ارزیابی اثرات پروپولیس یا بره موم در بیماری کرونا ویروس 2019

کرونا ویروس ها به عنوان عضوی از خانواده ی کروناویریده (Coronaviridae)، به طور طبیعی در پستانداران و پرندگان شیوع پیدا می کنند. اگرچه بیشتر عفونت‌های انسانی ناشی از ویروس‌های کرونا، خفیف هستند، اما در دو دهه گذشته، ویروس هاس سارس، مرس و کووید19 افراد زیادی را به عفونت حاد و شدید تنفسی مبتلا کرده‌اند. ابتلا به کووید 19، بسیار مرگبارتر از آنفولانزا و انواع دیگر بیماری‌هایی است که اخیرا در سراسر جهان تاثیر داشته‌اند. از این رو دولت ها مجبور به اقدامات غیر معمول مانند محدود کردن سفر، جلوگیری از فعالیت های اجتماعی و ارتباطات غیر ضروری شده اند. مهار این ویروس در بسیاری از کشورها از جمله کشور خودمان، به دغدغه ای جدی مبدل شده است. با عادی انگاری شرایط، کاهش فاصله اجتماعی و بازگشت افراد در مشاغل غیر ضروری به محل کار، افراد بیشتری در معرض خطر عفونت قرار می‌گیرند. به همین خاطر، هر گزینه‌ای که بتواند به پیشگیری از بیماری و پیامدهای ابتلا به آن کمک کند، می‌تواند مفید باشد.

با توجه به تعداد زیاد مرگ و میرها و سایر آسیب‌هایی که این بیماری همه‌گیر ایجاد می‌کند، نیاز فوری به یافتن فرآورده های ایمن که قادر به مهار ویروس، کاهش عفونت‌زایی آن و یا کاهش علائم عفونت باشند، احساس می شود. در این بین، توجه به محصولات طبیعی که به طور گسترده و برای سالیان متمادی برای بهبود بیماری‌های ویروسی تنفسی بکار رفته اند، حائز اهمیت است. از آنجایی که این فرآورده های طبیعی عموما ارزان، در دسترس و به ندرت عوارض جانبی نامطلوبی دارند و می توانند پاسخگوی نیاز بسیاری از افراد باشند.

برای مطالعه بیشتر: پروپولیس می تواند در مقابل ویروس موثر باشد؟

پروپولیس یا بره موم از جمله مواد طبیعی است که در طب سنتی ملل مختلف از جمله ایران کاربرد درمانی داشته و اثرات بیولوژیکی متعددی همچون خواص ضد التهابی، آنتی اکسیدانی، تعدیل سیستم ایمنی، ضد باکتریایی، ضد قارچی و ضد ویروسی برای آن ذکر شده است. کاربرد بره موم در تقویت سیستم ایمنی و بهبود عفونت های فوقانی دستگاه تنفسی، در مطالعات آزمایشگاهی و بالینی متعدد بررسی و تایید شده است. این فرآورده ی ارزشمند، پس از جمع آوری توسط زنبور عسل و اضافه کردن آنزیم های بزاقی به آن، برای پوشش دیواره داخلی و اندود کردن درزهای کندو مورد استفاده قرار می گیرد. ترکیبات فلاونوییدها، اسیدهای فنولیک و ترپن ها، ترکیبات شیمیایی عمده ی موجود در پروپولیس می باشند. محتوای این فرآورده به مقدار زیادی تحت تاثیر منطقه جغرافیایی و نوع پوشش گیاهی قرار گرفته و این امر می تواند بر روی اثرات فارماکولوژیکی اثرگذار باشد. از این رو به منظور مشاهده اثرات کمک درمانی، استفاده از فرآورده های استاندارد و با کیفیت دارای مجوز سازمان غذا و دارو توصیه می شود.

در ادامه به برخی از مکانیسم های تایید شده ی پروپولیس در مدیریت بیماری کرونا می پردازیم.

تعدیل سیستم ایمنی
مطالعات آزمایشگاهی استفاده از پروپولیس را به عنوان یکی از فرآورده های موثر در تعدیل فعالیت سیستم ایمنی تایید کرده اند. این خصلت در مدیریت این بیماری حائز اهمیت است، زیرا چنانچه سیستم ایمنی قادر به پاسخ قاطع به کرونا ویروس-19 نباشد، تکثیر ویروس و عفونت زایی آن تسهیل می گردد، اما اگر پاسخ التهابی بیش از حد ضرورت باشد، منجر به آسیب به ریه و سایر اندام ها می گردد. پروپولیس، می تواند در ارتقای قدرت دفاعی و پاسخ ایمنی در طول مراحل اولیه بیماری کمک کرده و در مراحل بعدی، از پاسخ التهابی شدید ممانعت کند. اثرات این فرآورده در تحریک سیستم ایمنی، با محدود سازی ورود ویروس به داخل سلول، تحریک فعالیت ماکروفاژها، افزایش تولید آنتی‌بادی و افزایش تولید سیتوکاین ها بروز می یابد. همچنین این ترکیب طبیعی با اثرات ضد التهابی و جلوگیری از تولید بیش از حد سیتوکاین پیش التهابی در تنظیم پاسخ ایمنی بدن اثرگذار است.
علاوه بر این، پروپولیس با مهار فعالسازی PAK-1، به طور بالقوه از فیبروز ریوی جلوگیری می کند. برای درک بهتر این مطلب، باید به نقش مشارکتی  PAK-1 در سرکوب لنفوسیت‌های B و T اشاره کرد. بدین ترتیب با سرکوب لنفوسیت ها، پادتن کافی برای مقابله با ویروس تولید نمی شود و این امر منجر به عدم بروز پاسخ ایمنی قاطع و کاهش کارآیی سیستم دفاعی بدن می گردد. علاوه بر آنچه گفته شد، PAK-1 در پاسخ التهابی شدید و بروز طوفان سایتوکاینی نیز دخیل است. این پاسخ افسارگسیخته باعث تخریب بافت ریه و نقص عملکرد آن در تبادل گازهای تنفسی می شود. بره موم به عنوان یک بازدارنده ی طبیعی PAK-1 علاوه بر اثرات ضد ویروسی و توانایی مقابله با ویروس، در پاسخ ایمنی نرمال موثر است. کافئیک اسید فنیل استر (CAPE)، به عنوان یکی از اجزای پروپولیس در تعدیل سیستم ایمنی مطرح است.

اثرات ضد ویروسی
در مطالعات پیشین، اثرات ضد ویروسی و تحریک سیستم ایمنی پروپولیس در برابر ویروس‌های آنفلوآنزا، هرپس سیمپلکس (HSV ) و نقص ایمنی انسانی (HIV) گزارش شده است. پس از انتشار جهانی بیماری کووید 19، به علت اثرات پروپولیس در درمان عفونت های تنفسی، ارزیابی فعالیت این فرآورده در برابر کرونا ویروس صورت گرفت. بره موم با مهار اتصال اسپایک پروتئین ویروس به گیرنده میزبان و مهار فعالیت ویروس، از ورود آن به داخل سلول و ایجاد عفونت جلوگیری می کند. این فرآورده در مهار آنزیم پروتئاز ویروس کرونا و ممانعت از تکثیر ویروس نیز نقش دارد.

اثرات ضد باکتریایی
آلوده شدن سلول به ویروس‌ هایی از جمله ویروس کرونا، احتمال آلوده شدن به باکتری‌ هایی مانند هموفیلوس آنفلوآنزا و استافیلوکوکوس پنومونیا را افزایش می‌ دهد. از این رو، استفاده از فرآورده هایی که علاوه بر اثرات ضد ویروسی، قادر به مهار باکتری نیز باشند و مانع از عفونت‌ های هم‌ زمان ویروسی و باکتریایی شوند، حائز اهمیت است. پروپولیس علاوه بر اثرات ضد ویروسی به عنوان یک آنتی بیوتیک طبیعی بر مهار رشد و از بین بردن باکتری ها اثرگذار است. در پژوهش های پیشین، اثرات ضد باکتری ترکیبات موجود در پروپولیس در برابر طیفی گسترده از باکتری ‌های مولد عفونت‌ های دستگاه تنفسی نظیر استافیلوکوکوس پنومونیا، هموفیلوس آنفلوآنزا، هموفیلوس پاراآنفلوآنزا، موراکسلا کارتارالیس و استرپتوکوکوس پیوژنز گزارش شده است. برخی از مکانیسم های محتمل عبارتند از ممانعت از تقسیم سلولی باکتریایی، تغییر ماهیت سیتوپلاسم و افزایش نفوذپذیری غشای باکتریایی، پارگی و لیز نسبی سلول‌های باکتریایی و مهار سنتز پروتئین باکتریایی. در مطالعات، فعالیت ضد باکتریایی پروپولیس به ترکیباتی مانند پینوبنکسین، پینوسیمبرین، گالانجین و کافئیک اسید فنیل استر نسبت داده شده است.

اثرات ضد التهابی
بحرانی‌ترین موارد ابتلا به COVID-19، که به مراقبت‌های ویژه و وابستگی طولانی ‌مدت به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز دارند و در مواردی حتی به مرگ منجر می‌شوند، در نتیجه ی پاسخ ایمنی- التهابی بیش از حد رخ می دهند. در بیماران مبتلا به نوع شدید کووید 19 در مقایسه با افراد مبتلا به نوع خفیف، سطوح سرمی سیتوکاین های پیش التهابی مانند 1IL- ، 6 IL- و  TNF-α بیشتر بوده است. پروپولیس با تحت تأثیر قرار دادن فاکتورهایی که مسئول رونویسی از ژن‌ های سایتوکاین ‌های التهابی هستند، به کاهش این التهاب کمک می کند. آزمایش‌های حیوانی نیز به اثرات بره‌موم در کاهش سطوح سایتوکاین های پیش التهابی مانند 6 IL- و  TNF-αو افزایش سطوح سیتوکاین تنظیمی 10 IL- اشاره دارند. علاوه بر آن، ترکیبات موجود در پروپولیس با مهار بیان بیش از حد PAK-1، که عاملی مهم در طوفان سیتوکاینی است، می توانند در جلوگیری از مرگ و میر بیماران بستری موثر باشند.

اثرات ضد انعقادی
تغییرات مولکولی ناشی از کووید مشابه تغییراتی است که در موارد بیمارهای عروقی ریه دیده می شوند و می توانند به افزایش ریسک انعقاد پذیری در ریه و ایجاد میکروترومبوز (لخته های خونی کوچک) منجر گردند. این افزایش ریسک انعقادی و احتمال ایجاد لخته که عمدتا در بیماران مبتلا به نوع شدید کووید 19مشاهده می شود، در افزایش میزان مرگ و میر دخیل است. شواهد نشان می‌دهند که پروپولیس می‌تواند تجمع پلاکتی و دیگر پارامترهای مرتبط با ترومبوز را کاهش دهد. از این رو در کنار سایر اثرات سودمند خود، در این مورد نیز مفید باشد.

بررسی نتایج مطالعات مولکولی (Docking) بر روی ترکیبات موثره ی گیاه پروپولیس
امروزه به منظور کاهش هزینه و زمان در تولید دارو، توجه زیادی به پیش مطالعات در طراحی دارو به روش های بیوانفورماتیکی شده است. در این میان، داکینگ مولکولی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این تکنیک با پیش بینی چگونگی تعامل پروتئین گیرنده با ترکیبات فعال زیستی، نحوه میان کنش آن ها بررسی می گردد و عوامل موثر در بر هم کنش پایدارتر و مهم از لحاظ شناخت دارو تعیین می شود. در ادامه به برخی از این مطالعات بر روی پروپولیس می پردازیم.
ترکیبات بیولوژیکی موجود در پروپولیس می توانند با ممانعت از اتصال کرونا ویروس19 به سلول میزبان و همچنین جلوگیری از تکثیر ویروسی، اثرات ضدویروسی خود را اعمال کنند. ورود ویروس به سلول‌های هدف نیازمند اتصال اسپایک پروتئین سطح ویروس کووید 19 به گیرنده های (ACE-2) سلول های ریه می باشد. با توجه به اثرات ضد ویروسی پروپولیس، مطالعات مولکولی در جهت یافتن ترکیباتی در این فرآورده که قادر به اتصال به اسپایک پروتئین ویروس و یا گیرنده های (ACE-2) باشند و با درگیر کردن آن ها، مانع از ورود ویروس به سلول میزبان باشند، انجام گرفته است. نتایج نشان می دهد که برخی ترکیبات موجود در پروپولیس مانند میرستین، هسپرتین، پینوسمبرین، کوئرستین، کامفرول و (CAPE)، از این طریق در ممانعت از ورود ویروس به داخل سلول و جلوگیری از بیماری زایی موثر هستند.

یکی از رویکردهای دیگری که در روند کشف ترکیبات مطلوب برای درمان این بیماری اتخاد شده است، بررسی اثر مهارکننده‌ های پروتئازی مختلف با منشأ طبیعی بر روی فعالیت آنزیم پروتئاز اصلی کرونا ویروس است. این آنزیم نقش اساسی در تکثیر و عفونت‏زایی ویروس دارد. نتایج مطالعات مولکولی بر روی ترکیبات پروپولیس، نشان می دهد که برخی اجزای سازنده ی این فرآورده در مهار آنزیم پروتئاز ویروس کرونا و ممانعت از تکثیر ویروس موفق عمل کرده اند. این ترکیبات عبارتند از (‏CAPE)‏، گالانجین، کریزین و کافئیک اسید که علیرغم تنوع موجود در بره موم های جمع آوری شده در نقاط مختلف، در انواع مختلف این فرآورده یافت می شوند.

ارزیابی اثرات پروپولیس بر علائم بالینی بیماران مبتلا به Covid 19
آنالیز داده های حاصل از مطالعات بالینی بر روی افراد مبتلا به کرونا که در کنار استفاده از داروی استاندارد بر اساس پروتکل های درمانی، از فرآورده های حاوی پروپولیس با دوز 300 میلی‌گرم ، 3 بار در روز و به مدت 2 هفته استفاده کرده اند، حاکی از این است که این فرآورده در کاهش علائم بالینی و پارامترهای آزمایشگاهی موثر بوده است.

نتیجه گیری
با توجه به اثرات مفید پروپولیس در تقویت سیستم ایمنی، استفاده از فرآورده های حاوی این ترکیب سودمند به عنوان راهکاری مناسب جهت پیشگیری و کمک به روند بهبودی بیماران مبتلا به این ویروس، پیشنهاد می شود.

در اینجا می توانید محصولات حاوی پروپولیس در داروکده را مشاهده نمایید:
افشانه بینی نازومیون گیاهان سبز زندگی
اسپری طبیعی بیمیون گیاهان سبز زندگی
شربت پرومیون گیاهان سبز زندگی
اسپری کیدز بیمیون گیاهان سبز زندگی
شربت پروپولیس پلاس ساپلاس مدز
قرص پروپولیس پلاس اکیناسه نووهیل
قرص مکیدنی رویال ژلی و پروپولیس ویتارمونیل