خونی تاثیر گذاشته و باعث کم خونی شوند. تالاسمی یک بیماری ارثی است. بدن بیماران مبتلا به تالاسمی قادر نیست به تعداد کافی گلبول قرمز سالم تولید کند. این بیماری به صورت وراثتی منتقل می شود و از طریق آزمایش خون قابل پیش بینی می باشد.

آنمی سلول های داسی شکل
آنمی یا کم خونی سلول های داسی شکل یک بیماری است که در آن شکل گلبول های قرمز غیر طبیعی است. در این بیماری گلبول های قرمز به جای اینکه گرد باشند به صورت داسی شکل هستند و بنابراین به راحتی نمی توانند در عروق حرکت کنند و باعث ایجاد درد و صدمه در بافت های بدن می شوند. عمر این گلبول ها از گلبول های طبیعی بسیار کمتر است. این بیماری در سیاه پوستان آمریکایی بیش از سایر نژادها مشاهده می شود.

تشخیص کم خونی
بهترین و قطعی ترین روش تشخیص کم خونی انجام آزمایش خون جهت شمارش گلبول ها می باشد. در این آزمایش علاوه بر شمارش میزان گلبول های قرمز و سفید و پلاکت ها، سایر موارد مثل حجم و اندازه آنها و موارد مهم دیگری اندازه گیری می شود. اگر آزمایش شمارش سلول های خونی نشان دهد که فرد دچار کم خونی است لازم است آزمایش های تکمیلی برای تعیین نوع کم خونی انجام گیرد. یکی از مهمترین این آزمایشات اندازه گیری میزان ذخیره آهن بدن می باشد. یکی دیگر از آزمایشات تخصصی در این زمینه آزمایش مغز استخوان است. در این روش نمونه ای از بافت اسفنجی مغز استخوان برداشته شده و مورد بررسی قرار می گیرد.

بیشتر بخوانید: 10 علامت کمبود آهن

درمان کم خونی
درمان کم خونی بستگی به علت آن دارد. یکی از شایعترین انواع کم خونی فقر آهن می باشد. در این موارد استفاده از مکمل های آهن به شدت توصیه می شود. برای جذب بهتر آهن بهتر است آن را به همراه آب میوه های طبیعی حاوی ویتامین ث مثل آب پرتقال مصرف کنید. دقت کنید بین مصرف مکمل های آهن و مواد دارای کلسیم مثل لبنیات و نوشیدنی های حاوی کافئین مثل قهوه و چای فاصله بگذارید زیرا این مواد باعث اختلال در جذب آهن می شوند. برای تعیین میزان آهن مصرفی با پزشک مشورت کنید. در برخی موارد مکمل آهن همراه با اسید فولیک و ویتامین B12 تجویز می گردد. در سایر موارد کم خونی درمان ها معمولا تخصصی هستند.

کم خونی در دوران بارداری
حدود نیمی از خانم های باردار دچار کم خونی فقر آهن هستند. خانم های باردار باید روزانه حدود 30 میلی گرم آهن مصرف کنند. اغلب مولتی ویتامین های پریناتال یا ویتامین های مخصوص بارداری حاوی آهن هستند. در ابتدای بارداری و پس از زایمان حتما باید آزمایش خون جهت بررسی کم خونی صورت گیرد. 

پیشگیری از کم خونی
شما می توانید با داشتن یک رژیم غذایی درست و سالم از برخی از انواع کم خونی پیشگیری کنید. بهتر است به میزان کافی گوشت قرمز، ماهی، حبوبات، سبزیجات دارای برگ سبز و میوه های خشک استفاده کنید. همچنین سعی کنید از غذاهای حاوی ویتامین B12 و اسید فولیک مانند تخم مرغ، فراورده های لبنی، اسفناج و موز استفاده کنید. مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین ث مانند مرکبات باعث جذب بهتر آهن می شوند.