اسکار و راه های درمان آن (قسمت دوم)

در قسمت قبلی با اسکار و انواع آن آشنا شدید در این قسمت با برخی راه های درمان آشنا خواهید شد.

لایه برداری های شیمیایی:
لایه برداری شیمیایی (اسیدی) از قدیمی ترین روش‌های پاکسازی پوست در دنیا به شمار می‌رود که از دیرباز در مصر، یونان و روم برای داشتن پوستی زیبا و سالم استفاده می‌شده است.

 

 عوارض جانبی و محدودیت ها:
عوارض عمومی تمام لایه بردارهای شیمیایی شامل سوزش و تحریک پوست، قرمزی، التهاب و پوسته ریزی است که ممکن است تا یک سال هم ادامه یابد. در کنار آن عوارض جدی تر ولی با شیوع کمتر نیز دیده می شود. هر چه عمق لایه برداری شیمیایی بیشتر باشد، احتمال بروز این عوارض نیز بیشتر است. از میان این عوارض می توان موارد زیر را نام برد:
- باقی گذاشتن اسکار دائم
- عفونت
- تغییر دائم در توناژ پوست
- التهاب طولانی مدت
- فعال شدن ویروس تبخال
- هیپوپیگمانتاسیون یا هیپرپیگمانتاسیون دائم
- بزرگ شدن دائمی منافذ پوست (به خصوص در لایه برداری شیمیایی عمیق)

استفاده از لایه بردارهای عمیق، عوارضی مانند بیهوشی و نیاز به بستری شدن نیز ممکن است به همراه داشته باشد. این در حالی است که این فرآورده‌ها تاثیرات محدودی روی مشکلات پوستی دارند یعنی در مورد افتادگی پوست یا اسکارهای عمیق موثر نیستند، و افرادی با پوست های تیره یا پوست های حساس نمی توانند از آنها سود ببرند.

پوشش های سیلیکونی:
اولین بار حدود 30 سال پیش نقش پوشش های سیلیکونی در بهبود علائم و نشانه های اسکارهای هایپرتروفیک و کلوئیدها مطرح شد و سپس استفاده از آن گسترش پیدا کرد.

مکانیسم اثر سیلیکون ها:
مکانیسم اثر سیلیکون ها هنوز به طور کامل شناخته نشده است، با این حال موارد زیر از جمله مکانیسم های پیشنهادی عملکرد آن است:
-افزایش دمای سطح اسکار: که فعالیت کلاژناز بافتی (آنزیم تجزیه کننده کلاژن) را افزایش داده و باعث تحلیل اسکار می شود.
-تولید الکتریسته ساکن در لایه های سیلیکون: که باعث نظم دهی در ترتیب قرارگیری الیاف کلاژن می شود.
-افزایش رطوبت پوستی (از طریق کاهش تبخیر آب سطحی پوست): که خود موجب کاهش تولید کلاژن و طبیعی شدن پراکندگی آن در پوست، و همچنین کاهش پرخونی، فعالیت مویرگی و عوامل التهاب زا می شود.
مجموع این عوامل می توانند در جلوگیری از به وجود آمدن اسکار هایپرتروفیک نقش داشته باشند.
فشار اکسیژن که باعث می شود بافت دچار علائم کمبود اکسیژن نشود و در نتیجه از رشد بیش از حد عروق جلوگیری می شود.

محدودیت ها و عوارض:
عوارضی که برای سیلیکون ها گزارش شده عبارتند از:
- خارش  و یا خشکی پوست
- درماتیت تماسی
- راش های پوستی
- ماسره شدن پوست
- ایجاد اختلال در عملکرد پوست (skin breakdown)

لیزر:
امروزه لیزر کاربردهای متنوعی در طب زیبایی دارد که به عنوان مثال می‌توان استفاده از آن جهت جوان‌سازی پوست و کاهش تأثیرات خورشید را نام بردمکانیسم عملکرد آن، تخریب اختصاصی ضایعه با استفاده از حرارت ایجاد شده توسط لیزر است. بر این اساس، از انواع لیزرها برای درمان ضایعات مختلف پوستی استفاده می‌شود و بسته به نوع لیزر مورد استفاده و ضایعه مورد نظر، ممکن است به چند جلسه درمان نیاز باشد.

موارد کاربرد:
همان طور که ذکر شد، لیزر کاربردهای متنوعی دارد که از آن جمله می‌توان موارد زیر را نام برد:
- جوان‌سازی پوست
- درمان پیری پوست ناشی از آفتاب
- درمان تغییر رنگ‌های پوست
- برخی اختلالات عروقی (مانند عروق عنکبوتی)
- درمان آکنه
- از بین بردن موهای زائد
- پاک کردن تاتو
- پیشگیری و درمان برخی اسکارها از جمله اسکارهای هیپرتروفیک

مکانیسم‌های اثر لیزر (در مورد پیشگیری و درمان اسکارها):
- منع انتخابی تولید کلاژن در بافت هدف (جلوگیری از روند تشکیل اسکار پس از بخیه یا سایر ضایعات پوستی)
- کاهش اکسیژن‌رسانی بافتی (هیپوکسی بافتی) از طریق کاهش گردش خون موضعی که منجر به لیز کلاژن می گردد.
- تخریب بافت کلاژن در اثر گرمای ایجاد شده.
- نظم دهی به الیاف کلاژن تولید شده که از برجسته شدن آن واز تشکیل اسکار جلوگیری می کند.

عوارض جانبی و محدودیت ها:
همان طور که گفته شد لیزر کاربردهای مختلفی دارد، البته مطالعات مختلفی که در زمینه استفاده از لیزر برای درمان اسکار انجام شده‌اند، اثربخشی متفاوتی را نشان می‌دهند و حتی در بعضی موارد بازگشت اسکار در 90% موارد دیده شده است.
شایع ترین عوارض لیزر درمانی در پوست عبارتند از:
درد- قرمزی طول کشیده- ادم طول کشیده- تاول- اگزما- آکنه- حمله تبخال ویروسی- سوختگی و خراش‌های سطحی- کاهش رنگدانه های پوستی (هیپو پیگمانتاسیون)- پررنگ شدن پوست پس از التهاب- پورپورا و تلانژکتازی- ایجاد اسکار

روش های دارویی:
تزریق استروئیدهای موضعی از جمله روش‌های مرسوم مقابله با اسکار است که معمولا برای اسکارهای برجسته استفاده می‌شود. میزان اثربخشی این روش متفاوت است و همچنین امکان بازگشت اسکار پس از استفاده از این روش وجود دارد. در بعضی موارد از این روش به همراه روش‌های دیگر برای از بین بردن اسکار استفاده می‌شود تا میزان اثربخشی آن بالا رود. داروی معمول مورد استفاده در این روش تریامسینولون است که با توجه به اندازه‌ی اسکار و محل آن، ممکن است یک یا چند بار تزریق شود. مکانیسم عملکرد کورتیکواستروئیدهای تزریقی به طور دقیق مشخص نیست، ولی به نظر می‌رسد کاهش تکثیر فیبروبلاست‌ها، کاهش ساخت کلاژن و افزایش تخریب آن، و همچنین سرکوب عوامل التهاب‌زا از جمله مواردی باشند که در این زمینه نقش دارند.

محدودیت‌ها و عوارض جانبی:
مهم‌ترین محدودیت کورتیکواستروئیدهای تزریقی عدم قابلیت استفاده از آن‌ها در اسکارهای وسیع (مانند اسکار سوختگی) است، زیرا در اسکارهای وسیع احتمال جذب کورتیکواستروئیدها از طریق پوست بالا می‌رود و می‌تواند فرد را در معرض انواع عوارض عمومی مانند چاقی، دیابت، پوکی استخوان، سرکوب آدرنال، و غیره قرار دهد.
علاوه بر محدودیت ذکر شده، استفاده از این روش عوارض جانبی نیز دارد که در زیر به آنها اشاره شده است:
درد: درد شایعترین عارضه‌ی همراه در فرآیند تزریق استروئیدهاست که در مناطقی از بدن مانند کف دست و پا از شدت بیشتری برخوردار است.
کبودی و خونریزی: کبودی و همچنین حجم اندک خون ریزی در محل تزریق شایع است. لازم به ذکر است که در افرادی با بیماری‌های با سابقه مصرف آسپرین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ممنوع است زیرا موجب افزایش خطر خونریزی وسیع می‌شود.
آتروفی پوست و اسکار فرورفته: دوزهای بالای استروئید و یا تزریق مکرر آن می‌تواند باعث از بین رفتن چربی زیر جلدی منطقه تزریق شود و در نتیجه موضع دچار آتروفی گردد. در مناطقی مانند صورت، ناحیه ژنیتال و لب، خطر این عارضه با دوزهای معمول کورتیکواستروئید هم وجود دارد. بنابراین ممکن است پس از درمان با استروئید موضعی اسکار برجسته به اسکار فرورفته تبدیل شود.
هیپو یا هیپرپیگمانتاسیون: تغییر رنگ پوست به سبب امکان آسیب رنگدانه‌ها (ملانوسیت‌ها) در محل تزریق بسیار شایع است. این تغییرات می تواند به صورت کاهش یا افزایش رنگ پوست در محل تزریق نسبت به پوست سالم اطراف باشد.
تلانژکتازی: این عارضه در اثر گشاد شدن موضعی عروق خونی در محل تزریق اتفاق می‌افتد و می‌تواند به شکل لکه های قرمز یا عروق خونی قابل رؤیت در منطقه خود را نشان دهد.
از جمله عوارض دیگر نیز می‌توان آلرژی، آتروفی، عدم تحمل، و کاهش سرعت ترمیم زخم را نام برد.