تب دنگی چیست؟ پیشگیری، علائم، تشخیص، درمان و واکسن

تب دنگی که به اشتباه تب دانگی یا دونگی نیز سرچ می شود، یک بیماری ویروسی خطرناک است، که سالانه میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری توسط نیش پشه‌های آلوده به ویروس دنگی منتقل می‌شود و می‌تواند باعث بروز علائمی از جمله تب بالا، دردهای عضلانی و مفصلی، و در موارد شدیدتر خونریزی و شوک شود. در این مقاله، به بررسی کامل تب دنگی، از علائم تا درمان و واکسن‌های موجود، خواهیم پرداخت.

آنچه در این مقاله می خوانید

• تب دنگی چیست؟
• نقش پشه‌ها در انتقال بیماری دنگی
• علائم تب دنگی
• علائم تب دنگی در کودکان
• تشخیص تب دنگی
• درمان تب دنگی
• ابتلای دوباره به تب دنگی
• واکسن تب دنگی
• روش‌های پیشگیری از تب دنگی
• تب دنگی در مناطق مختلف
• پیشگیری از شیوع تب دنگی
• تب دنگی و تغییرات اقلیمی
• شیوع تب دنگی در ایران
• سوالات متداول
• نتیجه‌گیری

مدت مطالعه 7 دقیقه
 

تب دنگی چیست؟

تعریف و تاریخچه

تب دنگی یا تب استخوان شکن یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس دنگی ایجاد می‌شود و از طریق نیش پشه‌های آلوده به انسان منتقل می‌شود. این بیماری برای اولین بار در دهه ۱۷۷۰ میلادی شناخته شد و از آن زمان تاکنون به یکی از مشکلات بهداشتی مهم جهانی تبدیل شده است.
 

ویروس دنگی

ویروس دنگی به چهار نوع مختلف تقسیم می‌شود که هر یک از این انواع می‌تواند باعث ایجاد بیماری شود. این ویروس‌ها به خانواده فلاوی ویریده تعلق دارند و از طریق پشه‌های آئدس منتقل می‌شوند.
 

تب دنگی واگیر دارد؟

تب دنگی یک بیماری واگیردار است که توسط پشه‌ها منتقل می‌شود. این بیماری عمدتاً توسط پشه آئدس منتقل می شود و انتقال انسان به انسان ندارد. هنگامی که یک پشه آلوده به ویروس دنگی، فردی را نیش می‌زند، ویروس به بدن فرد منتقل می‌شود و می‌تواند باعث بروز علائم تب دنگی گردد.
 

روش انتقال تب دنگی

1. نیش پشه: اصلی‌ترین روش انتقال تب دنگی از طریق نیش پشه‌های آلوده است. این پشه‌ها در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری بیشتر یافت می‌شوند.

2. انتقال مادر به جنین: ویروس دنگی می‌تواند از مادر به جنین در دوران بارداری منتقل شود.

3. انتقال از طریق خون: در موارد نادر، انتقال ویروس دنگی از طریق خون یا پیوند اعضا نیز ممکن است.
 

میزان مرگ میر تب دانگی

میزان مرگ و میر ناشی از تب دنگی به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله شدت بیماری، دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، و وضعیت سلامت کلی فرد مبتلا. به طور کلی، میزان مرگ و میر تب دنگی نسبتاً پایین است، اما می‌تواند در موارد شدیدتر افزایش یابد.

آمار کلی:

• تب دنگی غیر شدید: در بیشتر موارد، تب دنگی خفیف است و بهبود خودبخودی دارد. میزان مرگ و میر در این حالت بسیار کم است.

• تب دنگی شدید (تب دنگی خونریزی‌دهنده و سندرم شوک دنگی): در موارد شدیدتر، تب دنگی می‌تواند منجر به خونریزی‌های شدید، آسیب به اندام‌ها، و شوک شود. اگر این موارد به موقع درمان نشوند، میزان مرگ و میر می‌تواند به حدود 1 تا 5 درصد برسد. با این حال، با درمان مناسب و به موقع، این میزان می‌تواند به کمتر از 1 درصد کاهش یابد.

نقش پشه‌ها در انتقال بیماری دنگی

انواع پشه‌ها

پشه‌های آئدس از مهم‌ترین ناقلان ویروس دنگی هستند. این پشه‌ها عمدتاً در مناطق شهری و نیمه‌شهری یافت می‌شوند.

چرخه زندگی پشه‌ها

پشه‌ها چرخه زندگی پیچیده‌ای دارند که شامل مراحل تخم، لارو، شفیره و بالغ است. کنترل این مراحل می‌تواند به کاهش جمعیت پشه‌ها کمک کند.

روش‌های کنترل پشه‌ها

روش‌های کنترل پشه‌ها شامل استفاده از حشره‌کش‌ها، نصب تله‌های پشه، و از بین بردن مکان‌های تخم‌گذاری آنها مانند آب‌های راکد است.

علائم تب دنگی

علائم ابتدایی

علائم ابتدایی تب دنگی معمولاً ۴ تا ۱۰ روز پس از نیش پشه ظاهر می‌شوند. این علائم شامل تب بالا، سردرد شدید، دردهای عضلانی و مفصلی، و بثورات پوستی هستند.

علائم پیشرفته

در برخی موارد، علائم تب دنگی می‌تواند به حالت پیشرفته‌تری برسد که شامل درد شدید شکمی، استفراغ مداوم، خونریزی از بینی یا لثه‌ها، و خستگی شدید است.

تب دنگی شدید

در موارد نادر، تب دنگی می‌تواند به حالت شدیدتری به نام تب دنگی هموراژیک تبدیل شود که می‌تواند باعث خونریزی داخلی، نارسایی ارگان‌ها، و حتی مرگ شود.

علائم تب دنگی در کودکان

علائم تب دنگی در کودکان می‌تواند متفاوت از علائم بزرگسالان باشد و تشخیص آن گاهی دشوارتر است. به طور کلی، علائم تب دنگی در کودکان شامل موارد زیر می‌شود:

علائم عمومی:

1. تب بالا و ناگهانی: دمای بدن کودک ممکن است به سرعت بالا رود و تا چند روز ادامه داشته باشد.

2. سردرد شدید: کودک ممکن است از سردردهای شدید شکایت کند.

3. درد در پشت چشم‌ها: یکی از علائم خاص تب دنگی است که می‌تواند در کودکان نیز مشاهده شود.

4. درد عضلات و مفاصل: کودکان ممکن است از دردهای عضلانی و مفصلی شکایت کنند.

5. خستگی و ضعف: احساس خستگی شدید و ضعف عمومی در بدن.

علائم گوارشی:

1. تهوع و استفراغ: کودک ممکن است دچار تهوع و استفراغ شود.

2. درد شکمی: دردهای شکمی می‌تواند یکی از نشانه‌های تب دنگی در کودکان باشد.

علائم پوستی:

1. راش پوستی: بروز لکه‌ها و جوش‌های قرمز رنگ روی پوست که ممکن است پس از چند روز تب ظاهر شود.

2. خونریزی‌های زیر پوستی: در موارد شدیدتر، ممکن است خونریزی‌های کوچک زیر پوستی و کبودی مشاهده شود.

علائم شدیدتر:

در مواردی که تب دنگی شدیدتر شود، علائم زیر ممکن است در کودکان ظاهر شود و نیازمند توجه فوری پزشکی است:

1. خونریزی از لثه‌ها یا بینی: نشانه‌ای از کاهش تعداد پلاکت‌های خون.

2. استفراغ خونی: یا وجود خون در مدفوع.

3. خواب‌آلودگی یا بی‌حالی شدید: نشانه‌ای از کاهش فشار خون و شوک.

4. درد شدید شکمی و حساسیت: ممکن است نشانه‌ای از تجمع مایعات در بدن باشد.

5. کاهش ناگهانی دما و عرق سرد: علائمی که می‌توانند به شوک منجر شوند.

تشخیص تب دنگی

آزمایشات خونی

تشخیص تب دنگی معمولاً از طریق آزمایشات خونی انجام می‌شود که شامل آزمایش PCR برای تشخیص ویروس و آزمایشات سرولوژیکی برای تشخیص آنتی‌بادی‌های ویروس است.

تشخیص بالینی

پزشکان معمولاً بر اساس علائم بالینی و سابقه سفر بیمار به مناطق پرخطر، تب دنگی را تشخیص می‌دهند. در مواردی که علائم مشخص نیست، آزمایشات خونی ضروری است.

روش‌های پیشرفته

در برخی موارد، از روش‌های تصویربرداری مانند اولتراسوند و سی‌تی اسکن برای ارزیابی شدت بیماری و آسیب‌های داخلی استفاده می‌شود.

درمان تب دنگی

مراقبت‌های خانگی

برای بیماران مبتلا به تب دنگی خفیف، مراقبت‌های خانگی شامل استراحت کافی، مصرف مایعات فراوان، و استفاده از مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن است.

داروها و درمان‌های پزشکی

در موارد شدیدتر، بیماران ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و دریافت مایعات وریدی، داروهای ضد ویروس و پایش دقیق علائم داشته باشند.

مدیریت عوارض

مدیریت عوارض تب دنگی شامل پایش منظم علائم حیاتی، درمان سریع خونریزی‌ها و پیشگیری از عوارض شدیدتر مانند نارسایی ارگان‌ها است.

داروهای ضد ویروس برای تب دنگی

در حال حاضر، هیچ داروی ضد ویروسی خاصی برای تب دنگی به طور گسترده تجویز نمی‌شود زیرا هیچ دارویی به طور رسمی برای درمان این بیماری تایید نشده است. اما تحقیقات و آزمایشات بالینی بر روی چندین داروی ضد ویروس در حال انجام است تا اثربخشی آن‌ها در درمان تب دنگی مورد بررسی قرار گیرد.

داروهای ضد ویروس در مرحله تحقیق

برخی از داروهای ضد ویروسی که در تحقیقات و آزمایشات بالینی مورد بررسی قرار گرفته‌اند عبارتند از:

1. Favipiravir:

   • این دارو که برای درمان آنفولانزا استفاده می‌شود، در برخی مطالعات به عنوان یک داروی احتمالی برای تب دنگی مورد بررسی قرار گرفته است.

2. Ribavirin:

   • این دارو که برای درمان هپاتیت C و برخی دیگر از ویروس‌ها استفاده می‌شود، در برخی مطالعات نشان داده که ممکن است فعالیت ضد ویروسی علیه ویروس دنگی داشته باشد.

3. Chloroquine:

   • این دارو که برای درمان مالاریا استفاده می‌شود، در برخی تحقیقات به عنوان یک داروی احتمالی برای تب دنگی مورد بررسی قرار گرفته است، اگرچه نتایج مطالعات هنوز قطعی نیست.

4. Balapiravir:

   • این دارو نیز در برخی مطالعات بالینی به عنوان یک داروی ضد ویروسی برای تب دنگی مورد بررسی قرار گرفته است.

آنتی بیوتیک در تب دنگی

آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان تب دنگی جایگاهی ندارند زیرا تب دنگی یک بیماری ویروسی است. آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی موثر هستند و تاثیری بر ویروس‌ها ندارند. 

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) 

مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و آسپرین در افراد مبتلا به تب دنگی توصیه نمی‌شود. این داروها می‌توانند خطر خونریزی را افزایش دهند، که یکی از عوارض جدی و خطرناک تب دنگی است. در اینجا دلایل اصلی این توصیه را توضیح می‌دهم:

دلایل اجتناب از مصرف NSAIDs در تب دنگی:

1. افزایش خطر خونریزی:

   • تب دنگی می‌تواند باعث کاهش تعداد پلاکت‌های خون شود، که نقش مهمی در انعقاد خون دارند. داروهای NSAIDs مانند ایبوپروفن و آسپرین می‌توانند این وضعیت را تشدید کرده و خطر خونریزی داخلی و خارجی را افزایش دهند.

2. افزایش نفوذپذیری عروق:

   • تب دنگی می‌تواند باعث افزایش نفوذپذیری عروق خونی شود، که منجر به تجمع مایعات در بدن و بروز خونریزی‌های مختلف می‌شود. مصرف NSAIDs می‌تواند این عارضه را تشدید کند.

ابتلای دوباره به تب دنگی

افرادی که برای بار دوم به تب دنگی مبتلا می‌شوند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای بروز فرم‌های شدیدتر بیماری قرار گیرند. این موضوع به دلیل وجود چهار سروتیپ مختلف ویروس دنگی DENV-1 ،DENV-2 ،DENV-3 و DENV-4 می‌باشد. ابتلا به یک سروتیپ از ویروس دنگی به معنای ایمنی دائم در برابر همان سروتیپ است، اما در صورت ابتلا به یکی از سه سروتیپ دیگر، خطر بروز تب دنگی شدیدتر افزایش می‌یابد.

مکانیسم:

• پدیده تقویت آنتی‌بادی وابسته (ADE): این پدیده زمانی رخ می‌دهد که آنتی‌بادی‌های تولید شده در برابر سروتیپ اول ویروس دنگی به طور کامل توانایی خنثی کردن سروتیپ دوم را ندارند، اما باعث تقویت ویروس و افزایش عفونت‌زایی آن می‌شوند. این امر می‌تواند منجر به بروز فرم‌های شدیدتر تب دنگی، مانند تب دنگی خونریزی‌دهنده یا سندرم شوک دنگی شود.

واکسن تب دنگی

در حال حاضر، واکسن واکسن دنگوکسیا (Dengvaxia) به عنوان اولین واکسن تایید شده برای پیشگیری از تب دنگی در برخی کشورها موجود است. واکسن‌های دیگری نیز در مراحل مختلف توسعه و آزمایشات بالینی هستند. در زیر توضیحاتی درباره واکسن Dengvaxia و شرایط تزریق آن ارائه شده است:

واکسن دنگوکسیا (Dengvaxia)

تولید کننده:

• شرکت Sanofi Pasteur

تاییدیه:

• این واکسن توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) و چندین کشور برای استفاده در افراد خاص تایید شده است.

ساختار واکسن:

• واکسن دنگوکسیا یک واکسن ویروسی زنده تضعیف‌شده است که علیه چهار سروتیپ ویروس دنگی DENV-1 ،DENV-2 ،DENV-3 ،DENV-4 عمل می‌کند.

شرایط تزریق:

1. سنین مجاز:

   • واکسن Dengvaxia برای افراد 9 تا 45 سال توصیه می‌شود که در مناطق بومی تب دنگی زندگی می‌کنند یا قبلاً به این بیماری مبتلا شده‌اند.

2. سابقه قبلی ابتلا به تب دنگی:

   • توصیه می‌شود واکسن به افرادی که سابقه قبلی ابتلا به تب دنگی دارند، تزریق شود. این امر به دلیل افزایش خطر ابتلای شدید به دنگی در افرادی که واکسن را بدون سابقه قبلی دریافت می‌کنند، است.

3. دوز و برنامه تزریق:

   • واکسن در سه دوز تزریق می‌شود که دوزها با فاصله شش ماه از یکدیگر تجویز می‌شوند.

4. مناطق بومی:

   • این واکسن عمدتاً برای استفاده در مناطق با شیوع بالای تب دنگی توصیه می‌شود.

واکسن‌های در حال توسعه:

• واکسن تاک-003 (TAK-003)

• تولید کننده: شرکت تاکدا فارماسیوتیکال

•  وضعیت: در حال انجام مراحل پایانی آزمایشات بالینی (فاز 3).

• ویژگی‌ها: این واکسن نیز علیه چهار سروتیپ ویروس دنگی طراحی شده و نتایج اولیه نشان‌دهنده اثربخشی و ایمنی قابل قبول آن است.

• واکسن تی‌وی003/تی‌وی005 (TV003/TV005)

• تولید کننده: مؤسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی ایالات متحده 

• وضعیت: در مراحل مختلف آزمایشات بالینی (فاز 2 و 3).

• ویژگی‌ها: واکسن زنده تضعیف‌شده‌ای که به طور یکسان علیه چهار سروتیپ ویروس دنگی عمل می‌کند.

روش‌های پیشگیری از تب دنگی

اجتناب از نیش پشه

از موثرترین روش‌های پیشگیری از تب دنگی، اجتناب از نیش پشه‌های آلوده است که شامل استفاده از پشه‌بندها، پوشیدن لباس‌های بلند و استفاده از دفع‌کننده‌های پشه می‌شود.

استفاده از دفع‌کننده‌ها

استفاده از دفع‌کننده‌های حاوی DEET یا پی‌کاریدین می‌تواند کمک بزرگی در جلوگیری از نیش پشه‌ها باشد. این مواد باید به صورت منظم بر روی پوست و لباس‌ها استفاده شوند.

اقدامات خانگی

اقدامات خانگی برای کاهش جمعیت پشه‌ها شامل از بین بردن آب‌های راکد در اطراف خانه، نصب توری بر روی پنجره‌ها و درها، و استفاده از دستگاه‌های دفع‌کننده پشه‌ها است.

تب دنگی در مناطق مختلف

مناطق پرخطر

تب دنگی بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان شیوع دارد. مناطق پرخطر شامل بخش‌هایی از آسیا، آمریکای لاتین، آفریقا و کارائیب است.

نحوه انتشار

ویروس دنگی از طریق نیش پشه‌های آلوده منتقل می‌شود و به سرعت در مناطق با تراکم جمعیتی بالا و شرایط بهداشتی ضعیف گسترش می‌یابد.

تاثیرات جغرافیایی

تغییرات اقلیمی و مهاجرت انسانی نقش مهمی در گسترش تب دنگی به مناطق جدید دارند. این عوامل باعث شده‌اند که بیماری به مناطق جدیدی که قبلاً در آنها شایع نبود، منتقل شود.

پیشگیری از شیوع تب دنگی

نقش دولت‌ها

دولت‌ها نقش مهمی در پیشگیری از شیوع تب دنگی دارند. این شامل برنامه‌های نظارت و کنترل پشه‌ها، آموزش عمومی و ارائه خدمات بهداشتی مناسب است.

برنامه‌های بهداشتی

برنامه‌های بهداشتی برای پیشگیری از تب دنگی شامل واکسیناسیون، کنترل جمعیت پشه‌ها، و آموزش عمومی در مورد روش‌های پیشگیری است.

آموزش و آگاهی‌رسانی

آموزش عمومی و آگاهی‌رسانی در مورد علائم، روش‌های پیشگیری و درمان تب دنگی می‌تواند به کاهش شیوع بیماری کمک کند.

تب دنگی و تغییرات اقلیمی

تاثیر تغییرات اقلیمی

تغییرات اقلیمی نقش مهمی در گسترش تب دنگی دارند. افزایش دما و رطوبت می‌تواند شرایط مناسب برای تکثیر پشه‌های ناقل ویروس فراهم کند.

پیش‌بینی‌های آینده

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که با ادامه تغییرات اقلیمی، مناطق بیشتری در جهان در معرض خطر تب دنگی قرار خواهند گرفت. این نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات پیشگیرانه گسترده است.

اقدامات لازم

برای مقابله با تاثیرات تغییرات اقلیمی بر شیوع تب دنگی، نیاز به اقدامات جامع و هماهنگ در سطح جهانی است. این شامل کنترل جمعیت پشه‌ها، توسعه واکسن‌های جدید و بهبود سیستم‌های بهداشتی است.

شیوع تب دنگی در ایران

تب دنگی در ایران به عنوان یک بیماری بومی محسوب نمی‌شود، اما با توجه به شرایط جغرافیایی و تغییرات آب و هوایی، احتمال شیوع این بیماری وجود دارد. مناطق جنوبی و گرمسیری ایران به ویژه مناطق نزدیک به خلیج فارس ممکن است در معرض خطر بیشتری برای شیوع تب دنگی باشند.

وضعیت فعلی شیوع:

• موارد وارداتی: بیشتر موارد تب دنگی در ایران به صورت وارداتی و از طریق مسافرانی که به مناطق بومی تب دنگی سفر کرده‌اند، گزارش می‌شود. این افراد پس از بازگشت به ایران ممکن است علائم بیماری را نشان دهند.

• بر اساس اخبار: از ابتدای سال 1403 تا ۸ مردادماه، ۱۵۲ مورد مثبت تب دنگی در ایران تشخیص داده شده است. بیماران عمدتاً سابقه سفر به امارات، پاکستان، عمان و بنین داشته‌اند. ۱۲ مورد انتقال محلی در بندرلنگه (هرمزگان) و چابهار (سیستان و بلوچستان) گزارش شده است. پشه آئدس در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، بوشهر و گیلان گسترده است و در رامسر (مازندران) و بیله‌سوار (اردبیل) نیز مشاهده شده است. تاکنون یک مورد مرگ ناشی از این بیماری گزارش شده است.

سوالات متداول

1- تب دنگی چیست؟

تب دنگی یک بیماری ویروسی است که توسط پشه‌های آلوده به ویروس دنگی منتقل می‌شود و می‌تواند باعث تب بالا، دردهای عضلانی و مفصلی، و در موارد شدیدتر خونریزی و شوک شود.

2- علائم اصلی تب دنگی چیست؟

علائم اصلی تب دنگی شامل تب بالا، سردرد شدید، دردهای عضلانی و مفصلی، بثورات پوستی و در موارد شدیدتر خونریزی و شوک است.

3- چگونه می‌توان از تب دنگی پیشگیری کرد؟

پیشگیری از تب دنگی شامل اجتناب از نیش پشه، استفاده از دفع‌کننده‌های پشه، اقدامات خانگی برای کاهش جمعیت پشه‌ها و واکسیناسیون است.

4- تشخیص تب دنگی چگونه انجام می‌شود؟

تشخیص تب دنگی از طریق آزمایشات خونی و تشخیص بالینی توسط پزشکان انجام می‌شود. در موارد شدیدتر، از روش‌های تصویربرداری نیز استفاده می‌شود.

5- آیا درمانی برای تب دنگی وجود دارد؟

درمان خاصی برای تب دنگی وجود ندارد، اما مراقبت‌های پزشکی و خانگی می‌تواند به کاهش علائم و مدیریت عوارض کمک کند. در موارد شدیدتر، بستری شدن در بیمارستان ضروری است.

6- آیا واکسنی برای تب دنگی وجود دارد؟

بله، چندین نوع واکسن برای تب دنگی توسعه یافته‌اند که در برخی کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این واکسن‌ها می‌توانند به پیشگیری از بیماری کمک کنند.

نتیجه‌گیری

تب دنگی یک بیماری ویروسی جدی است که نیازمند توجه و اقدامات پیشگیرانه گسترده است. با شناخت علائم، روش‌های پیشگیری و درمان، و نقش واکسن‌ها، می‌توانیم گامی مهم در مقابله با این بیماری برداریم.
تیم متخصص ما در داروخانه آنلاین داروکده با دقت و پیگیری مداوم، آخرین یافته‌های علمی درباره پشه آئدس و بیماری خطرناک تب دنگی را زیر نظر دارد. هدف ما ارتقای آگاهی عمومی و کمک به شما برای محافظت بهتر از خود و خانواده‌تان در برابر این تهدید است.

با مطالعه مقالات تخصصی و قابل فهم ما، می‌توانید اطلاعات کاملی درباره موارد زیر بدست آورید.

پشه آئدس: ویژگی‌ها، زیستگاه و نحوه انتقال بیماری
تب دنگی: علائم، عوارض و روش‌های تشخیص
پیشگیری: راهکارهای موثر برای جلوگیری از گزش پشه و ابتلا به بیماری
کنترل: روش‌های مؤثر برای کاهش جمعیت پشه در محیط اطراف

برای دسترسی به اطلاعات جامع‌تر، به بخش مجله داروکده مراجعه کنید.