هیالورونیک اسید و خواص آن را بهتر بشناسیم

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• هیالورونیک اسید چیست؟

• خواص هیالورونیک اسید

• عوارض جانبی احتمالی و اقدامات احتیاطی

هیالورونیک اسید چیست؟

بدن به طور طبیعی هیالورونیک اسید تولید می‌کند که در سلامت پوست، بهبود زخم و استحکام استخوان نقش دارد. هیالورونیک اسید با نام هیالورونان نیز شناخته می‌شود که ماده ای شفاف است و بیشترین مقدار آن در بافت همبند، چشم و پوست وجود دارد.

عملکرد اصلی هیالورونیک اسید حفظ آب و رطوبت برای محافظت از نرمی و لطافت بافت‌ها است. اسید هیالورونیک کاربرد های متنوعی از جمله استفاده در سرم‌های موضعی ، قطره‌های چشمی، مکمل های جوانسازی و آمپول های تزریقی بیماری های مفاصل نیز دارد.

خواص هیالورونیک اسید

در این مقاله به بررسی 7 مزیت علمی هیالورونیک اسید می‌پردازیم.

1. هیالورونیک اسید، افزایش سلامت و حفظ حالت ارتجاعی پوست ( انعطاف پذیری)

هیالورونیک اسید به طور طبیعی در پوست وجود دارد و با اتصال به آب باعث حفظ رطوبت پوست می‌شود. با افزایش سن ، پوست نیز مانند دیگر اعضا و بافت های بدن رو به پیری می‌گذارد و ناگزیر میزان هیالورونیک اسید طبیعی آن کاهش می‌یابد. همچنین عوامل محیطی نظیر آلودگی، اشعه فرابنفش و دود تنباکو می‌تواند در کاهش میزان هیالورونیک اسید پوست، نقش به سزایی را ایفا کند. 

کاهش میزان هیالورونیک اسید را می‌توان با مکمل های حاوی آن جبران نمود. یکی از مکمل های بسیار مناسب در این زمینه قرص هیالورون پلاس است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که وجود کلاژن، ویتامین c و بیوتین در کنار هیالورونیک اسید اثربخشی آن را در حفظ سلامت پوست افزایش می دهد. در قرص هیالورون پلاس آپوویتال این ترکیبات با دوز مناسب در کنار یکدیگر قرار داده شده اند. 

در سال 2014 مطالعاتی مبنی بر استفاده روزانه هیالورونیک اسید صورت گرفت که نتایج مشاهده شده حاکی از آن است که مصرف روزانه هیالورونیک اسید با دوز‌های 120 تا 240 میلی گرم به مدت یک ماه سبب افزایش چشمگیر رطوبت پوست و کاهش خشکی آن در بزرگسالان می‌شود. 

مطالعات متعددی نشان می‌دهد که مکمل‌های هیالورونیک اسید می‌تواند با هیدراته کردن پوست میزان چین و چروک‌ها را کاهش دهد. استفاده از سرم‌های هیالورونیک اسید علاوه بر کاهش چین و چروک‌ها به کاهش قرمزی و التهابات پوستی نیز کمک می‌کند. برخی پزشکان از تزریق پر کننده های هیالورونیک اسید برای جوان‌سازی و استحکام پوست بهره می‌برند.

برای کسب اطلاعات بیشتر به (مقاله هیالورون پلاس؛ کپسول سلامتی و زیبایی) تالیف و ترجمه دکتر احسان عمادی مراجعه کنید.

2. تسریع بهبود زخم‌ها با هیالورونیک اسید

این ماده ارزشمند در تسریع روند بهبودی زخم‌ها نقش کلیدی دارد. هنگام بروز آسیب‌های بافتی نیازمند ترمیم، میزان طبیعی هیالورونیک اسید افزایش می‌یابد و با کنترل میزان التهاب و ارسال سیگنال برای خون رسانی بیشتر به محل آسیب‌ دیده ، باعث تسریع در روندی بهبودی زخم‌ها می‌شود.

تعدادی از مطالعات قدیمی نشان می‌دهد که استفاده از هیالورونیک اسید علاوه بر کاهش اندازه زخم، درد ناشی از آن را نیز سریعتر از برخی از مسکن‌ها یا سایر درمان‌ها تسکین می‌بخشد.

از ویژگی های هیالورونیک اسید می‌توان به خواص آنتی‌باکتریال آن نیز اشاره نمود. بر این اساس استفاده از آن بر روی زخم های باز می‌تواند احتمال عفونت را کاهش دهد علاوه بر این در کاهش بیماری‌های لثه، تسریع روند بهبود زخم های حاصل از جراحی دندان و درمان زخم‌های دهانی در صورت استفاده موضعی موثر است.

با وجودی که تحقیقات بر روی سرم‌ها و ژل‌های حاوی هیالورونیک اسید خبر از خواص امیدوار کننده آن دارد ، تاکنون تحقیقی نتوانسته اثر خوراکی آن را تایید کند.(تحقیقات حاکی از آن است که استفاده موضعی موثر بوده اما در صورت استفاده خوراکی تاییدی بر تاثیر آن وجود ندارد). اما از آنجایی که مصرف مکمل‌های خوراکی هیالورونیک اسید، می تواند موجب افزایش آن در پوست شود پس غیر ممکن نیست که خواص و پیامدهای مثبتی را در پی داشته باشد.

3. هیالورونیک اسید و خواص روان کنندگی استخوان‌ها جهت تسکین درد های مفصلی 

هیالورونیک اسید به طور طبیعی در مایع بین مفصلی وجود دارد. مایع بین مفصلی از ساییدگی استخوان‌ها بر روی یکدیگر جلوگیری کرده و مانع ایجاد دردهای آزار دهنده می‌شود. استفاده از هیالورونیک اسید در بیماران مبتلا به آرتروز توصیه می‌شود. آرتروز بیماری دژنراتیو است که باعث فرسایش استخوان در طول زمان می‌گردد.

تحقیقات حاکی از آن است که استفاده مداوم از هیالورونیک اسید با دوزهای 80 تا 200 میلی‌گرم در روز در بیماران مبتلا به آرتروز به مدت حداقل دو ماه ، درد زانو را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.( به ویژه در افراد 70_40 سال)

هیالورونیک اسید می‌تواند به طور مستقیم برای تسکین درد به مفاصل تزریق شود اما به علت ریسک عوارض جانبی و تسکین جزئی درد، توصیه نمی‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد مکمل‌های خوراکی همچون قرص هیالورونیک اسید در کنار تزریقات آن به افزایش میزان تسکین درد و افزایش زمان بین تزریق کمک می‌کند.

4. هیالورونیک اسید و کاهش علائم رفلاکس اسید 

تحقیقات جدید نشان میدهد مکمل های هیالورونیک اسید ممکن است به کاهش علائم رفلاکس اسید کمک کند. در رفلاکس اسید، محتویات معده ( اسید معده) به گلو برگشته و باعث تخریب بافت پوششی مری می‌شود همچنین احساس درد و سوزش رخ می‌دهد.

مطالعه ای در سال 2012 نشان داد که استفاده از هیالورونیک اسید در کنار کندرویتین سولفات بافت آسیب دیده گلو را سریع تر از ترمیم خود به خودی سلول ها انجام می‌دهد.

مطالعه ای دیگر نشان از آن دارد که مکمل اسید هیالورونیک و کندرویتین سولفات به همراه دارو های کاهنده اسید، علائم رفلاکس را 60 درصد بیشتر از مصرف داروهای کاهنده اسید به تنهایی ، کاهش می‌دهد.

همچنین مطالعه ای قدیمی تر نشان می‌دهد مکمل نام برده 5 برابر موثر تر از مسکن ها عمل می‌کند. برای تکرار نتایج ،مطالعات بیشتری نیاز است چرا که تحقیق و مطالعه در این زمینه هنوز نوپاست.

5. هیالورونیک اسید و رفع ناراحتی‌های ناشی از خشکی چشم

تقریبا 11 درصد از افراد میانسال علائم خشکی چشم ناشی از کاهش تولید اشک یا تبخیر سریع آن را تجربه می‌کنند. از آنجایی که هیالورونیک اسید وظیفه حفظ رطوبت را به عهده دارد ، اغلب در درمان خشکی چشم استفاده می‌شود و سلامت چشم را بهبود می‌بخشد.

لنز های تماسی حاوی هیالورونیک اسید آهسته رهش به عنوان یک درمان احتمالی برای خشکی چشم در حال توسعه هستند. همچنین قطره‌های چشمی حاوی هیالورونیک اسید در جراحی‌های چشم برای کاهش التهاب و تسریع روند بهبودی زخم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

با وجودی که تماس مستقیم این قطره ها با چشم باعث کاهش علائم ناشی از خشکی و بهبود سلامت عمومی چشم می‌شود، هنوز دلیلی بر اثبات تاثیر مشابه در مکمل‌های خوراکی هیالورونیک اسید بر خشکی چشم وجود ندارد.

اما مطالعه کوچکی که روی 24 نفر انجام شده، نشان می‌دهد که مصرف همزمان قطره های هیالورونیک اسید و مکمل‌های خوراکی آن موثرتر از مصرف این قطره‌ها به تنهایی می‌باشد. با این حال برای اثبات تاثیر مثبت مکمل‌های خوراکی هیالورونیک اسید بر خشکی چشم، نیازمند مطالعات گسترده تر با کیفیت بیشتری هستیم.

6. هیالورونیک اسید و حفظ استحکام استخوان 

تحقیقات حیوانی جدید برای تاثیر هیالورونیک اسید بر سلامت استخوان آغاز شده است. دو مطالعه قدیمی نشان داده مکمل‌های هیالورونیک اسید به کاهش سرعت تحلیل استخوان در موش های استئوپنی ( مرحله‌ی قبل از پوکی استخوان البته این به این معنی نیست که بروز پوکی استخوان حتمی است در واقع شرایطی که تراکم استخوان کمتر از میزان مورد قبول در میانگین سنی باشد، استئوپنی رخ داده است) کمک می‌کند. 

مطالعاتی کهن تر نشان می‌دهد دوز های بالای هیالورونیک اسید سبب افزایش فعالیت سلول های استئوبلاست (با مسئولیت ساخت بافت استخوانی جدید) می‌شود. هرچند در این باره نیازمند تحقیقات وسیع تری هستیم اما مطالعات اولیه روی حیوانات و لوله های ازمایش، نوید نتایجی امیدوار کننده را می‌دهند.

7. هیالورونیک اسید و جلوگیری از درد مثانه 

3تا 6درصد بانوان از سیستیت بینابینی یا سندرم مثانه دردناک رنج می‌برند. این اختلال با حساسیت و درد، هنگام لمس شکم و تکرر ادرار همراه است. با وجودی که علت این اختلال ناشناخته است، عواملی برای کاهش علائم آزار دهنده آن وجود دارد که می‌توان از هیالورونیک اسید برای تسکین این علائم نام برد. با ورود مستقیم هیالورونیک اسید از طریق سوند ادراری به مثانه می‌توان علائم ناشی از اختلال مذکور را کاهش داد. 

دلیل تاثیر مثبت هیالورونیک اسید بر تسکین علائم این اختلال مجهول است اما چنین فرض می‌شود که هیالورونیک اسید به ترمیم بافت آسیب دیده‌ی مثانه کمک می‌کند. 

هنوز مطالعاتی مبنی بر اثبات تاثیر خوراکی هیالورونیک اسید بر تسکین علائم سیستیت بینابینی انجام نشده است. مشخص نیست که مکمل های خوراکی هیالورونیک اسید، پتانسیل افزایش میزان مورد نیاز هیالورونیک اسید مثانه، برای کاهش علائم سیستیت بینابینی را دارند یا خیر! 

عوارض جانبی احتمالی و اقدامات احتیاطی

هیالورونیک اسید ماده‌ای بی‌خطر است و عوارض جانبی کمی برای آن گزارش شده است. از آنجایی که بدن به طور طبیعی آن را تولید می‌کند، واکنش‌های آلرژیک بسیار نادر است.

مطالعه‌ای بر روی 60 نفر از افراد مبتلا به آرتروز که تجربه‌ی مصرف روزانه 200 میلی‌گرم هیالورونیک اسید طی یک سال را داشتند، خبر از بی عارضه بودن این محصول می‌دهد. با این حال اثرات آن طی بارداری و شیردهی، به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است، بنابراین استفاده در گروه‌های مذکور توصیه نمی‌گردد. همچنین شواهد حاکی از آن است که در حضور هیالورونیک اسید، سلول‌های سرطانی با سرعت بیشتری رشد می‌کنند. به همین دلیل استفاده از آن در افراد مبتلا و یا افراد با سابقه ابتلا اجتناب گردد. تزریق هیالورونیک اسید به پوست و مفاصل با خطر عوارض جانبی همراه است هرچند که اثرات منفی در بیشتر موارد با روش‌های تزریق مرتبط است و ارتباطی با هیالورونیک اسید ندارد.

سخن پایانی

مصرف هیالورونیک اسید در اکثر افراد بدون عارضه جانبی بوده و فواید سلامتی چشمگیری را به همراه دارد. هیالورونیک اسید به دلیل فواید پوستی متعدد از جمله کاهش خشکی و چین و چروک‌های پوست و نیز تسریع بهبود زخم شناخته شده است. همچنین تسکین درد مفاصل در افراد مبتلا به آرتروز، بهبود خشکی چشم و کاهش علائم سیستیت بینابینی از ویژگی های غیر قابل انکار این ماده می‌باشد.

اطلاعات اولیه این مقاله برگرفته از "Surprising Benefits of Hyaluronic Acid" منتشر شده در Healthline است که نگارش و ترجمه آن بر عهده آقای سید مصطفی جلالی کارشناس ارشد تغذیه بوده است. خانم دکتر شیدا احمدی کولایی دکترای تخصصی داروسازی - گرایش فارماکوگنوزی و خانم دکتر الهه عبدالهی دکترای تخصصی داروسازی- گرایش فارماکولوژی نیز عهده دار ویراستاری علمی این اثر می‌باشند.