ویتامین K چیست و چه خواصی دارد؟

ویتامین K یکی از ویتامین‌های ضروری و محلول در چربی است که نقش‌های کلیدی در بدن ایفا می‌کند. این ویتامین عمدتاً به دلیل تأثیر مهمی که در فرآیند انعقاد خون دارد شناخته می‌شود، اما کاربردهای آن فراتر از این است و به حفظ سلامت استخوان‌ها، قلب و حتی پوست کمک می‌کند. در این مقاله به بررسی فواید ویتامین K برای بدن و منابع غذایی این ویتامین ارزشمند می‌پردازیم.

آنچه در این مقاله خواهید خواند:

• ویتامین K  چیست؟
• تفاوت ویتامین K1 و K2 چیست ؟
• فواید ویتامین K
• بهترین منابع ویتامین K 
• مقدار ویتامینK  مورد نیاز بدن 
• علائم کمبود ویتامین K  

زمان تقریبی: 10 دقیقه 

ویتامین K چیست؟

ویتامین K، یک ویتامین محلول در چربی است که نقش‌ اساسی در حفظ سلامتی بدن ایفا می‌کند. این ویتامین در فرآیندهای مختلف بدن مانند انعقاد خون، حفظ سلامت استخوان‌ها و حمایت از سلامت قلب و عروق نقش دارد. بدن به ویتامین K نیاز دارد زیرا این ویتامین به تولید پروتئین‌های مهمی کمک می‌کند که برای لخته شدن خون و جلوگیری از خونریزی‌های بیش از حد ضروری هستند. همچنین، ویتامین K در حفظ تعادل کلسیم و جذب آن در استخوان‌ها نقش داشته و از این طریق به استحکام و سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند. از طرف دیگر، ویتامین K2 از رسوب کلسیم در دیواره عروق خونی جلوگیری می‌کند و به حفظ سلامت قلب و پیشگیری از مشکلات قلبی‌عروقی کمک می‌کند. به همین دلایل، ویتامین K به عنوان یکی از ویتامین‌های مهم برای سلامت عمومی بدن شناخته شده است و مصرف کافی آن از طریق منابع غذایی یا مکمل‌ها، برای حفظ سلامتی ضروری است.

تفاوت ویتامین K1 و K2 چیست؟

ویتامین K در دو نوع اصلی K1 و K2 وجود دارد که هرکدام عملکردها و ویژگی‌های متفاوتی در بدن دارند. در اینجا به تفاوت‌های کلیدی آن‌ها می‌پردازیم:

ویتامین K1 (فیتوکینون) عمدتاً در گیاهان سبز برگ‌دار مانند اسفناج، کاهو، و کلم بروکلی یافت می‌شود و از طریق مصرف سبزیجات تأمین می‌شود. نقش اصلی این ویتامین در بدن، کمک به فرآیند انعقاد خون است. ویتامین K1 برای تولید پروتئین‌هایی که در لخته شدن خون و جلوگیری از خونریزی مؤثرند، ضروری است. این ویتامین به سرعت جذب می‌شود ولی در بافت‌های بدن کمتر ذخیره می‌گردد.

در مقابل، ویتامین K2 (مناکینون) بیشتر در غذاهای حیوانی مانند جگر، تخم‌مرغ، محصولات لبنی و غذاهای تخمیرشده مانند ناتو یافت می‌شود. همچنین، برخی از باکتری‌های مفید روده می‌توانند K2 را تولید کنند. این ویتامین بیشتر برای حفظ سلامت استخوان‌ها و قلب اهمیت دارد. ویتامین K2 به انتقال کلسیم به استخوان‌ها کمک کرده و از رسوب کلسیم در رگ‌ها جلوگیری می‌کند، که در نتیجه باعث کاهش خطر بیماری‌های قلبی و گرفتگی عروق می‌شود. به دلیل داشتن زنجیره‌های مولکولی بلندتر، K2  مدت بیشتری در بدن باقی می‌ماند و بهتر در بافت‌ها جذب می‌شود.

در مجموع، ویتامین K1 عمدتاً در انعقاد خون و ویتامین K2 در حفظ سلامت استخوان‌ها و قلب نقش دارد. مصرف متعادل هر دو نوع از طریق رژیم غذایی مناسب یا مکمل‌ها برای حفظ سلامت عمومی بدن توصیه می‌شود.

فواید ویتامین K

ویتامین K یکی از ویتامین‌های ضروری و محلول در چربی است که نقش‌های متعددی در حفظ سلامت بدن ایفا می‌کند. این ویتامین در فرآیندهای مهمی مانند انعقاد خون، استحکام استخوان‌ها و محافظت از قلب و عروق نقش دارد. مصرف کافی ویتامین K به صورت روزانه می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها پیشگیری کند و به بهبود کیفیت زندگی کمک نماید.
 

- ویتامین K در کمک به انعقاد خون 

ویتامین K نقش مهمی در سیستم انعقاد خون ایفا می‌کند. این ویتامین به تولید پروتئین‌هایی مانند پروترومبین کمک می‌کند که برای تشکیل لخته‌های خون ضروری هستند. در شرایطی که زخم یا بریدگی به وجود می‌آید، ویتامین K باعث فعال‌سازی این پروتئین‌ها می‌شود تا خونریزی متوقف شود. بدون مقدار کافی ویتامین K، بدن ممکن است دچار خونریزی‌های مکرر و غیرقابل‌کنترل شود. این خاصیت برای افرادی که مشکلات انعقاد خون دارند یا از داروهای ضد انعقاد استفاده می‌کنند بسیار مهم است، زیرا تنظیم میزان ویتامین K به حفظ سلامت آن‌ها کمک می‌کند.
 

- ویتامین K و افزایش سلامت استخوان‌ها

ویتامین K به‌طور خاص برای حفظ سلامت و استحکام استخوان‌ها ضروری است. این ویتامین با فعال‌سازی پروتئین استئوکلسین که کلسیم را در استخوان‌ها تثبیت می‌کند، به جلوگیری از کاهش تراکم استخوان کمک می‌کند. ویتامین K همچنین تعادل بین تولید و تجزیه بافت استخوانی را حفظ می‌کند و به کاهش ریسک پوکی استخوان، به‌ویژه در افراد مسن، کمک می‌کند. مصرف کافی ویتامین K، همراه با ویتامین D و کلسیم، موجب استحکام استخوان‌ها و پیشگیری از شکستگی می‌شود و برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به مشکلات استخوانی هستند، توصیه می‌شود.
 

- ویتامین K در جلوگیری از رسوب کلسیم در عروق خونی

ویتامین K2 نقش حیاتی در تنظیم سطوح کلسیم در بدن ایفا می‌کند و از رسوب این ماده معدنی در دیواره رگ‌ها و عروق جلوگیری می‌کند. تجمع کلسیم در عروق خونی می‌تواند منجر به تصلب شرایین و سخت شدن دیواره‌های عروقی شود که یکی از عوامل مهم بیماری‌های قلبی‌عروقی است. با وجود ویتامین K2، کلسیم به جای رسوب در رگ‌ها، به بافت‌های مناسب مانند استخوان‌ها انتقال می‌یابد و به این ترتیب سلامت عروق و رگ‌های خونی حفظ می‌شود و از بیماری‌های قلبی پیشگیری می‌شود.
 

- ویتامین K در حفظ سلامت قلب

ویتامین K به حفظ سلامت قلب کمک می‌کند، به این صورت که از تجمع کلسیم در دیواره عروق و شریان‌ها جلوگیری می‌کند. این تجمع می‌تواند سبب انسداد عروق و کاهش انعطاف‌پذیری آن‌ها شود، که به نوبه خود فشار خون را افزایش داده و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی مانند سکته قلبی و نارسایی قلبی را بالا می‌برد. با مصرف کافی منابع ویتامین K، این ویتامین به هدایت کلسیم به بافت‌های مناسب کمک می‌کند و از رسوب آن در رگ‌ها جلوگیری می‌کند و در نتیجه موجب حفظ سلامت قلب و عروق می‌شود.

- ویتامین K در کمک به بهبود زخم‌ها و کبودی‌ها

ویتامین K با تسریع فرآیند ترمیم و بازسازی بافت‌ها، به بهبود زخم‌ها و کبودی‌ها کمک می‌کند. این ویتامین در فرآیند انعقاد خون که برای جلوگیری از خونریزی و تشکیل لخته ضروری است، نقش دارد. همچنین، ویتامین K به تقویت دیواره‌های مویرگی کمک می‌کند و از خونریزی زیر پوست جلوگیری می‌کند. افرادی که کمبود ویتامین K دارند، ممکن است به‌طور مکرر دچار کبودی شوند یا زخم‌هایشان دیرتر بهبود یابد. بنابراین، ویتامین K در فرآیندهای ترمیم بافت‌ها، انعقاد خون و تقویت سلامت پوست و مویرگ‌ها مؤثر است.

- ویتامین K در پیشگیری از سرطان

برخی تحقیقات نشان می‌دهند که ویتامین K2 ممکن است نقش بالقوه‌ای در کاهش خطر ابتلا به برخی انواع سرطان، از جمله سرطان کبد و پروستات داشته باشد. این اثرات احتمالی به دلیل توانایی ویتامین K2 در تأثیرگذاری بر مسیرهای سیگنالی سلولی و کمک به تنظیم تقسیم سلولی است. ویتامین K ممکن است به کاهش تکثیر سلول‌های سرطانی و افزایش مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول‌های سرطانی کمک کند. هرچند تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است، این یافته‌ها نشان می‌دهند که ویتامین K می‌تواند به عنوان یک عامل محافظتی در برابر برخی از انواع سرطان مورد بررسی قرار گیرد.
 

- ویتامین K و بهبود سلامت پوست

ویتامین K با بهبود جریان خون و تقویت مویرگ‌های زیر پوست، به سلامت و زیبایی پوست کمک می‌کند. این ویتامین می‌تواند به کاهش تیرگی زیر چشم و کاهش چین‌وچروک کمک کند. ویتامین K به ترمیم سلول‌های پوست و کاهش آسیب‌های ناشی از اشعه‌های مضر کمک می‌کند. همچنین، این ویتامین با بهبود لخته‌سازی خون و تقویت دیواره‌های مویرگی به کاهش قرمزی و التهاب پوست کمک می‌کند. بنابراین، مصرف ویتامین K می‌تواند به ظاهر سالم‌تر و جوان‌تر پوست و کاهش آثار پیری و علائم ناشی از تیرگی کمک کند.
 

- ویتامین K در تنظیم سطح انسولین و بهبود متابولیسم

برخی مطالعات نشان داده‌اند که ویتامین K ممکن است در تنظیم سطوح انسولین و بهبود حساسیت بدن به این هورمون نقش داشته باشد. با توجه به نقش ویتامین K در بهبود عملکرد انسولین، این ویتامین ممکن است به کنترل سطح قند خون در بدن کمک کند. این ویژگی به‌ویژه برای افرادی که در معرض خطر دیابت نوع ۲ هستند، مفید است. در صورت تمایل به مطالعه در خصوص دیابت می‌توانید به مقاله دیابت چیست ترجمه و تالیف دکتر احسان عمادی در مجله علمی داوکده مراجعه نمایید. همچنین، ویتامین K در بهبود متابولیسم بدن مؤثر است و می‌تواند به افزایش بهره‌وری در تبدیل مواد مغذی به انرژی و جلوگیری از تجمع چربی‌ها کمک کند.
 

- ویتامین K در حمایت از سیستم ایمنی بدن

ویتامین K با کمک به تولید پروتئین‌هایی که در دفاع از بدن نقش دارند، به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند. این ویتامین همچنین به تنظیم واکنش‌های ایمنی و کاهش التهاب‌های مزمن کمک می‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند که ویتامین K در کنترل سیستم ایمنی و افزایش تولید سلول‌های ایمنی نقش دارد، که به بهبود مقابله با عفونت‌ها و محافظت در برابر بیماری‌های خودایمنی و التهابی کمک می‌کند. بنابراین، مصرف کافی ویتامین K می‌تواند از سیستم ایمنی بدن حمایت کرده و مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها را افزایش دهد.

بهترین منابع ویتامین K

منابع غذایی ویتامین K به دو نوع اصلی ویتامین K1 و K2 تقسیم می‌شوند. ویتامین K1 عمدتاً در گیاهان سبز برگ‌دار موجود است، در حالی که ویتامین K2 بیشتر در غذاهای حیوانی و تخمیرشده یافت می‌شود. در ادامه به معرفی بهترین منابع غذایی ویتامین K می‌پردازیم:
 

- منابع ویتامین K1

1. سبزیجات برگ‌دار: گیاهانی مانند اسفناج، کلم بروکلی، کاهو، کلم پیچ و جعفری 
2. سبزیجات سبز علاوه بر سبزیجات برگ‌دار، آووکادو، مارچوبه و کلم بروکسل 
3. روغن‌های گیاهی: روغن‌هایی مانند روغن سویا و کلزا 

- منابع ویتامین K2

1. محصولات حیوانی: جگر، تخم‌مرغ و گوشت مرغ 
2. محصولات لبنی: لبنیات مانند پنیر و شیر 
3. غذاهای تخمیرشده: برخی از غذاهای تخمیرشده، مانند ناتو (سویا تخمیرشده ژاپنی) و کلم ترش

مقدار ویتامین K  مورد نیاز بدن

مقدار نیاز روزانه ویتامین K برای افراد بر اساس سن، جنسیت و وضعیت سلامتی متفاوت است. توصیه‌های عمومی مقدار ویتامین K مورد نیاز روزانه به شرح زیر است:

• نوزادان (۰ تا ۶ ماه): ۲ میکروگرم در روز
• نوزادان (۷ تا ۱۲ ماه): ۲.۵ میکروگرم در روز
• کودکان (۱ تا ۳ سال): ۳۰ میکروگرم در روز
• کودکان (۴ تا ۸ سال): ۵۵ میکروگرم در روز
• نوجوانان (۹ تا ۱۳ سال): ۶۰ میکروگرم در روز
• پسران و دختران (۱۴ تا ۱۸ سال): ۷۵ میکروگرم در روز
• بزرگسالان مرد (۱۹ سال و بالاتر): ۱۲۰ میکروگرم در روز
• بزرگسالان زن (۱۹ سال و بالاتر): ۹۰ میکروگرم در روز
• زنان باردار و شیرده (۱۸ سال و کمتر): ۷۵ میکروگرم در روز
• زنان باردار و شیرده (۱۹ سال و بالاتر): ۹۰ میکروگرم در روز

علائم کمبود ویتامین K

کمبود ویتامین K به‌طور کلی نادر است، زیرا این ویتامین در بسیاری از مواد غذایی یافت می‌شود و برخی از باکتری‌های روده نیز قادر به تولید ویتامین K2 هستند. با این حال، افرادی که دارای مشکلات گوارشی هستند یا افرادی که از آنتی‌بیوتیک‌ها برای مدت طولانی استفاده کرده‌اند، در معرض خطر کمبود این ویتامین قرار دارند. کمبود ویتامین K می‌تواند به علائم و مشکلات مختلفی در بدن منجر شود به طوری که فرد نیاز به دریافت مکمل ویتامین K داشته باشد. در این خصوص می‌توانید به مقاله خواص قرص ویتامین K در مجله علمی داروکده مراجعه فرمایید. برخی از شایع‌ترین علائم کمبود ویتامین K عبارتند از:
 

1. خونریزی و کبودی‌های غیرطبیعی

ویتامین K در فرآیند کربوکسیلاسیون، آنزیم گلوتامیل کربوکسیلاز را فعال می‌کند که به تبدیل گلوتامیک اسید موجود در پروتئین‌های انعقادی (مانند پروترومبین) به گاما کربوکسی گلوتامات کمک می‌کند. این تغییر ساختاری باعث می‌شود پروتئین‌ها بتوانند به کلسیم متصل شده و فرآیند انعقاد خون را آغاز کنند. در کمبود ویتامین K، این فرآیند مختل شده و لخته‌های خون به‌طور مؤثر تشکیل نمی‌شوند که منجر به خونریزی‌های غیرطبیعی و کبودی‌های مکرر می‌شود.
 

2. خونریزی از لثه و بینی

همانند خونریزی‌های غیرطبیعی، کاهش ویتامین K باعث می‌شود پروتئین‌های انعقادی به‌درستی عمل نکنند. این اختلال باعث ضعف دیواره مویرگ‌ها و رگ‌ها می‌شود و امکان خونریزی‌های غیرطبیعی از نقاط حساس مانند لثه و بینی را افزایش می‌دهد. مکانیسم خونریزی ناشی از اختلال در کارکرد پروتئین‌های انعقادی به‌خصوص پروترومبین در عدم تشکیل لخته‌های خون باز می‌گردد.
 

3. مدفوع خونی یا خون در ادرار

کمبود ویتامین K با کاهش کربوکسیلاسیون پروتئین‌های انعقادی باعث افزایش خونریزی‌های داخلی می‌شود. این اختلال می‌تواند به خونریزی‌های داخلی در دستگاه گوارش و مثانه منجر شود، که از طریق دفع خون در مدفوع یا ادرار ظاهر می‌شود.
 

4. کاهش تراکم و ضعف استخوان‌ها

ویتامین K به تولید و فعال‌سازی استئوکلسین، یک پروتئین غیر کلاژنی ضروری در استخوان‌ها، کمک می‌کند. استئوکلسین با استفاده از یون‌های کلسیم، به کلسیم موجود در ماتریکس استخوان متصل می‌شود و باعث استحکام و تراکم استخوان می‌گردد. در کمبود ویتامین K، کلسیم به‌درستی در استخوان‌ها تجمع نمی‌یابد، که می‌تواند منجر به کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر شکستگی‌ها شود.
 

5. کاهش توانایی بهبود زخم‌ها

کمبود ویتامین K به‌طور مستقیم باعث کاهش انعقاد خون و تأخیر در فرآیند بهبود زخم می‌شود. ویتامین K به‌طور غیرمستقیم نیز از طریق کمک به فعال‌سازی پروتئین‌های التهابی و سلول‌های بازسازی‌کننده، به فرایند بهبود زخم کمک می‌کند. در صورت کمبود این ویتامین، تشکیل لخته و ترمیم بافت آسیب‌دیده به‌درستی انجام نمی‌شود و زمان بهبودی زخم‌ها طولانی‌تر می‌شود.
 

6. افزایش خطر خونریزی در نوزادان

نوزادان در هنگام تولد سطح ویتامین K پایینی دارند، زیرا این ویتامین به‌خوبی از جفت عبور نمی‌کند و در شیر مادر نیز سطح پایینی دارد. علاوه بر این، نوزادان فاقد باکتری‌های لازم برای سنتز ویتامین K2 در روده هستند. کمبود ویتامین K در نوزادان باعث بروز اختلالات انعقادی و خونریزی‌های خطرناک داخلی و خارجی می‌شود که به آن بیماری هموراژیک نوزادی گفته می‌شود.
 

7. پوکی استخوان و افزایش خطر شکستگی‌ها

ویتامین K2 نقش مهمی در تعادل کلسیم ایفا می‌کند. با فعال‌سازی پروتئین ماتریکس گلوتامیک اسید، ویتامین K2 باعث جلوگیری از رسوب کلسیم در رگ‌ها و انتقال آن به استخوان‌ها می‌شود. کمبود ویتامین K2 می‌تواند به رسوب نادرست کلسیم در رگ‌ها منجر شود و در نتیجه، تراکم استخوان کاهش یافته و خطر پوکی استخوان افزایش می‌یابد.

کلام آخر

ویتامین K به عنوان یکی از ویتامین‌های ضروری و محلول در چربی، تأثیرات مهمی در حفظ سلامت عمومی بدن دارد. این ویتامین در فرآیندهای مختلفی مانند انعقاد خون، افزایش استحکام استخوان‌ها و محافظت از سیستم قلبی‌عروقی نقش ایفا می‌کند. ویتامین K1  عمدتاً از سبزیجات سبز برگ‌دار تأمین می‌شود و بیشتر در انعقاد خون تأثیر دارد، در حالی که ویتامین K2 در مواد غذایی حیوانی و تخمیرشده موجود است و به سلامت استخوان‌ها و جلوگیری از رسوب کلسیم در عروق کمک می‌کند.

کمبود ویتامین K می‌تواند به مشکلاتی مانند خونریزی‌های غیرطبیعی، کاهش تراکم استخوان‌ها و افزایش خطر بیماری‌های قلبی منجر شود. مصرف کافی ویتامین K از طریق یک رژیم غذایی متنوع و در صورت نیاز، استفاده از مکمل‌ها، از بروز این مشکلات پیشگیری کرده و به بهبود عملکرد طبیعی بدن و ارتقای سلامت عمومی کمک می‌کند.داروکده، به عنوان معتبرترین و بزرگ‌ترین داروخانه آنلاین کشور با بیش از یک دهه سابقه در فروش محصولات داروخانه‌ای، بهترین گزینه برای مصرف‌کنندگان گرامی محسوب می‌شود. 

داروکده، علاوه بر ارائه مزایای خرید آنلاین ، امکان خرید حضوری را نیز فراهم کرده است؛ شما می‌توانید با مراجعه به داروخانه مرکزی جمالزاده، واقع در خیابان جمالزاده شمالی، اقلام مورد نیاز خود را با اطمینان خاطر بیشتری تهیه کنید. همچنین، داروکده این فرصت را برای شما فراهم کرده تا سوالات علمی خود را در بخش نظرات مطرح کنید. تیم علمی داروکده، شامل داروسازان متخصص و کارشناسان ارشد تغذیه، به صورت کاملاً رایگان و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ خواهند داد و شما را در تمامی مراحل خرید همراهی می‌کنند.