نقش ریز مغذی ها در بیماری های خود ایمنی

بیماری های خود ایمنی گروهی از بیماری ها با علت نا مشخص می باشند که در آن سیستم ایمنی بدن بر علیه بافت های خود وارد عمل شده و به تخریب بافت های خودی می پردازد و در واقع بافت های خودی را غیر خودی تشخیص می دهد. هر چند علت این گروه از بیماری ها نا مشخص می باشد ولی عوامل مساعد کننده ای هم چون علل ژنتیک و عوامل محیطی برای آنها شناخته شده است. از بین عوامل محیطی علاوه بر عفونت ها، کمبود برخی ریز مغزی ها به عنوان زمینه ساز، تشدید کننده و یا عامل تأخیر در پاسخ به درمان ذکر شده اند. در این مقاله به مرور برخی از این عوامل در ارتباط با بیماری های اتوایمیون پرداخته می شود. 

بیماری های اتوایمیون و عوامل استرس اکسداتیو: 
در مطالعات سال های اخیر استرس های اکسیداتیو به عنوان یکی از عوامل بروز بیماری های اتوایمیون از جمله هنوخ شوئن لاین پورپورا و التهاب مزمن مفصل جوانان مطرح شده است و بنابراین تاثیر برخی از مکمل ها به عنوان آنتی اکسیدان در پیشگیری از بیماری و یا جلوگیری از شدت بیماری مطرح می باشد. به طور کلی در هر بیماری التهابی با افزایش واکنش گرهای آزاد اکسیژن روبه رو هستیم. هرچند نقش آنها در بیماری زایی در بیماری های خاص مورد اختلاف نظر است، مطالعات متعددی بر نقش آسیب های اکسیداتیو و افزایش رادیکال های آزاد در بیماری های التهابی خود ایمن تاکید دارند. همچنین در مطالعات اخیر شواهدی از بر هم خوردن تعادل بین سطوح سرمی آنتی اکسیدان ها در این بیماری ها یافت شده است. بنابراین افزودن داروهای با خاصیت آنتی اکسیدانی مانند ویتامین E به رژیم های درمانی بیماران مبتلا به بیماری های اتوایمیون می تواند در پاسخ درمانی مناسب تر موثر باشد. 

کودکان دچار آرتریت مزمن کودکان در معرض آسیب های اکسیداتیو قرار دارند و سطح سرمی عوامل ضد اکسیداتیو در افراد دچار آرتریت مزمن کاهش قابل ملاحضه ای داشتند. به عبارت دیگر استرس اکسیداتیو در آرتریت مزمن ایدوپاتیک افزایش می یابد و دفاع آنتی اکسیدانی کاهش می یابد. 

بیماری های اتوایمیون و ویتامین ها 
ویتامین D: 
از بین ویتامین ها، نقش ویتامین D در درمان بیماری های اتوایمیون بسیار مطالعه شده است. همچنین شواهد اپیدمیولوژیک نشان می دهد که ارتباط معنی داری بین کمبود ویتامین D و بروز بیماری های خود ایمنی وجود دارد. 
وجود گیرنده ویتامین D یا (VDRs) در سلول های سیستم ایمنی بدن مؤید این موضوع است که ویتامین D می تواند خاصیت تنظیم ایمنی داشته باشد. ویتامین D در بهبود عملکرد اندوتلیال نقش داشته و در بیماران مبتلا به لوپوس باعث افزایش موفقیت درمان می شود. کمبود ویتامین D یک عامل خطر در عوارض قلبی – عروقی می باشد و بنابراین تجویز ویتامین D به عنوان مکمل می تواند با بهبود تون اتونوم قلبی باعث کاهش ریسک گرفتاری قلبی در بیماری های اتوایمیون شود. 

بیشتر بخوانید: کمی ویتامین D بفرمایید

ویتامین A: 
از ویتامین های موثر دیگر در بیماری های اتو ایمیون ویتامین A می باشد. کمبود ویتامین A ارتباط مستقیمی با اختلال سیستم ایمنی و ابتلا به بیماری های عفونی دارد. کمبود ویتامین A می تواند زیر گروه های سلول های T، سیتو کائین ها و زیر گروه های آنتی بادی را تحت تاثیر قرار دهد.
ویتامین E: 
در مطالعات حیوانی کمبود ویتامین E و رژیم غذایی حاوی اسید های چرب امگا3 و 6 نیز با تحت تاثیر قرار گرفتن سیستم ایمنی باعث افزایش احتمال ابتلا به عفونت می شود. ویتامین E و سایر مواد آنتی اکسیدان باعث افزایش تعداد سلول های CD4+ می شوند. همچنین کمبود ویتامین E با آسیب به غشای لیزوزومی می تواند باعث شروع فرآیند التهاب شود. 
ویتامین B6 یا پیریدوکسین: 
کمبود پیریدوکسین باعث القای آتروفی سیستم لنفوئیدی و در نتیجه کاهش سلول های لنفوسیت می شود. همچنین در کمبود پیریدوکسین پاسخ آنتی بادی و تولید ااینترلوکین 2 کاهش می یابد. 

بیماری های اتوایمیون و ریز مغذی ها: 
روی: 
در حیوانات نشان داده شده است روی در پیشگیری از بیماری های اتوایمیون موثر است و می تواند از فرآیند ایمونوپاتولوژیک جلوگیری نماید. 

مس: 
در مطالعات نشان داده شده است مس در جلوگیری از عفونت موثر است و کمبود ان باعث اختلال عملکرد سلول های T و کاهش تولید اینترلوکین 2 می شود.
سلنیوم: 
کمبود سلنیوم باعث افزایش ابتلا به بیماری های عفونی می شود. سلنیوم با افزایش عملکرد سلول های T و TNF بتا باعث افزایش فعالیت سلول های natural killer cell می شود. 

سایر موارد: 
رژیم غذایی حاوی اسید های چرب امگا 3 و 6 با کاهش کوکائین های پیش التهابی باعث تاخیر و کند شدن و شدت روند التهابی در بیماری های اتوایمیون در مدل حیوانی شده است. مطالعات تجربی و بالینی نشان داده که مکمل روغن ماهی در رژیم غذایی، سبب تعدیل پاسخ های ایمنی و التهابی به ویژه در درگیری های مفصلی می شود.

علاوه بر موارد فوق اختلالات تغذیه ای ناشی از وجو التهاب، درمان طولانی با دارو های استروئیدی و ایمونوساپرسیو و همچنین کم تحرکی ناشی از بیماری های اتوایمیون، سبب بروز عوارضی می شود که نیازمند تجویز مکمل ها در طی درمان بیماری می باشد. کاهش تراکم استخوانی و ریسک بروز استئوپروز، تجویز ویتامین D و کلسیم را در کنار سایر عوامل پیشگیری کننده ایجاب می نماید.

کم خونی بیماری مزمن از عوارض شایع بیماری های اتوایمیون می باشد که گاهی نیازمند تجویز آهن می باشد. 
عوارض ناشی از برخی دارو های رایج در درمان بیماری های اتوایمیون نیز نیازمند تجویز پیشگیرانه مکمل های تغذیه ای می باشد. تجویز اسید فولیک یا اسید فولینیک در درمان طولانی مدت با داروی متوترکسات برای پیشگیری از زخم های مخاطی از جمله این موارد است.

دکتر وحید ضیائی