11 عاملی که باعث چاقی شکمی می شوند

چاقی شکمی علاوه بر این که از نظر ظاهری برای فرد ناخوشایند است تاثیرات نامطلوب زیادی بر روی سلامتی دارد. چاقی شکمی یکی از عوامل خطر ابتلا به سندروم متابولیک، دیابت نوع 2، بیماری قلبی و سرطان محسوب می شود.
واژه تخصصی برای چاقی شکمی visceral fat یا چاقی احشایی است که به چاقی و تجمع چربی اطراف کبد و سایر ارگان های شکم اطلاق می شود. حتی افرادی که وزن آنها در محدوده طبیعی است چنانچه دچار چاقی شکمی باشند باز هم در معرض ابتلا به برخی از بیماری ها هستند. در این مقاله به 11 عامل که باعث چاقی شکمی می شوند اشاره شده است.

بیشتر بخوانید: پنج راهکار برای جلوگیری از چاقی شکم

1-خوردنی ها و نوشیدنی ها با قند بالا
اغلب افراد بیش از آنچه تصور می کنند شکر و قند مصرف می کنند. خوردنی های با قند بالا مانند کیک، آبنبات، شکلات می باشند. علاوه بر این ها نوشیدنی های شیرین نیز حاوی قند بالایی هستند. نوشابه های گازدار، قهوه شیرین، چای با قند و آبجو از پرمصرف ترین نوشیدنی های شیرین محسوب می شوند. بررسی ها نشان می دهند که رابطه مستقیمی بین مصرف خوراکی های قند دار و سایز شکم وجود دارد. دلیل این حالت وجود مقادیر بالای فروکتوز است که در قند و شکر خوراکی وجود دارد. هر چند قند و شکر در هر فرمی و به هر شکلی چاق کننده محسوب می شوند ولی نوشیدنی های حاوی شکر مثل آبجو و نوشابه های گازدار مشکل سازتر از بقیه هستند. زیرا فرد می تواند در مدت زمان بسیار کوتاه با نوشیدن مقداری از این نوشیدنی ها مقادیر زیادی قند وارد بدن خود کند.
علاوه بر این بررسی ها نشان داده است که خوراکی های حاوی کالری بالا اگر به صورت مایع باشند ضرر بیشتری دارند زیرا فرد پس از نوشیدن آنها همچنان احساس گرسنگی می کند بنابراین حتی پس از نوشیدن اینها باز هم تمایل به خوردن غذا دارد. این در حالی است که مواد غذایی پرکالری جامد نسبت به مایعات احساس سیری زودتری داشته و قاعدتا فرد زودتر دست از خوردن می کشد.

2-چربی های ترانس
چربی های ترانس ناسالم ترین چربی در جهان محسوب می شوند. چربی های ترانس از طریق افزودن اکسیژن به چربی های غیر اشباع برای ثبات بخشیدن به آنها تولید می شود. چربی های ترانس اغلب برای ماندگاری بیشتر به مواد غذایی مانند مافین ها، کیک ها و کراکرها اضافه می شود. چربی های ترانس خطرات زیادی برای سلامت دارند از جمله مقاومت به انسولین، بیماری های قلبی و بیماری های متعدد دیگر. برخی تحقیقات نشان می دهد که مصرف چربی های ترانس می تواند باعث چاقی شکمی شود. نتیجه مطالعه ای که به مدت 6 سال روی میمون ها انجام شد نشان داد که میمون هایی که 8 درصد تغذیه آنها از چربی های ترانس بود 33 درصد بیش از سایر میمون ها دچار چاقی شکمی شده بودند.

3-عدم فعالیت بدنی و کم تحرکی
سبک زندگی کم تحرک یکی از بزرگترین عوامل خطر برای انواع بیماری ها و به مخاطره افتادن سلامتی محسوب می شود. در طی دهه های اخیر و با تغییر سبک زندگی اغلب مردم نسبت به گذشته تحرک کمتری داشته و این موضوع یکی از عوامل چاقی و به خصوص چاقی شکمی در دهه های اخیر محسوب می شود. بررسی گسترده ای که در فاصله بین سال های 1988 تا 2010 در ایالات متحده آمریکا صورت گرفت نشان داد که عدم تحرک افزایش چشمگیری پیدا کرده و در نتیجه آن چاقی و بزرگی شکم نیز بسیار بیشتر شده است. بررسی دیگری نیز روی دو گروه از زنان صورت گرفت. در این بررسی زنانی که روزانه بیش از 3 ساعت پای تلویزیون می نشستند با زنانی که روزانه کمتر از یک ساعت تلویزیون تماشا می کردند مقایسه شدند. نتیجه این مقایسه نشان داد که زنانی که روزانه بیش از 3 ساعت پای تلویزیون می نشستند 2 برابر بیش از دیگران دچار چاقی شکمی بودند .

علاوه بر این ها نتیجه به دست آمده از یک تحقیق نشان داد که افراد کم تحرک حتی پس از کم کردن وزن هم دچار چاقی شکمی خواهند شد. نتیجه این تحقیق حاکی از آن بود که افرادی که تا یکسال پس از کم کردن وزن تمرینات ورزشی مانند ایروبیک انجام داده بودند دچار چاقی شکمی نشده بودند در حالی که افرادی که کاهش وزن داشتند ولی پس از کم کردن وزن ورزش نمی کردند حدودا 25 تا 38 درصد بیشتر دچار چاقی شکمی شده بودند.

4-رژیم کم پروتئین
دریافت پروتئین کافی از طریق رژیم غذایی یکی از مهم ترین راهها برای پیشگیری از اضافه وزن می باشد. میزان بالای پروتئین در غذا باعث احساس سیری و رضایت در شما خواهد شد و متابولیسم بدن را افزایش داده و در نتیجه منجر به کاهش کالری دریافتی خواهد شد. میزان کم پروتئین دریافتی به مرور زمان باعث تجمع چربی در ناحیه شکم شده و چاقی شکمی را در پی خواهد داشت. مطالعات متعددی در این زمینه صورت گرفته و نتیجه همه آنها بیانگر این هستند که افرادی که مقادیر زیادی پروتئین مصرف می کنند کمتر دچار چاقی شکمی هستند.
علاوه بر این مطالعاتی که روی حیوانات انجام شده نشان می دهد که هورمونی تحت عنوان نوروپپتید Y یا NPY باعث افزایش اشتها شده و منجر به چاقی شکمی می گردد. در صورت مصرف مقدار کم پروتئین میزان هورمون NPY در بدن زیاد شده و در نتیجه چاقی شکمی ایجاد می شود.

5-یائسگی در زنان
در زمان بلوغ هورمون استروژن که در بدن دختران ترشح می شود باعث می شود مقادیری چربی در ناحیه باسن و ران ها ذخیره شود تا بدن برای بارداری در آینده آماده شود. این مقدار چربی زیر جلدی به هیچ وجه برای سلامتی مضر نبوده و معمولا چنانچه مقدار آن بیش از حد معمول باشد و از نظر زیبایی برای فرد خوشایند نباشد از بین بردن آن کار دشواری است. یائسگی به طور معمول یک سال پس از آخرین قاعدگی اتفاق می افتد. در این زمان سطح استروژن به طرز قابل توجهی افت کرده و این موضوع باعث ذخیره چربی در ناحیه شکم می شود.
به طور خلاصه با افزایش سطح استروژن در دوران بلوغ مقادیری چربی در ناحیه ران ها و باسن ذخیره می شود ولی پس از یائسگی و افت شدید سطح هورمون استروژن چربی در ناحیه شکم ذخیره شده و منجر به چاقی شکمی می شود. برخی از زنان پس از یائسگی بیش از بقیه دچار چاقی شکمی می شوند که یکی از عوامل آن ژنتیک فرد می باشد. نتایج جالب به دست آمده از یک تحقیق نشان داد که زنانی که در سنین پایین تر یائسه می شوند کمتر از سایرین دچار چاقی شکمی پس از یائسگی خواهند شد.

6-باکتری های غیر مفید روده ها
صدها نوع باکتری در روده ها به خصوص روده بزرگ زندگی می کنند. برخی از این باکتری ها مفید و برخی دیگر باعث ایجاد مشکل برای سلامتی می شوند. باکتری های موجود در روده ها با نام فلور روده نیز شناخته می شوند. سلامت روده ها در سلامت سیستم ایمنی و پیشگیری از بیماری ها نقش بسیار مهمی دارد. عدم تعادل در باکتری های موجود در روده خطر ابتلا به دیابت نوع 2، بیماری های قلبی، سرطان و سایر بیماری ها را افزایش می دهد. علاوه بر اینها برخی محققان ادعا می کنند که عدم تعادل باکتری های موجود در روده ممکن است باعث چاقی شکمی شود. تحقیقات نشان داده است که تعداد نوعی باکتری موسوم به فرمیکوتس در افراد چاق بیش از افراد با وزن طبیعی است. مطالعات بیانگر این هستند که این باکتری می تواند باعث افزایش جذب میزان کالری دریافتی از غذاها شود.

7- آب میوه
آب میوه ها دارای مقادیری قند هستند. حتی آّبمیوه های شیرین نشده و صد درصد طبیعی نیز حاوی مقادیر بالایی قند می باشند. هر چند آبمیوه های طبیعی مفید بوده و حاوی مقادیر زیادی ویتامین و مواد معدنی هستند اما می توانند باعث مقاومت در برابر انسولین و چاقی شکمی شوند. علاوه براین همان طور که قبلا نیز ذکر شد آبمیوه ها به دلیل اینکه مایع هستند به راحتی و در مقادیر بالا نوشیده شده ولی به نسبت غذاهای جامد احساس سیری در فرد به وجود نمی آورند و همین امر باعث می شود فرد بیش از اندازه آنها را مصرف کند و کالری زیادی وارد بدن شود.

8-استرس و هورمون کورتیزول
کورتیزول یکی از هورمون های ضروری برای بقا می باشد. این هورمون در آدرنال یا غدد فوق کلیوی تولید شده و به هورمون استرس نیز معروف است زیرا به بدن کمک می کند برای پاسخ به استرس آماده شود. اما متاسفانه مقادیر بالای این هورمون می تواند منجر به چاقی و اضافه وزن به خصوص چاقی شکمی شود. در بسیاری از افراد استرس باعث پرخوری می شود. کورتیزول باعث می شود که به جای این که کالری اضافه که تبدیل به چربی شده در سراسر بدن ذخیره شود، بیشتر در ناحیه شکم جمع شده و چاقی شکمی به وجود بیاورد. جالب است بدانید که بدن زنانی که اندازه دور کمر آنها از دور باسن بزرگتر است اغلب هورمون کورتیزول بیشتری هنگام استرس ترشح می کند.

9-رژیم غذایی کم فیبر
بدون شک فیبر یکی از مهم ترین مواد برای سلامتی و کنترل وزن محسوب می شود. برخی از انواع فیبر به احساس سیری و ترشح هورمون هایی که سرکوب کننده گرسنگی هستند کمک می کنند و در نتیجه منجر به جذب کالری کمتر می شوند. در یک بررسی که روی 1114 مرد وزن صورت گرفت مشخص شد که افرادی که فیبر بیشتری مصرف می کردند کمتر دچار چاقی شکمی بودند. مثلا به ازای هر 10 گرم مصرف فیبر بیشتر 3.7 درصد کمتر دچار انباشت چربی در ناحیه شکم می شوند.

10-عوامل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی نقش بسیار بزرگی در چاقی افراد دارند. ذخیره چربی در ناحیه شکم با عوامل ژنتیکی بسیار مرتبط می باشد. مثلا برخی از ژن ها می توانند بر گیرنده هایی که هورمون کورتیزول را تنظیم می کنند تاثیر بگذارند و یا برخی دیگر از ژن ها می توانند بر گیرنده های لپتین leptin که باعث تنظیم میزان جذب کالری می شوند، تاثیر بگذارند. نتیجه تحقیقی که در سال 2014 انجام شد وجود 3 ژن جدید کشف شده را که در افزایش نسبت اندازه شکم به باسن و چاقی شکمی نقش داشتند به اثبات رساند. البته 2 تا از این ژن ها فقط در زنان وجود داشتند. البته تحقیقات در این زمینه هنوز ادامه داشته و این حوزه نیازمند تحقیقات تکمیلی می باشئد.

11-خواب ناکافی
خواب کافی برای سلامتی بسیار لازم است. نتایج مطالعات زیادی نشان می دهد که خواب ناکافی با چاقی به خصوص چاقی شکمی ارتباط دارد. یک مطالعه گسترده که به مدت 16 سال روی 68 هزار زن صورت گرفت نشان داد که زنانی که حداقل 5 ساعت یا کمتر می خوابند 32 درصد بیش از زنانی حداقل 7 ساعت خواب شبانه دارند دچار چاقی هستند. علاوه بر این برخی از اختلالات خواب مانند آپنه می توانند منجر به چاقی شوند. محققان دریافته اند که مردانی که دچار آپنه خواب هستند بیش از سایر مردان که فاقد این مشکل هستند دچار چاقی شکمی هستند.