نگهداری دارو در منزل (قسمت اول)

امروزه در بیشتر خانه ها مقداری دارو نگهداری می شود، این داروها معمولا در یخچال یا در جعبه های کمک های اولیه نگهداری می شوند و معمولا شامل باقیمانده داروهایی است که به طور ناقص مصرف شده اند. از قرار معلوم منظور از نگهداری داروها در منزل این است که یک روزی از آنها استفاده شود. استفاده مجدد از این داروها علاوه بر اینکه اغلب خود سرانه و بدون تجویز پزشک و دارو ساز خواهد بود، احتمالا کاربرد نادرست داشته و خطر مصرف داروهای فاسد و تاریخ گذشته را به همراه دارد. علاوه بر این امکان مصرف این دارو ها توسط کودکان یا افرادی که اختلالات روحی دارند، وجود دارد لذا به نظر می رسد ضررهای نگهداری دارو در منزل در بسیاری از موارد بیشتر از فایده آن است.

هر وقت یکی از افراد خانواده بیمار شود و نیاز به مصرف دارو پیدا کند شایسته است توسط پزشک معاینه شود و تجویز دارو توسط پزشک معالج انجام گیرد و همان موقع دارو از داروخانه و تحت نظر داروساز تهیه شود. 
با این حال اگر بخواهیم دارو در منزل نگهداری کنیم بهتر است به موارد زیر توجه کنیم:

1 - تا حد امکان داروهایی که مورد مصرف نیستند در منزل نگهداری نشود. 
2 - داروهای بدون برچسب و یا داروهای فله ای را هرگز در منزل یا محل کار نگه ندارید. 
3 - حداقل هر سه ماه یک بار همه ی داروهای موجود در منزل را از نظر تارخ مصرف بررسی کنید. 
4 - هرگز دارویی را در جعبه داروی دیگری نگهداری نکنید. 
5 - به شرایط نگهداری دارو که روی جعبه دارو یا در بروشور آن ذکر شده توجه کنید. 
6 - دارو ها بایستی در ظرف اصلی خود نگهداری شوند خارج کردن آنها از ظروف و تقسیم در پاکت های کاغذی یا پلاستیکی فساد آنها را تسریع می کند. 
7 - دارویی را که نمی شناسید، در منزل نگه ندارید. اینگونه دارو ها را می توان به هلال احمر اهدا کرد. دارو ها را به افراد فقیر و محتاج ندهید زیرا ممکن است آنها را خود سرانه مصرف کنند و خطراتی متوجه آنها شود. 
8 - بهتر است لیستی از داروهای موجود در منزل تهیه شود و در محل نگهداری داروها نصب شود. هر چند وقت یک بار این لیست بازبینی شود. می توان تاریخ انقضای هر دارو را هم در این لیست نوشت. 

9- بعضی از داروها مثل انسولین های نوومیکس و نوراپید یا قطره کلرامفنیکل یا اسپری دسموپرسین (مینیرین) قبل از باز کردن باندروم دارو در یخچال تا انقضای مصرف دارو قابل مصرف می باشد و در صورت باز کردن به ترتیب تا چهار هفته و تا بیست روز و تا سی و یک روز بیرون از یخچال قابل نگهداری است. 
10 - دارو ها را حتما در محلی مناسب و در داخل بسته بندی و دور از گرما، رطوبت و نور مستقیم آفتاب قرار دهید. 
11 - برخی از دارو ها نیاز به نگهداری در یخچال دارند که روی بسته بندی آنها این موضوع درج شده است و قرار گرفتن آنها در محیط بیرون از یخچال ممکن است باعث از بین رفتن خواص دارویی آنها شود. در صورت درج عنوان 2 الی 8 درجه سانتی گراد و یا در یخچال نگهداری شود یا در یخچال نگهداری شود، لازم است دارو در قسمت پایین درب یخچال قرار داده شود و نه در قسمت فوقانی زیرا که دمای آن قسمت پایین تر از 2 درجه می باشد. 

بیشتر بخوانید: هر چیزی که لازم است درباره مصرف و نگهداری داروها بدانید

12 - از اقلام دارویی رایج هیچ موردی نداریم که در فریزر نگهداری شود. زیرا که دمای فریزر پایین تر از صفر درجه است. 
13 - دارو را دور از دسترس اطفال نگهداری کنید. زیرا کودکان کنجکاو هستند و ممکن است دور از چشم والدین به تقلید دارویی را بخورند و مسموم شوند. صدمه این بی احتیاطی جبران نا پذیر بوده و ممکن است موجب مرگ کودک گردد.

14- بر روی بسته تمامی داروها شامل داروهای نسخه ای و بدون نسخه تاریخ انقضا (که با حروف EXP مشخص می شود) به شکل ماه و سال ذکر می شود. 
15 - پس از پایان تاریخ انقضا سازنده دارو تعهدی در خصوص تضمین پایداری و خلوص ماده دارویی ندارد. با انقضای تاریخ مصرف، برخی از داروها فقط اثر بخشی خود را از دست می دهند و برخی می توانند سبب بروز واکنش های حساسیتی و مسمومیت گردند، بنابراین از مصرف دارو پس از رسیدن تاریخ انقضا خودداری کنید. 
16 - فاصله زمان تولید (تاریخ تولید را با علامت اختصاری MFG روی بسته بندی داروها مشخص می شود) و انقضا مصرف دارو را عمر قفسه ای می نامند، که این فاصله می تواند بین 1 تا 5 سال متفاوت باشد. تنها دارویی که در شرایط مطلوب نگهداری شده است، در این فاصله اثر بخشی و ایمنی خود را حفظ می کند و در صورتی که دارو در شرایط ذکر شده روی بسته بندی آن نگهداری نشود، پیش از تاریخ انقضا، دستخوش واکنش های نا مطلوب شده و قابلیت مصرف را از دست می دهد. 
17 - داروهایی که علائم فساد را نشان می دهند، نظیر تغییر رنگ، بوی نا مطبوع، دو فاز شدن و ... باید به نحوی مناسب دور ریخته شوند. 
18 - ریختن دارو ها در دست شویی یا فاضلاب سبب ورود مستقیم آن به محیط زیست می گردد و در خصوص آنتی بیوتیک ها موجب مقاومت میکروبی می گردد. بنابراین از دور ریختن داروهای تاریخ گذشته و فاسد به روش فوق جداٌ خودداری گردد.

19 - سرنگ و دستکش استریل نیز تاریخ انقضای مصرف دارند. سرنگ و یا دستکش استریل که تاریخ مصرف آن گذشته و یا کاغذ پوشش آنها پاره شده باشد غیر استریل و غیر قابل استفاده است. 
20 - از مصرف شربت آنتی بیوتیک پودری که درب آن باز شده (با آب جوش سرد شده تهیه گردیده) و بیش از دو هفته از نگهداری آن گذشته است بپرهیزید. 
21 - از مصرف دارویی که غلیظ شده یا تغییر رنگ داده و یا بو و طعم آن تغییر کرده است، بپرهیزید. 
22 - از مصرف کپسول و قرصی که ترک خورده یا نرم شده یا بهم چسبیده یا تغییر رنگ داده است بپرهیزید. 
23 - از مصرف پماد و کرمی که ترک خورده یا سفت شده یا نشست کرده است، بپرهیزید. 
24 - یادمان باشد مصرف خودسرانه دارو و یا تجویز دارو برای دیگران مجاز نیست. برای استفاده از دارو های موجود در منزل، هر بار با پزشک و دارو ساز خود مشورت کنید. دارو را در مقادیر مورد نیاز و طبق دستور پزشک و دارو ساز تهیه نموده و فقط به میزانی که بیمار در فاصله قابلیت مصرف دارو و تاریخ انقضا آن را مصرف می نماید، تهیه شود. عدم توجه به این نکته علاوه بر هدر رفتن هزینه صرف شده جهت تهیه دارو مشکلات دور ریختن و معدوم کردن دارو را نیز در پی خواهد داشت. 
25 - اکثر داروهای تجویز شده یک بروشور (راهنما) در مورد اطلاعات لازم دارند که تحت عنوان اطلاعات دارویی برای مصرف، عوارض جانبی و موارد احتیاط است که برای شما مفید است، آن را مطالعه کنید و از درمان خود سرانه بیماری توسط داروهای بدون نسخه پزشک اجتناب کنید. به خاطر داشته باشید که دکتر داروساز امین شماست و شما می توانید برای دریافت اطلاعات بسیاری از داروها، از دارو سازان شاغل در داروخانه ها کمک بخواهید.
26 - در صورتی که دارویی مصرف می کنید، هنگام دریافت داروهای جدید نسبت به وجود تداخلات دارویی با مسئول فنی داروخانه مشورت نمایید. 
27 - در صورت بروز هر گونه عارضه دارویی به پزشک خود یا داروساز مسئول فنی داروخانه مراجعه کنید. 
28 - جهت کسب اطلاعات دارویی با سامانه یکپارچه اطلاع رسانی داروها و سموم به شماره 1490 تماس حاصل نمائید.

ادامه مطلب را در قسمت دوم مقاله بخوانید.

دکتر امیر اشکان طبیبی
پیام انجمن داروسازان ایران