انواع ترکیبات ضد لک

آنچه در این مقاله میخوانید:

• انواع ترکیبات ضد لک
•  ترکیبات شیمیایی
•  کرم هیدروکینون
• ترکیبات طبیعی برای ضد لک
•  کوجیک اسید
• عصاره شیرین بیان؛ گلابریدین
• خاصیت ویتامین C برای صورت
• محصولات دارای نیاسین آمید
• توت کاغذی (Paper mulberry)
• آزالئیک اسید
• کرم سیستئامین
• محصولات حاوی گلیکولیک اسید
• ژل روشن کننده آلئوزین
• سویا برای لک صورت
• ملاتونین
• مشتقات رزورسینول
• ترکیبات روشن کننده پوست طبیعی
• معرفی انواع ترکیبات روشن کننده پوست

زمان تقریبی برای مطالعه این مقاله: 13 دقیقه
 

لک های پوستی یکی از عوامل آزاردهنده ای هستند که زیبایی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. یکی از روش های موثر برای درمان لک های پوستی با استفاده از کرم های ضد لک است. در ادامه با انواع محصولات ضد لک شیمیایی و روشن کننده پوست آشنا می شویم. 

انواع ترکیبات ضد لک

ترکیبات ضد لک به دو دسته شیمیایی و طبیعی دسته بندی می شود. در ادامه این دو مقوله را بررسی می کنیم. 

ترکیبات شیمیایی

یکی از ترکیبات شیمیایی ضد لک، هیدروکینون است. کرم هیدروکینون برای درمان انواع لک ها به کار رفته می شود. در ادامه با این کرم لکه بر بیشتر آشنا می شویم. 

کرم هیدروکینون

سال‌هاست که هیدروکینون برای درمان انواع لک (ملاسما، لک ناشی از التهاب پوست، لک پیری و ...) استفاده می‌شود. هیدروکینون به طور طبیعی در بسیاری از گیاهان، چای و قهوه وجود دارد. مکانیسم اثر آن مهار تبدیل تیروزین به ملانین با مهار آنزیم تیروزیناز تا 90 درصد می باشد.

کرم هیدروکینون همچنین تاثیر مستقیم بر ملانوسیت‌ها دارد و سنتز DNA ،RNA را مهار و ملانوزوم ها را تخریب می کند. ترکیبات دیگر مانند گلیکولیک اسید، ویتامین C و رتینول برای افزایش نفوذپذیری هیدروکینون استفاده می‌شود.

عوارض کرم هیدروکینون

هیدروکینون عموما بی خطر است. عوارض شایع آن مانند تحریک پذیری پوست و درماتیت تماسی است که می تواند با استروئیدهای موضعی درمان شود. عارضه نادر اما جدی هیدروکینون، اگزوژنوس اکرونوزیس (exogenous ochronosis) است؛ لک تیره در منطقه تحت درمان ایجاد می شود و از بین رفتن آن سخت است.

به نظر می رسد عارضه اگزوژنوس اکرونوزیس در افراد تیره تر زمانی که هیدروکینون در غلظت های بالا مصرف شود و یا دوزهای پایین هیدروکینون به مدت طولانی استفاده شود، شایع‌تر است.

به همین دلیل مصرف هیدروکینون در چندین کشور آفریقایی محدود شده و تحت نظارت دقیق در بسیاری از کشورهای آسیایی مصرف می شود. همچنین به دلیل اثرات موتاژنیک احتمالی، مصرف هیدروکینون به عنوان داروی OTC در اتحادیه اروپا و ژاپن ممنوع شد.

جایگزینی مصرف هیدروکینون با سایر عوامل روشن کننده در یک دوره 4 ماهه با کاهش عوارض جانبی هیدروکینون مانند تحریک پذیری پوست و خطر ایجاد اگزوژنوس اکرونوزیس کمک می کند.
علیرغم عوارضی که برای هیدروکینون گفته شده است، هنوز پرمصرف ترین ضد لک در آمریکا هیدروکینون است. به صورت OTC حداکثر تا 2 درصد می تواند هیدروکینون وجود داشته باشد و پزشک هم 4 تا 6 درصد آن را می تواند تجویز کند.  

ترکیبات طبیعی برای ضد لک

علاقه به استفاده از ترکیبات طبیعی و همچنین نیاز به پیدا کردن ترکیبات جایگزین برای هیدروکینون، منجر به یافتن ترکیباتی شد که از مواد طبیعی به دست می آیند.

• Kojic acid
• Licorice extract
• Vitamin C
• Arbutin
• Niacinamide
• Paper mulberry
• Azelaic acid
• cysteamine
• Glycolic acid
• Aloesin
• Soy extracts
• Melatonin

کوجیک اسید

کوجیک اسید، یک مهار کننده آنزیم تیروزیناز است که از گونه های مختلفی قارچ مانند آسپرژیلوس یا پنی سیلیوم به دست می آید. این ترکیب تبدیل تیروزین به ملانین را مهار می‌کند.

در فرآوری های مواد غذایی برای جلوگیری از قهوه ای شدن و برای ایجاد قرمزی توت فرنگی های نارس استفاده می شود.

کوجیک اسید در غلظت های بین 4-1 درصد استفاده می شود و اغلب هنگامی که در ترکیب با سایر عوامل روشن کننده استفاده می شود، موثر است. استفاده از آن در کسانی که نمی توانند هیدروکینون را تحمل کنند می تواند مفید باشد.

گزارش شده است که کوجیک اسید پتانسیل ایجاد حساسیت بالایی دارد و می تواند درماتیت تماسی تحریکی ایجاد کند. استفاده از یک کورتیکواستروئید موضعی همراه با آن می تواند تحریک را کاهش دهد.

محصولات روشن کننده پوست که حاوی کوجیک هستند می توانند 2 بار در روز برای 2-1 ماه یا تا زمانی که اثرات دلخواه ایجاد شود استفاده شوند.

عصاره شیرین بیان؛ گلابریدین

عصاره شیرین بیان از ریشه گیاه شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra linneva) به دست می آید و ماده فعال آن گلابریدین نام دارد که 10 تا 40 درصد آن را تشکیل می دهد. گلابریدین 50 درصد فعالیت آنزیم تیروزیناز را بدون ایجاد سمی شدن سلولی مهار می‌کند. یافته ها حاکی از آن است که این ترکیب 16 برابر موثرتر از هیدروکینون است.

ترکیب عصاره شیرین بیان با سایر عوامل ضد لک پاسخ روشن کنندگی پوستی خوبی داشته است.

خاصیت ویتامین C برای صورت

محصولات حاوی ویتامین  C موضعی می توانند از منابع طبیعی مانند میوه ها و سبزیجات به دست آیند و یا به صورت سنتزی تهیه شوند. سرم ویتامین C در مراحل مختلف اکسیداسیون سنتز ملانین با واکنش با یون مس در جایگاه فعال آنزیم تیروزیناز و کاهش دوپاکینون (پیش ساز تولید ملانین) اثر خود را اعمال می کند.

مشکل ویتامین C پایداری بسیار کم آن است. در برخی محصول ها پودر آن وجود دارد و هنگام استفاده محصول به آن اضافه می شود. اخیرا نیز مشتق پایداری از ویتامین C به نام منیزیم L-آسکوربیک اسید 2-فسفات (MAP) تهیه شده است که خاصیت روشن کنندگی آن تایید شده است.

محصولات دارای نیاسین آمید

فرم آمیدی ویتامین B3 است که با مهار انتقال ملانوزوم ها از ملانوسیت ها به کراتینوسیت های اپیدرم اثر روشن کنندگی خود را اعمال می کند. مطالعات متعدد، اثربخشی سرم نیاسن آمید 3.5 درصد را در ترکیب با رتینیل پالمیتات را در بهبود لک تایید کردند.

توت کاغذی (Paper mulberry)

عصاره توت کاغذی، یک مهار کننده تیروزیناز است که از درخت زینتی Broussonetia papyrifera جدا می شود.
در مطالعه ای غلظتی از عصاره توت کاغدی، هیدروکینون و کوجیک اسید که آنزیم تیروزیناز را به میزان 50 درصد مهار می کند می کند بررسی شد. غلظت مهاری برای هیدروکینون 5.5%، برای کوجیک اسید 10% و برای عصاره توت کاغذی 0.396% گزارش شد.

هر چند که در این مطالعه اثر عصاره توت کاغذی بیشتر از هیدروکینون و کوجیک اسید بوده اما هنوز هیچ مطالعه ای اثرات آن را در اختلالات بالینی بررسی کرده است. همچنین تست پوستی یک درصد عصاره توت کاغذی، تحریک پوستی قابل توجهی در 24 و 48 ساعت نشان نداده است.

آزالئیک اسید

از قارج مالاسزیا فورفور (یکی از عوامل شوره سر) گرفته شده است. به نظر می رسد اثرات روشن کنندگی آزالئیک اسید اختصاصی و بیشتر در ملانوسیت های با فعالیت های بالا می باشد و اثرات حداقلی را در پوست نرمال دارد. در مطالعه ای آزالئیک اسید در غلظت های 20 درصد موثرتر از هیدروکینون 2 درصد و به اندازه هیدرکینون 4 درصد موثر بوده است.

مصرف آزالئیک اسید همچنین در درمان روزاسه، کراتوز خورشیدی، لک ناشی از سوختگی و تبخال موفقیت آمیز بوده است.

آزالئیک اسید به خوبی تحمل می شود و می توان مدت ها از آن استفاده کرد. شایع ترین عارضه شامل قرمزی گذرا، تحریک پوستی همراه با پوسته پوسته شدن، خارش و سوزش است که عموما 2 تا 4 هفته بعد از استفاده برطرف می شود.

کرم سیستئامین

این ماده، به عنوان ضدلک قوی در 5 دهه گذشته شناخته شده است. سیستئامین به طور طبیعی در بدن ساخته می شود و محصول تجزیه L –سیستئین در بدن است. کرم سیستئامین ترکیب تیولی است و به عنوان آنتی اکسیدان داخلی عمل می کند. به همین دلیل دارای اثرات محافظتی در برابر پرتوهای یونیزان و اثرات ضد موتاژنی دارد.

مطالعات کشت سلولی نشان می دهد که سیستئامین از طریق مهار ملانوژنز و نه ملانوتوکسیستی اثر ضد لک خود را اعمال می کند.

محصولات حاوی گلیکولیک اسید

کرم آلفا هیدروکسی اسید از قند CANE گرفته شده است و اثرات روشن کنندگی پوست دارد. این ترکیب در غلظت های بالا و پایین اثرات متفاوتی دارند:

در غلظت‌های پایین:

منجر به پوسته‌ریزی سریع‌تر کراتینوسیت‌های رنگدانه‌دار می‌شود. گلیکولیک اسید مانند رتینوئیدها چرخه سلولی را کوتاه می کند به طوری که رنگدانه به سرعت از بین می رود.

در غلظت های بالا:

باعث لیز اپیدرم می شود. مطالعات مختلف نشان می دهد که حذف لایه سطحی اپیدرم با پیل های گلیکولیک اسید 30 تا 70 درصد می تواند نفوذ سایر روشن کننده های موضعی پوست مانند هیدروکینون را افزایش دهد.

ژل روشن کننده آلئوزین

ترکیبی طبیعی است که از آلوئه ورا جدا می شود و آنزیم تیروزیناز را در غلظت هایی که برای سلول غیر سمی است مهار می کند. مکانیسم اثر آن احتمالا مهار رقابتی اکسیداسیون دوپامین (دی هیدروکسی فنیل آلانین) و مهار غیر رقابتی تیروزین است. ترکیب آلئوزین و آربوتین به صورت سینرژیستی ملانوژنز ایجاد شده توسط اشعه UV را مهار می کند.

سویا برای لک صورت

اخیرا سویا در صنایع آرایش محبوب شده است و به عنوان نرم کننده تا درمان اختلالات رنگدانه ای پوست استفاده می شود. مکانیسم عملکرد سویا متفاوت با هیدروکینون، کوجیک اسید و گلابریدین است.

دانه های سویا حاوی پروتئین های کوچکی به نام (Bowman–Birk inhibitor (BBI و (soybean trypsin inhibitor (STI0 می باشد. STI با کاهش فاگوسیت ملانوزوم ها توسط کراتینوسیت ها سبب کاهش انتقال ملانین می شود. این اثرات فقط با شیر سویا تازه وجود دارد نه پاستوریزه چون STI به سرعت تخریب می شود.

 ملاتونین

ملاتونین یک هورمون است که توسط غده پینه آل ترشح می شود و در تنظیم ریتم شبانه روزی پستانداران اثر دارد. به نوعی می توان گفت که ملاتونین به تنظیم چرخه خواب و بیداری در بدن کمک می‌کند.

به علاوه این اثرات، مطالعات آزمایشگاهی نشان داده است که این ماده می تواند تولید ملانین را به صورت وابسته به دوز مهار کند. ملاتونین بر فعالیت آنزیم تیروزیناز اثر می کند، به عبارت دیگر در مسیر تولید ملانین اثر می کند و همچنین مسیرهای مبتنی بر cAMP را در سلول های رنگدانه ای مهار می کند.

غلظت های مورد نیاز برای اثر ضد لک آن در انسان هنوز مشخص نشده است، اما نشان داده است در دوزهای 0.6 mg/cm2 اثرات ضدالتهابی دارد.

مشتقات رزورسینول

مشتقات رزورسینول (بوتیل رزورسینول (Rucinol)، فنیل اتیل رزورسینول و ...) مهار کننده قوی آنزیم تیروزیناز است. این ترکیب دارای خاصیت آنتی اکسیدانی و حذف رادیکال های آزاد است و باعث تحریک پوستی نمی شود.

رزورسینول در درمان انواع لک مانند ملاسما و لک ناشی از افزایش سن موثر است.

ترکیبات روشن کننده پوست طبیعی

هر روزه ترکیبات جدیدی توسط شرکت های تولید کننده مواد آرایشی روانه بازار می شوند و ادعا می شود که این ترکیبات اثر ضد لکی قابل توجهی دارند و در برخی موارد حتی بهتر از محصولات و داروهای موجود در بازار هستند. اگرچه بسیاری از مطالعات آزمایشگاهی اثربخشی این ترکیبات را بر روی مسیر سنتز و انتقال ملانین تایید کرده اند، اما در بسیاری از موارد، کارایی آنها به وسیله مطالعات کلینیکی تعیین نشده است. به دلیل همین موضوع، به طور قطعی نمی توان گفت که این ترکیبات چقدر اثر بخش هستند.

انبه (Mango)

انبه با داشتن کمپلکسی از ویتامین های A ،C و E سبب تحریک کلاژن سازی، نوسازی و روشن کنندگی پوست می گردد. همچنین پلی فنل های انبه با مهار آنزیم تیروزیناز، سبب کاهش تولید ملانین و روشن شدن پوست می گردد.

ترکیب آلفا- هیدروکسی اسید انبه سبب لایه برداری پوست شده و همچنین با جلوگیری از تجمع ملانین به روشن شدن لکه های پوستی کمک می کند.

پنیرک (Malva sylvestris (mallow

ویتامین C و پلی فنل های موجود در پنیرک نقش محافظت کننده از پوست در برابر رادیکال آزاد، تحریک سنتز کلاژن و روشن کنندگی پوست را ایفا می کند. ترکیب رتینوئیک اسید پنیرک اثر ضد پیری دارد.

بادرنجبویه (lemon balm) ؛ چرا تولید ملانین را کاهش می‌دهد؟

ترکیب لینالیل استات اسانس، پلی فنل ها و اسیدهای چرب عصاره گیاه بادرنجبویه اثر روشن کنندگی خود را از طریق مهار آنزیم تیروزیناز و کاهش تولید ملانین اعمال می کنند.

نعنا فلفلی (Menthe piperita (peppermint

نعنا فلفلی اثر روشن کنندگی خود را از طریق مهار آنزیم تیروزیناز و مهار ملانوژنز اعمال می کند. هم چنین دارای خواص آنتی اکسیدانی، آنتی باکتریالی، ضد خارش و ضدعفونی کننده پوست نیز است.

پای شیر Alchemilla vulgaris) lady's mantle)

پای شیر اثر روشن کنندگی خود را از طریق مهار آنزیم تیروزیناز و کاهش تولید ملانین اعمال می کند.

پامچال گاوزبان (Primula veris (cowslip

پامچال گاوزبان یا پامچال طبی اثر روشن کنندگی خود را از طریق مهار آنزیم تیروزیناز و کاهش تولید ملانین اعمال می کند.

سیزاب (common speedwell)

سیزاب اثر روشن کنندگی خود را از طریق مهار آنزیم تیروزیناز و کاهش تولید ملانین اعمال می کند.

بومادران (Achillea millefolium (yarrow

ترکیب لینالیل استات اسانس بومادران و پلی فنل های عصاره از طریق مهار آنزیم تیروزیناز و کاهش تولید ملانین سبب روشن شدن پوست و کاهش رنگ و سایز لکه های حاصل از پیری می گردد.

نائین هاوندی Andrographis paniculata )king of Bitters)

عصاره گیاه دارای اثرات محافظت کننده از پوست در برابر رادیکال آزاد، ضد باکتری و ضد قارچی، ضدپیری و تحریک تولید کلاژن می باشد.

برگ گیاه گیلاس (prunus yedoensis (Yoshino Cherry

برگ گیاه گیلاس یوشینو  اثر روشن کنندگی خود را از طریق مهار آنزیم تیروزیناز و کاهش تولید ملانین اعمال می کند.

نرگس دریایی (Pancratium maritimum (Sea Daffodil

نرگس دریایی دارای اثرات محافظت کننده از پوست در برابر رادیکال آزاد، ضدپیری و تحریک تولید کلاژن و مهار ملانوژنز از طریق کاهش انتقال ملانین می باشد.

گیاه نارنج citrus aurantium) bitte orange)

ترکیبات سیترال و میرسن اسانس نارنج از طریق مهار آنزیم تیروزیناز و کاهش تولید ملانین، سبب روشن شدن پوست می گردد. محتوی آلفا- هیدروکسی اسید نارنج سبب لایه برداری و آبرسانی پوست شده و همچنین با جلوگیری از تجمع ملانین به روشن شدن لکه های پوستی کمک می کند.

ویتامین C و پلی فنل های موجود در نارنج نقش محافظت کننده از پوست در برابر رادیکال آزاد، تحریک سنتز کلاژن و روشن کنندگی پوست را ایفا می کند.

گیاه کلزا (Brassica napus (rapeseed or canola

فلاونوییدها و سایر پلی فنل های عصاره ی دانه ی گیاه کلزا دارای اثرات نرم کننده و محافظت از پوست در برابر رادیکال ازاد می باشند. این روغن همچنین با دارا بودن ویتامین E به عنوان یک آب رسان طبیعی مطرح است.

با وجود این که گزارشاتی حاکی از اثربخشی عصاره ی گیاه کلزا بر مهار آنزیم تیروزیناز وجود دارد ولی مطالعات بالینی درباره ی اثر ضد لکی این گیاه صورت نگرفته است. البته لازم به ذکر است گونه rapa از این جنس اثر سفید کنندگی پوست خود را از طریق مهار آنزیم تیروزیناز و کاهش تولید ملانین در ملانوسیت ها اعمال می کند.

گیاه کرچک (Ricinus Communis (castor oil

فلاونوییدها و سایر پلی فنل های عصاره ی دانه ی گیاه کرچک به همراه ترکیب امگا- 3 دارای اثرات ضد التهاب، نرم کننده، محافظت از پوست در برابر رادیکال آزاد می باشند. این روغن همچنین با دارا بودن ویتامین E به عنوان یک آب رسان طبیعی مطرح است. گزارشاتی از اثربخشی روغن کرچک بر کاهش چروک وجود دارد.

انگور فرنگی هندی Phyllanthus emblica

Emblica موجود در انگور فرنگی هندی، شلاتور یون آهن و مس در واکنش فنتون و سنتز رنگدانه عمل می کند. این ترکیب همچنین باعث مهار آنزیم تیروزیناز و بیان آن می شود.

اسیدهای چرب غیراشباع مانند اولئیک و لینولئیک اسید

مطالعات تایید کرده‌اند که این ترکیبات می توانند اثر روشن کنندگی بر روی لک ناشی از اشعه UVB داشته باشند، بدون اینکه اثر سمی بر روی ملانوسیت ها داشته باشند.

نتیجه گیری

این ترکیبات ممکن است عوارض جانبی نیز داشته باشند. برخی از عوارض محصولات روشن کننده پوست عبارتند از:

• مصرف طولانی مدت این فرآورده ها می تواند پیری زودرس ایجاد کند.
• برخی از این عوامل می تواند سبب تحریک پوستی و واکنش های آلرژیک شود.
• مهم است که بدانید درمان پوست با روشن کننده ها، پوست شما را حساس تر می کند.
• مصرف طولانی مدت برخی فرآورده ها می تواند خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهد.
• استروئیدها که در برخی فرآورده ها وجود دارند می توانند سبب عفونت های پوستی، نازکی پوست، جوش و تاخیر در ترمیم زخم شود.
• استفاده از استروئیدها به بخش های بزرگی از پوست سبب جذب آن می شود و فرد را در معرض عوارض جانبی ناشی از جذب استروئیدها قرار می دهد.