انواع ترکیبات ضد لک

لک های پوستی یکی از عوامل آزاردهنده ای هستند که زیبایی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. یکی از روش های موثر برای درمان لک های پوستی با استفاده از کرم های محصولات ضد لک است. در ادامه با انواع محصولات ضد لک شیمیایی، و طبیعی و روشن کننده پوست آشنا می شویم. 

آنچه در این مقاله میخوانید:

- انواع ترکیبات ضد لک
- ترکیبات شیمیایی
- کرم هیدروکینون
- ترانکسامیک اسید
- هگزاپپتید-2
- هیدروکسی فنیل پروپیونیک اسید
- ترکیبات طبیعی برای ضد لک
- کوجیک اسید
- عصاره شیرین بیان؛ گلابریدین
- آلفا آربوتین
- دیوآمیلاتوزیل گالاکتوزید
- خاصیت ویتامین C برای صورت
- محصولات دارای نیاسین آمید
- توت کاغذی (Paper mulberry)
- آزالئیک اسید
- کرم سیستئامین
- محصولات حاوی گلیکولیک اسید
- ژل روشن کننده آلئوزین
- سویا برای لک صورت
- ملاتونین
- مشتقات رزورسینول
- جدول مقایسه ترکیبات ضد لک

زمان تقریبی برای مطالعه این مقاله: 13 دقیقه
 

انواع ترکیبات ضد لک

ترکیبات ضد لک به دو دسته شیمیایی و طبیعی دسته بندی می شود. در ادامه این دو مقوله را بررسی می کنیم. 
 

ترکیبات شیمیایی

یکی از ترکیبات شیمیایی ضد لک، هیدروکینون است. کرم هیدروکینون برای درمان انواع لک ها به کار رفته می شود. در ادامه با این کرم لکه بر بیشتر آشنا می شویم. 
 

- کرم هیدروکینون

سال‌هاست که هیدروکینون برای درمان انواع لک (ملاسما، لک ناشی از التهاب پوست، لک پیری و ...) استفاده می‌شود. هیدروکینون به طور طبیعی در بسیاری از گیاهان، چای و قهوه وجود دارد. مکانیسم اثر آن مهار تبدیل تیروزین به ملانین با مهار آنزیم تیروزیناز تا 90 درصد می باشد.

کرم هیدروکینون همچنین تاثیر مستقیم بر ملانوسیت‌ها دارد و سنتز DNA ،RNA را مهار و ملانوزوم ها را تخریب می کند. ترکیبات دیگر مانند گلیکولیک اسید، ویتامین C و رتینول برای افزایش نفوذپذیری هیدروکینون استفاده می‌شود.
 

عوارض کرم هیدروکینون

هیدروکینون عموما بی خطر است. عوارض شایع آن مانند تحریک پذیری پوست و درماتیت تماسی است که می تواند با استروئیدهای موضعی درمان شود. عارضه نادر اما جدی هیدروکینون، اگزوژنوس اکرونوزیس (exogenous ochronosis) است؛ لک تیره در منطقه تحت درمان ایجاد می شود و از بین رفتن آن سخت است.

به نظر می رسد عارضه اگزوژنوس اکرونوزیس در افراد تیره تر زمانی که هیدروکینون در غلظت های بالا مصرف شود و یا دوزهای پایین هیدروکینون به مدت طولانی استفاده شود، شایع‌تر است.

به همین دلیل مصرف هیدروکینون در چندین کشور آفریقایی محدود شده و تحت نظارت دقیق در بسیاری از کشورهای آسیایی مصرف می شود. همچنین به دلیل اثرات موتاژنیک احتمالی، مصرف هیدروکینون به عنوان داروی OTC در اتحادیه اروپا و ژاپن ممنوع شد.

جایگزینی مصرف هیدروکینون با سایر عوامل روشن کننده در یک دوره 4 ماهه با کاهش عوارض جانبی هیدروکینون مانند تحریک پذیری پوست و خطر ایجاد اگزوژنوس اکرونوزیس کمک می کند.
علیرغم عوارضی که برای هیدروکینون گفته شده است، هنوز پرمصرف ترین ضد لک در آمریکا هیدروکینون است. به صورت OTC حداکثر تا 2 درصد می تواند هیدروکینون وجود داشته باشد و پزشک هم 4 تا 6 درصد آن را می تواند تجویز کند.  
 

- ترانکسامیک اسید

ترانکسامیک اسید یک ترکیب ضدالتهاب و ضدلک است که برای درمان ملاسما و هایپرپیگمنتیشن استفاده می‌شود. این ترکیب با مهار فعال‌سازی پلاسمینوژن به پلاسمین، از تولید ملانین جلوگیری می‌کند.

- هگزاپپتید-2

این پپتید مصنوعی با مهار آنزیم تیروزیناز و کاهش تولید ملانین می‌تواند به روشن شدن پوست کمک کند. هگزاپپتید-2 می‌تواند تاثیر قابل توجهی در کاهش لک‌های پوستی داشته باشد.

- هیدروکسی فنیل پروپیونیک اسید

این ترکیب جدید با مهار تیروزیناز و کاهش انتقال ملانین به سطح پوست به عنوان یک عامل روشن‌کننده پوست عمل می‌کند. هیدروکسی فنیل پروپیونیک اسید می‌تواند لک‌های پوستی را به طور موثر کاهش دهد.

ترکیبات طبیعی برای ضد لک

علاقه به استفاده از ترکیبات طبیعی و همچنین نیاز به پیدا کردن ترکیبات جایگزین برای هیدروکینون، منجر به یافتن ترکیباتی شد که از مواد طبیعی به دست می آیند.

Kojic acid
Licorice extract
Vitamin C
Arbutin
Niacinamide
Paper mulberry
Azelaic acid
cysteamine
Glycolic acid
Aloesin
Soy extracts
Melatonin

- کوجیک اسید

کوجیک اسید، یک مهار کننده آنزیم تیروزیناز است که از گونه های مختلفی قارچ مانند آسپرژیلوس یا پنی سیلیوم به دست می آید. این ترکیب تبدیل تیروزین به ملانین را مهار می‌کند.

در فرآوری های مواد غذایی برای جلوگیری از قهوه ای شدن و برای ایجاد قرمزی توت فرنگی های نارس استفاده می شود.

کوجیک اسید در غلظت های بین 4-1 درصد استفاده می شود و اغلب هنگامی که در ترکیب با سایر عوامل روشن کننده استفاده می شود، موثر است. استفاده از آن در کسانی که نمی توانند هیدروکینون را تحمل کنند می تواند مفید باشد.

گزارش شده است که کوجیک اسید پتانسیل ایجاد حساسیت بالایی دارد و می تواند درماتیت تماسی تحریکی ایجاد کند. استفاده از یک کورتیکواستروئید موضعی همراه با آن می تواند تحریک را کاهش دهد.

محصولات روشن کننده پوست که حاوی کوجیک هستند می توانند 2 بار در روز برای 2-1 ماه یا تا زمانی که اثرات دلخواه ایجاد شود استفاده شوند.
 

- عصاره شیرین بیان؛ گلابریدین

عصاره شیرین بیان از ریشه گیاه شیرین بیان (linneva) به دست می آید و ماده فعال آن گلابریدین نام دارد که 10 تا 40 درصد آن را تشکیل می دهد. گلابریدین 50 درصد فعالیت آنزیم تیروزیناز را بدون ایجاد سمی شدن سلولی مهار می‌کند. یافته ها حاکی از آن است که این ترکیب 16 برابر موثرتر از هیدروکینون است.

ترکیب عصاره شیرین بیان با سایر عوامل ضد لک پاسخ روشن کنندگی پوستی خوبی داشته است.

- آلفا آربوتین

آلفا آربوتین یک مشتق طبیعی از هیدروکینون است که به کاهش تولید ملانین و روشن شدن پوست کمک می‌کند. این ترکیب ایمنی بالایی دارد و می‌تواند در درمان لک‌های پوستی موثر باشد.

- دیوآمیلاتوزیل گالاکتوزید

این ترکیب از درخت بولدو به دست می‌آید و به عنوان یک مهارکننده تیروزیناز عمل می‌کند و به روشن شدن پوست کمک می‌کند. دیوآمیلاتوزیل گالاکتوزید می‌تواند لک‌های پوستی را به طور موثر کاهش دهد.

- خاصیت ویتامین C برای صورت

محصولات حاوی ویتامین C موضعی می توانند از منابع طبیعی مانند میوه ها و سبزیجات به دست آیند و یا به صورت سنتزی تهیه شوند. سرم ویتامین C در مراحل مختلف اکسیداسیون سنتز ملانین با واکنش با یون مس در جایگاه فعال آنزیم تیروزیناز و کاهش دوپاکینون (پیش ساز تولید ملانین) اثر خود را اعمال می کند.

مشکل ویتامین C پایداری بسیار کم آن است. در برخی محصول ها پودر آن وجود دارد و هنگام استفاده محصول به آن اضافه می شود. اخیرا نیز مشتق پایداری از ویتامین C به نام منیزیم L-آسکوربیک اسید 2-فسفات (MAP) تهیه شده است که خاصیت روشن کنندگی آن تایید شده است.

- محصولات دارای نیاسین آمید

فرم آمیدی ویتامین B3 است که با مهار انتقال ملانوزوم ها از ملانوسیت ها به کراتینوسیت های اپیدرم اثر روشن کنندگی خود را اعمال می کند. مطالعات متعدد، اثربخشی سرم نیاسین آمید 3.5 درصد را در ترکیب با رتینیل پالمیتات را در بهبود لک تایید کردند.

- توت کاغذی (Paper mulberry)

عصاره توت کاغذی، یک مهار کننده تیروزیناز است که از درخت زینتی Broussonetia papyrifera جدا می شود.
در مطالعه ای غلظتی از عصاره توت کاغدی، هیدروکینون و کوجیک اسید که آنزیم تیروزیناز را به میزان 50 درصد مهار می کند می کند بررسی شد. غلظت مهاری برای هیدروکینون 5.5%، برای کوجیک اسید 10% و برای عصاره توت کاغذی 0.396% گزارش شد.

هر چند که در این مطالعه اثر عصاره توت کاغذی بیشتر از هیدروکینون و کوجیک اسید بوده اما هنوز هیچ مطالعه ای اثرات آن را در اختلالات بالینی بررسی کرده است. همچنین تست پوستی یک درصد عصاره توت کاغذی، تحریک پوستی قابل توجهی در 24 و 48 ساعت نشان نداده است.

- آزالئیک اسید

از قارج مالاسزیا فورفور (یکی از عوامل شوره سر) گرفته شده است. به نظر می رسد اثرات روشن کنندگی آزالئیک اسید اختصاصی و بیشتر در ملانوسیت های با فعالیت های بالا می باشد و اثرات حداقلی را در پوست نرمال دارد. در مطالعه ای آزالئیک اسید در غلظت های 20 درصد موثرتر از هیدروکینون 2 درصد و به اندازه هیدرکینون 4 درصد موثر بوده است.

مصرف آزالئیک اسید همچنین در درمان روزاسه، کراتوز خورشیدی، لک ناشی از سوختگی و تبخال موفقیت آمیز بوده است.

آزالئیک اسید به خوبی تحمل می شود و می توان مدت ها از آن استفاده کرد. شایع ترین عارضه شامل قرمزی گذرا، تحریک پوستی همراه با پوسته پوسته شدن، خارش و سوزش است که عموما 2 تا 4 هفته بعد از استفاده برطرف می شود.

- کرم سیستئامین

این ماده، به عنوان ضدلک قوی در 5 دهه گذشته شناخته شده است. سیستئامین به طور طبیعی در بدن ساخته می شود و محصول تجزیه L –سیستئین در بدن است.با توجه به این که کرم سیستئامین ترکیب تیولی است لذا به عنوان آنتی اکسیدان داخلی عمل می کند. به همین دلیل دارای اثرات محافظتی در برابر پرتوهای یونیزان و اثرات ضد موتاژنی دارد.

مطالعات کشت سلولی نشان می دهد که سیستئامین از طریق مهار ملانوژنز و نه ملانوتوکسیستی اثر ضد لک خود را اعمال می کند.

- محصولات حاوی گلیکولیک اسید

کرم آلفا هیدروکسی اسید از قند CANE گرفته شده است و اثرات روشن کنندگی پوست دارد. این ترکیب در غلظت های بالا و پایین اثرات متفاوتی دارند:

در غلظت‌های پایین:

منجر به پوسته‌ریزی سریع‌تر کراتینوسیت‌های رنگدانه‌دار می‌شود. گلیکولیک اسید مانند رتینوئیدها چرخه سلولی را کوتاه می کند به طوری که رنگدانه به سرعت از بین می رود.

در غلظت های بالا:

باعث لیز اپیدرم می شود. مطالعات مختلف نشان می دهد که حذف لایه سطحی اپیدرم با پیل های گلیکولیک اسید 30 تا 70 درصد می تواند نفوذ سایر روشن کننده های موضعی پوست مانند هیدروکینون را افزایش دهد.

- ژل روشن کننده آلئوزین

ترکیبی طبیعی است که از آلوئه ورا جدا می شود و آنزیم تیروزیناز را در غلظت هایی که برای سلول غیر سمی است مهار می کند. مکانیسم اثر آن احتمالا مهار رقابتی اکسیداسیون دوپامین (دی هیدروکسی فنیل آلانین) و مهار غیر رقابتی تیروزین است. ترکیب آلئوزین و آربوتین به صورت سینرژیستی ملانوژنز ایجاد شده توسط اشعه UV را مهار می کند.

- سویا برای لک صورت

اخیرا سویا در صنایع آرایش محبوب شده است و به عنوان نرم کننده تا درمان اختلالات رنگدانه ای پوست استفاده می شود. مکانیسم عملکرد سویا متفاوت با هیدروکینون، کوجیک اسید و گلابریدین است.

دانه های سویا حاوی پروتئین های کوچکی به نام (Bowman–Birk inhibitor (BBI و (soybean trypsin inhibitor (STI0 می باشد. STI با کاهش فاگوسیت ملانوزوم ها توسط کراتینوسیت ها سبب کاهش انتقال ملانین می شود. این اثرات فقط با شیر سویا تازه وجود دارد نه پاستوریزه چون STI به سرعت تخریب می شود.

- ملاتونین

ملاتونین یک هورمون است که توسط غده پینه آل ترشح می شود و در تنظیم ریتم شبانه روزی پستانداران اثر دارد. به نوعی می توان گفت که ملاتونین به تنظیم چرخه خواب و بیداری در بدن کمک می‌کند.

به علاوه این اثرات، مطالعات آزمایشگاهی نشان داده است که این ماده می تواند تولید ملانین را به صورت وابسته به دوز مهار کند. ملاتونین بر فعالیت آنزیم تیروزیناز اثر می کند، به عبارت دیگر در مسیر تولید ملانین اثر می کند و همچنین مسیرهای مبتنی بر cAMP را در سلول های رنگدانه ای مهار می کند.

غلظت های مورد نیاز برای اثر ضد لک آن در انسان هنوز مشخص نشده است، اما نشان داده است در دوزهای 0.6 mg/cm2 اثرات ضدالتهابی دارد.

- مشتقات رزورسینول

مشتقات رزورسینول بوتیل رزورسینول (Rucinol)، (فنیل اتیل رزورسینول و ...) مهار کننده قوی آنزیم تیروزیناز است. این ترکیب دارای خاصیت آنتی اکسیدانی و حذف رادیکال های آزاد است و باعث تحریک پوستی نمی شود.

رزورسینول در درمان انواع لک مانند ملاسما و لک ناشی از افزایش سن موثر است.

جدول مقایسه ترکیبات ضد لک

جدول مقایسه ترکیبات ضد لک، مکانیسم عمل، اثربخشی، عوارض جانبی، درصد موضعی و تاییدیه غذا و دارو (FDA) را برای هر ترکیب ارائه می‌دهد. این جدول به انتخاب مناسب‌ترین ترکیب برای درمان لک‌های پوستی کمک می‌کند.

سوالات متداول

1- هیدروکینون چیست و چگونه لک‌های پوستی را درمان می‌کند؟

هیدروکینون یک ترکیب شیمیایی است که با مهار آنزیم تیروزیناز، مانع تولید ملانین می‌شود و به کاهش لک‌های پوستی کمک می‌کند.

2- کوجیک اسید چگونه به روشن شدن پوست کمک می‌کند؟

کوجیک اسید، که از قارچ‌های مختلف به دست می‌آید، با مهار آنزیم تیروزیناز، تبدیل تیروزین به ملانین را مهار کرده و در نتیجه لک‌های پوستی را کاهش می‌دهد.

3- آیا ترکیبات طبیعی مانند عصاره شیرین بیان موثرتر از ترکیبات شیمیایی هستند؟

عصاره شیرین بیان با مهار آنزیم تیروزیناز می‌تواند بدون ایجاد سمی شدن سلولی لک‌های پوستی را کاهش دهد و برخی مطالعات نشان داده‌اند که این ترکیب حتی می‌تواند موثرتر از هیدروکینون باشد.

4- آیا آزالئیک اسید برای همه نوع پوست مناسب است؟

آزالئیک اسید معمولاً برای پوست‌های دارای فعالیت بالای ملانوسیت‌ها موثر است و به خوبی تحمل می‌شود، اما ممکن است در برخی افراد باعث قرمزی و تحریک پوستی شود که معمولاً پس از چند هفته برطرف می‌شود.

5- چه ترکیباتی به عنوان جایگزین‌های هیدروکینون در درمان لک‌های پوستی پیشنهاد می‌شوند؟

ترکیباتی مانند ترانکسامیک اسید، ویتامین C، نیاسینامید و مشتقات رزورسینول به عنوان جایگزین‌های موثر برای هیدروکینون در درمان لک‌های پوستی پیشنهاد می‌شوند.

نتیجه گیری

درمان لک‌های پوستی با استفاده از ترکیبات شیمیایی و طبیعی به عنوان یکی از راه‌های موثر برای بهبود زیبایی و یکنواختی پوست شناخته شده است. ترکیبات شیمیایی مانند هیدروکینون و ترانکسامیک اسید و ترکیبات طبیعی مانند کوجیک اسید و عصاره شیرین بیان، هر کدام با مکانیسم‌های خاص خود، می‌توانند به کاهش لک‌های پوستی کمک کنند. انتخاب ترکیب مناسب بستگی به نوع لک، حساسیت پوست و نیازهای خاص هر فرد دارد.