رپورتاژ- پیشگیری از سارکوپنی با ویتامین D3

 

باتوجه به افزایش امید به زندگی، جمعیت جهان به سرعت در حال افزایش و سالمندیست. کمبود ویتامین دی به ویژه در زنان یائسه (منوپوز) به عنوان یک مشکل مهم و شایع بهداشت عمومی محسوب می شود که تقریبا نیمی از جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار داده است (تقریبا 90 درصد در آسیا و 92% در اروپا). پیامدهای منفی ناشی از کمبود این ویتامین به ویژه در کاهش تراکم معدنی استخوان، اثرات مستقیم و غیر مستقیم آن بر ساختار و عملکرد عضله به خوبی شناخته شده است.
بدن انسان در طی فرایند پیر شدن تغییرات قابل توجهی را متحمل می‌شود. یکی از این تغییرات مهم؛ کاهش تدریجی توده عضلانی، قدرت عضلانی، عملکرد  و کارایی آن پس از دهه پنجم زندگی است؛ که سارکوپنی (Sarcopenia) نامیده می‌شود.
 قابل توجه است که در زنان این تغییر در دوره یائسگی (منوپوز) تشدید می‌شود. محدودیت های عملکردی و نقص های ناشی از سارکوپنی باعث کاهش کیفیت زندگی، استقلال عملکردی در هنگام پیری شده و در نتیجه منجر به کاهش قابل توجه در عملکردهای فیزیکی، اختلال متابولیکی و ناتوانی می‌گردد. کاهش قدرت عضلانی همچنین با افزایش مرگ و میر در افراد سالمند مرتبط است.

عوامل ایجاد کننده سارکوپنی اغلب چند فاکتوری ست؛ که شامل عوامل هورمونی، عصبی، تغذیه‌ای، محیطی  و فاکتورهای ژنتیکی و تعاملات آنهاست. یکی از عوامل مهم مرتبط با کاهش در عملکرد عضلات، ویتامین D می‌باشد.
ویتامین D3 معروف به ویتامین آفتاب (Sunshine Vitamin) از دسته ویتامین‌های محلول در چربی است که فعالیتهای مهمی در بدن ایفا می‌کند از جمله کمک به هومئوستاز کلسیم، حفظ متابولیسم نرمال استخوان، تقویت سلولهای ایمنی و ....  

گفتنی است که کمبود ویتامین D با کاهش عملکرد و توده اسکلتی-عضلانی و افزایش خطر سقوط (Falls) در افراد مسن همراه است. بطور کلی کمبود این ویتامین در جمعیت مسن بسیار شایع است، که علت آن  را کاهش مواجهه با نور خورشید (به دلیل محدودیت‌های فیزیکی ناشی از بیماری و یا بازنشستگی و از دست دادن شغل خود ،کمتر از خانه خارج می‌شوند)، کاهش دریافت خوراکی ویتامین D، اختلال جذب و کاهش فعالیت هیدروکسیلاز ویتامین D در کلیه‌ها می توان بیان کرد .
شیوع کمبود ویتامین D با سن افزایش می‌یابد، به طوریکه در سالمندان آسیایی حدود 70درصد گزارش شده است. علاوه بر این، اثرات منفی سطح پایین ویتامین D در افراد مسن تشدید می‌شود زیرا گیرنده‌های اسکلتی-عضلانی ویتامین D با افزایش سن کاهش می‌یابد. هر دو نوع مطالعات مقطعی و آینده‌نگر این یافته را که سطح سرمی پایین ویتامین D با افزایش خطر ابتلا به سارکوپنی مرتبط است، ثابت کرده‌اند.

بیشتر بخوانید: کمبود ویتامین D و عوارض آن

ویتامین D، قدرت عضلانی و ترکیب بدن:
یک مطالعه طولی در جمعیت مسن 85-55 سال، نشان داد که افراد با غلظت کمتر از 25 nmol/L, ویتامینD  و غلظت بالای هورمون پاراتورمون (PTH +4 pmol/liter)، احتمال کاهش قدرت عضلانی 2.5 برابر و احتمال کاهش توده اسکلتی-عضلانی 2.4 برابر در آنها بیشتر بوده در مقایسه با افراد دارای سطح هورمون پاراتورمون پایین و ویتامین D بالا.
در مطالعه‌ای دیگر محققین به بررسی ارتباط بین سطح ویتامین D و درصد توده چربی بدن در 410 زن سالم در گروه سنی 80-20 پرداختند، که نتایج آن نشان داد که درصد توده چربی بدن ارتباط معکوسی با سطح ویتامین D در زنان سالم دارد.

شواهد علمی نشان داده است که چاقی می تواند با سطح پایین ویتامین D و غلظت بالای هورمون پاراتورمون مرتبط باشد. در حقیقت ویتامین D تعیین کننده بسیار مهم برای غلظت هورمون پاراتورمون است، که افزایش سطح پاراتورمون منجر به افزایش نفوذ کلسیم به داخل سلولهای چربی می‌شود و در نتیجه منجر به کاهش سطح کلسیم در خون می‌گردد.
در مطالعه‌ای اثر مکمل درمانی با ویتامین D (روزانه 1000 IU  به مدت 3 ماه) بر قدرت عضلانی، عملکرد عضلانی و ترکیب بدن در زنان سالم با کمبود ویتامین D در گروه سنی 55-40، اندازه گیری شد. نتایج حاصل از این مداخله نشان دهنده بهبود عملکرد عضلانی (کاهش زمان لازم برای انجام ( تست TUG ^* Time Up and Go)، آزمون بلند شدن و رفتن زمان دار) در گروه مصرف کننده مکمل ویتامین D در مقایسه با گروه پلاسبو بود و همچنین ترکیب توده چربی بدن به طور اساسی در پایان هفته دوازده در گروه مصرف کننده ویتامین D کاهش یافته بود.
لذا براساس نتایج حاصل از مطالعات متعدد، اثرات مثبت و قوی مکمل درمانی ویتامین D بر روی قدرت عضلانی و عملکرد فیزیکی در افراد مسن با سطح پایین ویتامین D به اثبات رسیده است. همچنین مکمل ویتامین D در استئومالاسیا؛ ضعف و درد عضلانی را به طور چشمگیری بهبود می بخشد.

^* آزمون بلند شدن و رفتن زمان دار (TUG): در این آزمون زمان صرف شده برای اینکه فرد از روی یک صندلی دسته دار معمولی با بلندی نشیمن گاه 45 سانتیمتر،و با حداکثر سرعت مطمئنه خود یک مسافت 3 متری را طی کرده، برگردد  و دوباره روی صندلی بنشیند و تکیه دهد، توسط کرنومتر ثبت می شود. که برای افراد سالمند این زمان 12 ثانیه باید باشد.

چند نکته کلیدی:
- مطالعات مشاهده‌ای ارتباط مهمی بین استخوان و ماهیچه‌ها بیان کردند.
- تعداد زیادی از مطالعات in-vitro and in-vivo نشان دادند که ویتامین D نقش حیاتی در متابولیسم استخوان و بهبود عملکرد ماهیچه ایفا می‌کند.
- در جمعیت میانسال و همچنین افراد سالمند با خطر بالای سقوط (Falls) وافراد دارای پوکی استخوان و سارکوپنی باید روزانه بین 800-2000 IU  ویتامین D دریافت شود تا سطح بهینه ویتامین D تامین شود.

References
Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2017 Nov; 20(6): 498–503
Adv Obes Weight Manag Control 2017, 6(3): 00155
EMAS2017 / Maturitas 100 (2017) 93–202
European Geriatric Medicine (2016), 7(3):207-213