مشکلات باروری و راهکارهای مناسب درمان

بسیاری از ما باروری خود را، بدیهی می دانیم، اما روند تولید مثل پیچیده است. بنابراین برخی از افراد، ممکن است هنگام تلاش برای بچه دار شدن با مشکلاتی مواجه شوند. مجموعه ای از عوامل مانند سبک زندگی، سن، ژنتیک، مراقبت های لازم قبل از بارداری، شرایط پزشکی مختلف و ... وجود دارند که می تواند بر قدرت باروری تأثیر بگذارند. بسیاری از زوج ها با مشکلات باروری، مواجه می شوند و این موضوع می تواند زندگی آنها را تحت تأثیر قرار دهد. 

در ادامه به چگونگی فرایند تولید مثل و باروری و شرایط مختلفی که می تواند بر آن تاثیر مثبت یا منفی بگذارد و راهکارهای مناسب درمان، به تفصیل می پردازیم.

درک تولید مثل
هورمون هایی که تولید اسپرم و تخمک را کنترل می کنند، در غده ی هیپوفیز تحت نام گنادوتروپین ها شناخته می شوند. دو نوع از مهم ترین گنادوتروپین هایی که در تولید مثل نقش دارند، عبارتند از هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده (LH). این هورمون ها در مردان، سبب تولید تستوسترون و تحریک تولید اسپرم در بیضه ها می شود، اما در زنان با آزادسازی هورمون های استروژن و پروژسترون در تخمدان، در رشد، بلوغ و آزادسازی تخمک‌ها نقش دارند.

برای زنان، تولید هورمون های ج ن س ی و آزاد شدن تخمک به عنوان چرخه قاعدگی شناخته می شود و از روز اول پریود تا روز قبل از شروع پریود بعدی می باشد. در زمان تخمک گذاری، یک تخمک از تخمدان به داخل لوله فالوپ آزاد می شود. در یک چرخه ی متوسط 28 روزه، تخمک گذاری در روز 14 اتفاق می افتد. با این حال، طول چرخه بین زنان متفاوت است. اما به طور معمول، تخمک گذاری 14 روز پیش از آغاز قاعدگی بعدی انجام می‌گیرد. به عنوان مثال در کسانی که سیکل 35 روزه دارند، 14 روز قبل از قاعدگی بعدی را که با روز 21 ام چرخه قاعدگی برابر است، برای تخمک گذاری در نظر می‌گیریم. برخی از افراد معتقدند، زنان در تمام چرخه قاعدگی خود توانایی بارداری دارند؛ این باور کاملا غلط است. کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان (ACOG) به عنوان یکی از مراجع معتبر، بارداری را فقط در طول پنج روز قبل از تخمک گذاری تا یک روز بعد از آن، امکان پذیر اعلام می کند. این زمان را "پنجره باروری" در چرخه یک زن می نامند.

پس از تخمک گذاری، تخمدان پروژسترون تولید کرده، که پوشش داخلی رحم (آندومتر) را برای رشد جنین آماده می کند. اما، اگر جنین تشکیل نشود یا به آندومتر متصل نشود (لانه‌گزینی)، سطح پروژسترون کاهش می‌یابد و پریود بعدی شروع می‌شود.
در آقایان، روزانه حدود 300 میلیون اسپرم نابالغ تولید می شود و سپس بالغ می گردد. هر اسپرم یک سر (حاوی مواد ژنتیکی) و یک دم دارد. اسپرم توسط دم، از طریق واژن به سمت بالا و تخمک می رود که آن را بارور سازد.
لقاح زمانی اتفاق می افتد که یک تخمک و یک اسپرم با هم جمع شوند. زمانی که، یک تخمک به داخل لوله فالوپ آزاد می شود، اگر در آن زمان اسپرم وجود داشته باشد، می تواند تخمک را بارور کند. سپس تخمک بارور شده شروع به تقسیم کرده و لانه گزینی می کند. بنابراین تخمک و اسپرم باید در زمان درست، در کنار هم قرار بگیرند تا لقاح صورت گیرد. به این ترتیب، بازه زمانی مناسب برای اقدام به رابطه جنسی و نزدیکی، از 5 روز قبل از تخمک‌گذاری تا 1 روز پس از آن می‌باشد.
چند روز پس از لانه گزینی، جنین شروع به تولید گنادوتروپین های کوریونی انسانی (HCG) می کند، هورمونی که تست بارداری مثبت را نشان می دهد.

باروری زنان چیست و سن مناسب باروری طبیعی چقدر است؟
توانایی زن، برای بچه دار شدن به صورت بیولوژیک را باروری می نامند. اوج باروری یک زن بین اواخر نوجوانی و اواخر دهه 20 است. در سن 30 سالگی، قدرت باروری شروع به کاهش می کند. هنگامی که به اواسط 30 سالگی خود برسید، این کاهش سریع تر می شود تا 45 سالگی، باروری به قدری کاهش یافته است که بارداری طبیعی برای اکثر زنان بعید است. اگر بزرگتر از 35 سال هستید و شش ماه تا یک سال سعی در باردار شدن با رابطه جنسی مکرر و محافظت نشده داشته باشید و بارداری صورت نگیرد، ممکن است شما برای باردار شدن نیاز به تغییر در سبک زندگی و یا اقدامات پزشکی داشته باشید.
 
با افزایش سن چه اتفاقی برای باروری می افتد؟
زنان به طور طبیعی در 20 سالگی نسبت به 30 سالگی بارورتر هستند. هر چند زوج ها اغلب تمایل دارند، برنامه های بارداری را برای بالای 30 سال در نظر بگیرند و در سنین 30 تا 34 سالگی بچه دار شوند. با افزایش سن، مردان و زنان ممکن است با مشکلات باروری مواجه شوند.
 یک خانم با تمام تخمک هایش در تخمدان به دنیا می آید و تخمک ها در طول زندگی از زمان شروع بلوغ او تا یائسگی، آزاد می شود. معمولا باردار شدن بعد از 35 سالگی برای زنان سخت تر خواهد شد. به این علت که تخمک ها همانند خود انسان پیر می شوند و از سوی دیگر، تخمک در مواجهه با عوامل محیطی متعددی قرار گرفته و در نتیجه کیفیت پایین تری خواهد داشت. در این سن، فرد ممکن است عوارض بارداری بیشتری مانند سقط جنین، دیابت، مرده زایی، ناهنجاری های ژنتیکی و ... را تجربه نماید. همچنین، کیفیت اسپرم مرد نیز ممکن است با افزایش سن کاهش یابد.

چه عواملی می تواند باعث ایجاد مشکلات باروری در زنان شود؟
همان طور که پیش از این گفته شد، سن به عنوان یکی از مهم ترین عوامل در زمینه ی مشکلات باروری مطرح است. تاخیر در بارداری، می تواند احتمال باردار شدن را کاهش دهد. کاهش کمیت و کیفیت تخمک ها با افزایش سن، باردار شدن را سخت تر می کند. علاوه بر این، برخی شرایط پزشکی خاص، قدرت باروری زنان را تحت تاثیر قرار می دهد که در زیر به برخی از آن ها اشاره می شود.
- اختلال در تخمک گذاری (اختلالات هورمونی، سندرم تخمدان پلی کیستیک، هیپرپرولاکتینمی و ...) و مشکلات تیروئید (پرکاری تیروئید یا کم کاری تیروئید). 
- ناهنجاری های رحم یا دهانه رحم، مانند پولیپ یا فیبروم در رحم.
- آسیب یا انسداد لوله فالوپ که اغلب ناشی از بیماری التهابی لگن است.
- اندومتریوز (بافتی که به صورت غیر معمول، در خارج از رحم رشد کند).
- نارسایی اولیه تخمدان (یائسگی زودرس، زمانی رخ می دهد که تخمدان ها از کار می افتند و قاعدگی قبل از 40 سالگی به پایان می رسد).
- چسبندگی لگن
- دیابت کنترل نشده، برخی بیماری های خودایمنی مانند لوپوس و ...

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

مشکلات در باروری، زندگی بسیاری از زوج ها را تحت تأثیر قرار می دهد و خوشبختانه، راه های طبیعی و مداخلات پزشکی متعددی برای افزایش باروری وجود دارد. همچنین، تغییر سبک زندگی و غذا می تواند به افزایش باروری کمک کند.
در ادامه (قسمت دوم و سوم) به تفصیل در خصوص این راهکارها صحبت می کنیم.