علل بدخوابی کودکان

نوزادان در دو ماه ابتدای زندگی حدود 12 تا 18 ساعت از شبانه روز را خواب هستند. کمتر نوزادی تمام طول شب تا صبح را می خوابد و اغلب نوزادان چندین بار در طول شب بیدار می شوند. اما تا حدود سن 9 ماهگی اغلب کودکان شب تا صبح را بدون وقفه می خوابند. البته منظور از خواب شبانه حدود 6 ساعت خواب می باشد. علل و عوامل مختلفی برای بدخوابی کودکان وجود دارد که برخی از آنها به راحتی قابل کنترل و اصلاح هستند که در این مقاله به شایع ترین آنها اشاره می گردد.

روش های نادرست خواباندن کودک
یکی از روش‌های نادرست برای خواباندن کودک که اغلب والدین از آن استفاده می‌کنند تکان دادن کودک برای خواباندن است. این کار باعث می شود که کودک به مرور زمان به آن عادت کرده و نتواند بدون کمک به خواب برود و در صورت عدم انجام آن کودک گریه می کند تا به مقصود خود برسد. بهتر است از همان دوران نوزادی هنگامی که کودک خواب آلود است و زمان خواب کودک فرارسیده او را روی تخت خودش بگذارید تا بخوابد و از هر گونه تکان دادن و لالایی خواندن اجتناب کنید. با این کار کودک یاد می گیرد که بدون کمک شما به خواب برود.

خستگی کودک
کودکان نوپا و کودکان سنین مهدکودک حدوداً بین 11 تا 14 ساعت خواب در طول شبانه روز نیاز دارند که این مقدار شامل خواب شبانه و چرت روزانه است. مهمترین نکته اجرای یک برنامه منظم برای خواب کودک است. بنابراین سعی کنید برنامه منظمی برای کودک داشته باشید.  ساعت غذا خوردن کودک بهتر است منظم باشد و حتی ساعت بازی مشخصی داشته باشد.

اضطراب خوابیدن در اتاق جداگانه
اضطراب کودک برای خوابیدن در اتاق جداگانه امری کاملاً طبیعی است و در هر دوره از سنین کودکی ممکن است ایجاد شود. اصلا سعی نکنید این مشکل را با لالایی خواندن، تکان دادن کودک، شیر اضافه به وی دادن و مسائلی از این قبیل کنترل کنید. از حدود سن 6 ماهگی به بعد بهتر است کودک را برای خواب به اتاق خود ببرید مگر اینکه کودک بیمار باشد. در چنین مواردی که کودک از خوابیدن در اتاق خود دچار اضطراب می شود بهتر است با او به آرامی صحبت کنید و او را به اتاق خود برگردانید. به کودک احساس راحتی بدهید اما این کار را با بغل کردن و راه بردن و یا شیشه شیر دادن اضافی به وی انجام ندهید. در این موارد اغلب کودکان به دلیل ترس از تاریکی از خوابیدن در اتاق جداگانه امتناع می‌کنند بنابراین استفاده از یک چراغ خواب با نور ملایم می توانند مشکل را به راحتی حل کند. بهتر است به دنبال علت وجود اضطراب و ترس کودک از تنها خوابیدن بوده و آن را رفع کنید.

عدم پیروی از یک برنامه منظم برای خوابیدن
انجام یکسری کارهای معمول و تکراری قبل از خواب به کودک یاد آوری می کند که الان وقت خواب است. می توانید قبل از خواب کارهای مختلفی انجام دهید و با تکرار آنها پس از مدتی کودک متوجه می‌شود که به زمان خواب نزدیک شده مثلا می توانید قبل از فرا رسیدن زمان خواب برای کودک کتاب قصه بخوانید ، کودک را به دستشویی ببرید ، دندان‌های کودک را مسواک بزنید و یا همه چراغ ها را خاموش کنید. برخی از این کارها را با نزدیک شدن به زمان خواب کودک انجام دهید طوری که این کارها به رفتن کودک به اتاق خودش و خوابیدن وی ختم شود. بهتر است این نظم را از سنین پایین تر کودک مثلا حدود چهار ماهگی داشته باشید تا برای کودک تبدیل به یک عادت شود.

به تاخیر انداختن خواب
برخی از کودکان سعی می‌کنند به طرق مختلف زمان خواب را به تأخیر بیاندازد. در چنین مواردی سعی می‌کنند که دلایل مختلف بیاورد مثلا از شما بخواهند که قصه دیگری تعریف کنید یا درخواست نوشیدنی کنند و یا دوباره بخواهند به دستشویی برود و کارهایی از این قبیل برای به تاخیر انداختن زمان خواب انجام دهند. در چنین مواردی بهتر است برای پاسخ به کودک به اتاق وی بروید. محکم ولی مهربان باشید و زمان ماندن در اتاق کودک را هر بار کمتر کنید. طوری رفتار کنید که کودک متوجه شود واقعا زمان خواب رسیده و چاره ای جز خوابیدن ندارد. البته لازم به ذکر است که دقت کنید تا متوجه شوید که مشکل کودک ناشی از بهانه گیری برای نخوابیدن است و یا مشکل جدی دارد که معمولاً والدین به خوبی تفاوت این دو را تشخیص می دهند. در صورت وجود هر مشکل جزئی غیر از بهانه گیری به آن رسیدگی کنید.

نداشتن خواب کافی در طول روز
معمولا کودکانی که در طول روز چرت کافی نمی زنند شبها به سختی به خواب رفته و اصطلاحاً بد خواب می شوند. اغلب کودکان به 2 تا 3 ساعت خواب در طول روز نیاز دارند. کودکان تا سن 5 سالگی نیازمند خواب بعد از ناهار هستند. اگر کودک شب موقع خواب با اینکه خوابش می آید بهانه گیر و بدخلق است سعی کنید در طول روز او را بخوانید. البته هرچه فاصله زمانی این خواب از خواب شبانه بیشتر باشد بهتر است.

آپنه انسدادی خواب
آپنه انسدادی خواب در کودکان یک مشکل نسبتاً نادر است که به دلیل انسداد راه های هوایی در هنگام خواب اتفاق می‌افتد. انسداد راه‌های هوایی اغلب به دلیل بزرگی لوزه ها و التهاب بافت بینی اتفاق می‌افتد. کودکانی که دچار آپنه خواب هستند اغلب صدای خروپف بلند داشته و به سختی نفس می کشند و پس از بیدار شدن از خواب احساس خستگی می کنند. یک کودک از هر 100 کودک ممکن است دچار آپنه انسدادی خواب باشد . این مشکل در سنین 3 تا 7 سالگی بیشتر دیده می‌شود. درمان این مشکل جراحی لوزه ها و یا استفاده از ماسک مخصوص هنگام خواب است.

برای مطالعه بیشتر: شب ادراری در کودکان

خر و پف
تقریباً یک کودک از هر ده  کودک خر و پف می کند. دلایل متعددی برای خروپف کودکان وجود دارد که شامل آپنه خواب، آلرژی فصلی، احتقان بینی به دلیل سرماخوردگی و انحراف بینی است. اگر کیفیت خواب کودک خوب باشد پزشک معمولاً برای خروپف درمان خاصی انجام نمی دهد. اما چنانچه کودک به دلیل خروپف خواب کافی و مناسبی نداشته باشد یا هنگام خواب مشکل تنفس داشته باشد باید تحت درمان قرار گیرد.

کابوس های شبانه
معمولاً کودکان دچار خواب بد و کابوس های شبانه هستند. این حالت معمولاً طبیعی است و اغلب بی ضرر است. چنانچه کودک بعد از دیدن خواب بد و کابوس از خواب بیدار شد او را آرام کرده و نوازش کنید. اگر دیدن کابوس های شبانه برای دفعات متعدد تکرار شود و قطع نشود لازم است با یک متخصص اطفال و یا یک روانشناس با تجربه مشورت کنید.

راه رفتن در خواب
برخی از کودکان عادت دارند هنگام خواب راه بروند. این کودکان در حالی که کاملا هوشیار نیستند ممکن است راه بروند ، حرف بزنند ، در تخت خواب بنشینند و کارهایی از این قبیل انجام دهند. چشم‌های آنها ممکن است باز باشد اما هوشیار نیستند. این حالت با رسیدن به سن نوجوانی در اغلب کودکان از بین می‌رود. هنگامی که کودک در خواب راه می رود سعی نکنید که وی را بیدار کنید زیرا این کار ممکن است باعث ترس کودک شود بلکه به آرامی او را به سمت تخت خواب خودش هدایت کنید. در صورتی که کودک دچار این حالت است تا حد امکان اطراف وی را ایمن کنید و درها و پنجره ها را بسته و حتی الامکان قفل کنید.

آلرژی و آسم
برخی از مشکلات جسمی می توانند مانع خواب کودک شوند و در به خواب رفتن وی اختلال ایجاد کنند. آسم و آبریزش بینی ناشی از سرماخوردگی و یا آلرژی از عوامل نسبتا شایعی هستند که می‌تواند باعث ایجاد اشکال در تنفس کودک شوند. کولیک ، رفلاکس اسید معده ، گوش درد و دندان درد در کودکان از عوامل بد خوابی محسوب می شوند. پزشک متخصص اطفال می تواند در کنترل و درمان  این موارد به شما کمک کند.

داروها
برخی از داروهایی که برای کنترل و درمان سرماخوردگی و آلرژی به کار می روند و همچنین برخی از داروهای تجویزی برای کودکان دچار بیش فعالی می توانند روی خواب کودکان تاثیر بگذارند. در صورتی که کودک دارویی مصرف می کند که باعث ایجاد اختلال در خواب و کم خوابی می شود بهتر است حتما به پزشک کودک اطلاع دهید. زیرا پزشک ممکن است با تغییر دوز دارو و یا تعویض دارو به برطرف شدن مشکل کمک کند. هرگز خودسرانه داروی کودک را تعویض و یا قطع نکنید.

تغییرات خواب در نوجوانان
وقتی کودکان بزرگتر شده و به سن نوجوانی می رسند سیکل خواب آنها تغییر می‌کند. آنها شب هوشیار تر شده و در عوض صبح ها خواب آلود هستند. باید والدین نسبت به این تغییرات آگاهی داشته باشند. اجازه دهید که کودک شبها بیشتر بیدار بماند و تکالیف خود را اگر می تواند دیرتر انجام دهد. البته لازم به ذکر است که نوجوانان حداقل به هشت و نیم ساعت خواب در شبانه روز نیاز دارند.

اتاق خواب نامناسب
یک اتاق خواب مناسب باید شب ها تاریک باشد و در صورت نیاز فقط یک چراغ خواب کم نور داشته باشد. لباس خواب کودک باید از الیاف نرم و سبک بوده و تنگ نباشد. رختخواب کودک باید مناسب باشد. اتاق خواب باید تا حد امکان ساکت باشد. دمای اتاق باید معتدل بوده و تهویه هوا در آن مناسب باشد. اگر صدای تلویزیون یا صحبت سایر اعضای خانواده در خانه وجود داشته باشد بهتر است در اتاق خواب کودک را ببندیم.

استفاده از تلویزیون یا مانیتور در اتاق خواب
تلفن های هوشمند، کامپیوتر، وسایل بازی الکترونیکی و تلویزیون از وسایل مورد علاقه کودکان و نوجوانان هستند. اما به هیچ وجه این وسایل را در اتاق خواب کودک قرار ندهید. در صورتی که کودک در اتاق خود کامپیوتر یا تلویزیون دارد حتما قبل از ساعت خواب آنها را خاموش کرده و از برق بکشید. حتی کودکان و نوجوانان سنین بالاتر نیز باید این مسئله را رعایت کنند. زیرا همه افراد نیاز به خواب  برای ریلکس شدن و آرام سازی ذهن دارند و استفاده از این وسایل قبل از خواب مانع آرام سازی ذهن می شود.

استرس
یکی از عوامل مهمی که روی خواب کودک تاثیر منفی می گذارد استرس است. در صورتی که کودک به سنی رسیده باشد که بتواند تمرینات تنفس عمیق را انجام دهد این تمرینات را به او یاد بدهید تا انجام دهد. قبل از خواب کودک او را به حمام با آب ولرم بفرستید و سعی کنید قبل از فرا رسیدن زمان خواب کودک را آرام سازید و فضای خانه را با آرامش همراه کنید. کنترل استرس در طول روز خیلی به خواب آرام شب کمک می‌کند.