مترونیدازول؛ راهنمای کامل مصرف، عوارض جانبی و تداخلات دارویی

مترونیدازول یک داروی ضدمیکروبی و آنتی‌بیوتیک است که به طور خاص برای درمان عفونت‌های ناشی از باکتری‌ها و پروتوزوآ (تک‌یاخته‌ها) مورد استفاده قرار می‌گیرد. مترونیدازول به دلیل کاربر گسترده‌ای که در علم پزشکی دارد، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. دارو مترونیدازول در درمان عفونت‌های مختلف، از جمله عفونت‌های گوارشی، عفونت‌های دهان و دندان و عفونت‌های ادراری-تناسلی کاربرد دارد و همچنین به‌عنوان بخشی از پروتکل‌ درمانی برخی بیماری‌ها نظیر بیماری التهابی روده و عفونت‌ ناشی از هلیکوباکترپیلوری مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف از نگارش این مقاله، ارائه یک بررسی جامع و دقیق از مترونیدازول شامل مکانیسم عمل، کاربردها، نحوه مصرف، عوارض جانبی، تداخلات دارویی و راهنمای کامل مصرف آن است.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• مترونیدازول چیست؟
• مکانیسم عمل مترونیدازول چیست؟
• اشکال دارویی مترونیدازول چیست؟
• مترونیدازول چه کاربردی دارد؟
• مترونیدازول برای دندان
• مترونیدازول برای اسهال
• مترونیدازول برای عفونت ادراری
• مترونیدازول برای بواسیر
• مترونیدازول برای جوش صورت
• مترونیدازول برای کودکان
• شربت مترونیدازول برای گربه
• نحوه مصرف مترونیدازول
• عوارض جانبی مترونیدازول
• تداخلات دارویی مترونیدازول
• موارد احتیاط مصرف مترونیدازول
• موارد منع مصرف مترونیدازول
• مترونیدازول در بارداری و شیردهی
• خرید مترونیدازول
• قیمت مترونیدازول
• سؤالات متداول

مدت‌زمان مطالعه: 10 دقیقه

مترونیدازول چیست؟

مترونیدازول یک داروی آنتی‌بیوتیک از دسته نیتروایمیدازول‌ها است که برای درمان عفونت‌های باکتریایی و عفونت‌های ناشی از پروتوزوآها کاربرد دارد. این دارو با مداخله در ساخت محتوای ژنتیکی این میکروارگانیسم‌ها از موجب مرگ آن‌ها می‌شود و به واسطه خاصیت ضدمیکروبی گسترده‌ای که دارد بسیار موردتوجه قرار گرفته است. مترونیدازول در سال 1963، به طور رسمی به بازار عرضه شد و به‌سرعت به یکی از داروهای کلیدی در درمان عفونت‌های گوارشی، عفونت‌های دندانی، عفونت‌های پوستی و عفونت‌های ادراری-تناسلی تبدیل شد.

مکانیسم عمل مترونیدازول چیست؟

مترونیدازول پس از جذب به‌راحتی وارد سلول‌های باکتریایی یا پروتوزوآها می‌شود. در فضای داخل سلول این میکروارگانیسم‌ها، مترونیدازول تحت فرایند احیا قرار می‌گیرد و به متابولیت‌های فعال و سمی تبدیل می‌شود. این متابولیت‌های سمی به DNA سلولی میکروارگانیسم‌ها متصل شده و موجب آسیب به ساختار آن‌ می‌شوند. این آسیب مانع از سنتز صحیح DNA و در نتیجه مرگ یا مهار رشد سلولی می‌شود.

لازم به ذکر است که این واکنش‌های احیا تنها در شرایط بی‌هوازی انجام می‌شود. در نتیجه داروی مترونیدازول به طور خاص باکتری‌های بی‌هوازی و پروتوزوآها را هدف قرار می‌دهد، درحالی‌که اثری بر سلول‌های انسانی و باکتری‌های هوازی ندارد. این مسئله بیانگر مکانیسم اثر اختصاصی و انتخابی مترونیدازول بر نوع خاصی از میکروب‌ها هست که موجب اهمیت آن شده است.

اشکال دارویی مترونیدازول چیست؟

مترونیدازول یک آنتی‌بیوتیک با اشکال دارویی بسیار متنوع است. اشکال دارویی موجود از مترونیدازول در ایران عبارت‌اند از:

• قرص مترونیدازول 250 میلی‌گرم و قرص مترونیدازول 500 میلی‌گرم
• سوسپانسیون خوراکی مترونیدازول 125 میلی‌گرم/ 5 میلی لیتر
• محلول تزریقی مترونیدازول 5 میلی‌گرم/ میلی‌لیتر (100 میلی‌لیتری)
• ژل موضعی مترونیدازول 0.75%
• ژل واژینال مترونیدازول 0.75 %
• شیاف واژینال مترونیدازول 500 میلی‌گرم
• قرص واژینال مترونیدازول 500 میلی‌گرم

مترونیدازول چه کاربردی دارد؟

مترونیدازول یک آنتی‌بیوتیک است که برای درمان طیف گسترده‌ای از عفونت‌ها کاربرد دارد. این موارد عبارت‌اند از:

1. عفونت‌های ناشی از باکتری‌های بی‌هوازی

• شامل عفونت‌های شکمی، عفونت‌های گوارشی و عفونت‌های لگنی
• عفونت‌های دندانی و آبسه‌های دهانی
• عفونت‌های پوستی و بافت نرم شامل آبسه‌ها و زخم‌ها
• عفونت‌های ادراری شامل عفونت مثانه و کلیه
• عفونت‌های کبدی شامل آبسه کبدی ناشی از باکتری‌های بی‌هوازی

2. عفونت‌های ناشی از پروتوزوآها

• شامل آمیبیازیس (اسهال آمیبی): عفونت‌های روده‌ای ناشی از  آمیبیا هیستولیتیکا
• عفونت‌ واژینال ناشی از تریکوموناس واژینالیس
• اسهال ناشی از ژیاردیازیس

3. درمان عفونت‌های مقاربتی

4. درمان واژینوز باکتریایی

5. پیشگیری از عفونت‌های ناشی از جراحی روده

6. به‌عنوان بخشی از درمان عفونت هلیکوباکتر معده

7. به‌عنوان بخشی از درمان بیماری التهابی لگن

8. فرم موضعی برای درمان آکنه روزاسه

مترونیدازول برای دندان

یکی از کاربردهای رایج مترونیدازول، درمان عفونت‌های باکتریایی بی‌هوازی در ناحیه دهان و دندان است. به همین منظور اغلب پزشکان و دندانپزشکان قرص مترونیدازول و شربت مترونیدازول کودکان را به‌تنهایی و یا در کنار سایر آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های دندانی تجویز می‌کنند. ازآنجایی‌که یکی از علل رایج ایجاد بوی بد در دهان، رشد باکتری‌های بی‌هوازی است، قرص مترونیدازول برای رفع بوی بد دهان می‌تواند مؤثر باشد. زیرا با کاهش تعداد این باکتری‌ها و درمان عفونت، بوی نامطبوع دهان نیز کاهش می‌یابد و این امر به بهبود وضعیت بهداشت دهان و دندان در افراد مبتلا کمک می‌کند. توجه داشته باشید که بوی بد دهان ممکن است علل دیگری به‌غیراز رشد باکتری نیز داشته باشد و برای اطلاع از نحوه مصرف قرص مترونیدازول برای بوی بد دهان حتماً باید به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید.

مترونیدازول برای اسهال

همان‌طور که اشاره شد، مترونیدازول یک داروی آنتی‌بیوتیک است که در درمان اسهال‌های ناشی از عفونت باکتریایی و انگلی مؤثر است. ین دارو به‌ویژه برای درمان اسهال و عفونت‌های روده‌ای ناشی از پروتوزوآها مانند ژیاردیا لامبلیا و آمبیبا هیستولیتیکا استفاده می‌شود. این دارو با ازبین‌بردن میکروارگانیسم‌های مسئول عفونت، به بهبود وضعیت بیمار و رفع علائم کمک می‌کند. به طور معمول از قرص مترونیدازول برای اسهال بزرگسالان و از شربت مترونیدازول برای اسهال کودکان استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که مصرف مترونیدازول باید تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا همه انواع اسهال ناشی از عفونت‌های باکتریایی یا انگلی نیستند و ممکن است نیاز به درمان‌های دیگری نیز باشد.

مترونیدازول برای عفونت ادراری

مترونیدازول در برخی موارد برای درمان عفونت‌های ادراری نیز به کار می‌رود. مترونیدازول داروی خط اول برای درمان عفونت ادراری در زنان و مردان محسوب نمی‌شود؛ اما گاهی در کنار سایر داروها برای درمان عفونت‌های ادراری ناشی از باکتری‌هایی مانند اشریشیا کلی و برخی گونه‌های بی‌هوازی تجویز می‌شود.

مترونیدازول همچنین برای درمان عفونت‌های واژینال (مانند واژینوز باکتریایی و تریکومونیازیس) که می‌توانند به عفونت‌های ادراری منجر شوند نیز کاربرد دارد. استفاده از قرص مترونیدازول برای عفونت مردان نیز تنها در صورت وجود عفونت‌های پیچیده‌تر یا عفونت پروستات که ممکن است با باکتری‌های بی‌هوازی همراه باشد، کاربرد دارد. در چنین مواردی مترونیدازول معمولاً در ترکیب با سایر داروها استفاده می‌شود.

در مجموع، درمان عفونت ادراری با مترونیدازول چه در زنان و چه در مردان باید تحت نظر پزشک و بر اساس نوع باکتری و شدت عفونت انجام شود.

مترونیدازول برای بواسیر

مترونیدازول یک داروی آنتی‌بیوتیک است و به‌تنهایی برای درمان بواسیر کاربردی ندارد. ‌در مواردی که بواسیر منجر به ایجاد زخم یا ضایعات عفونی گردد، ممکن است پزشک مترونیدازول برای شقاق، بواسیر یا به‌منظور پیشگیری از عفونت پس از عمل جراحی برداشت هموروئید تجویز نماید. گاهی ممکن است از ژل موضعی مترونیدازول به‌عنوان بخشی از یک درمان ترکیبی برای کاهش التهاب و ناراحتی در ناحیه بواسیر استفاده گردد. 

مترونیدازول برای جوش صورت

مترونیدازول به‌عنوان یک درمان مؤثر برای برخی مشکلات پوستی، به‌خصوص جوش‌های صورت از نوع آکنه روزاسه شناخته می‌شود. مترونیدازول معمولاً به‌صورت ژل موضعی برای جوش صورت تجویز می‌شود و می‌تواند به کاهش التهاب و میکروبی که ممکن است در ایجاد آکنه نقش داشته باشد، کمک کند. علاوه بر این، مترونیدازول ممکن است به‌صورت ترکیبی با سایر داروها (مانند بنزوئیل پراکسید یا آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی) برای آکنه استفاده شود.

مترونیدازول برای کودکان

مترونیدازول در کودکان نیز برای درمان برخی از عفونت‌های میکروبی کاربرد دارد. مترونیدازول برای دندان کودک به‌منظور پیشگیری و درمان عفونت‌های ناحیه دهان و دندان به کار می‌رود. شربت متروماکس برای اسهال کودکان که ناشی از باکتری‌های بی‌هوازی یا عفونت‌های روده‌ای ناشی از پروتوزوآ باشد نیز کاربرد دارد.

در برخی موارد، مترونیدازول ممکن است به‌عنوان یک آنتی‌بیوتیک برای پیشگیری از عفونت‌های پس از جراحی، به‌ویژه در جراحی‌های مربوط به دستگاه گوارش، برای کودکان تجویز گردد. توجه داشته باشید که دوز و مدت مصرف مترونیدازول در کودکان باید بر اساس وزن کودک و نوع عفونت تحت نظر پزشک تعیین شود.

شربت مترونیدازول برای گربه

مترونیدازول به‌عنوان یک آنتی‌بیوتیک برای درمان برخی عفونت‌های میکروبی در دام‌ها و حیوانات خانگی، از جمله گربه‌ها، نیز کاربرد دارد. شربت مترونیدازول برای گربه‌ها در موارد عفونت‌های گوارشی و دهانی و سایر عفونت‌های ناشی از باکتری‌های بی‌هوازی کاربرد دارد.

نحوه مصرف مترونیدازول

نحوه مصرف مترونیدازول بسته به شکل دارویی، سن بیمار، وزن بیمار، نوع عفونت و ناحیه درگیر عفونت متفاوت خواهد بود. دوز مترونیدازول و مدت مصرف مترونیدازول باید توسط پزشک معالج تعیین گردد. دررابطه‌با طریقه مصرف قرص مترونیدازول توجه به نکات زیر ضروری است.

• مترونیدازول را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید.
• دستورالعمل‌های روی برچسب نسخه و بروشور دارو را مطالعه نموده و مطابق با آن عمل کنید.
• اشکال خوراکی مترونیدازول را به‌منظور به‌حداقل‌رساندن عوارض گوارشی، همراه غذا مصرف کنید.
• دوره مصرف مترونیدازول را حتی اگر علائم شما بهبود یافته بود، به‌صورت کامل ادامه دهید. 
• این دارو را با فرد دیگری به اشتراک نگذارید، حتی اگر علائم مشابه شما را داشته باشند.
• چنانچه مبتلا به نارسایی کلیوی، کبدی یا قلبی هستید پزشک خود را مطلع کنید.
• توجه داشته باشید که مترونیدازول عفونت‌های قارچی و ویروسی را درمان نمی‌کند.

عوارض جانبی مترونیدازول

عوارض جانبی شایع مترونیدازول خوراکی و تزریقی عبارت‌اند از: کاهش اشتها، احساس طعم فلزی ناخوشایند در دهان، تهوع و استفراغ، اسهال یا یبوست، کرامپ شکمی، خشکی دهان، سردرد و سرگیجه.

مترونیدازول ممکن است باعث تیره‌شدن رنگ ادرار گردد. این مسئله عوارضی را به همراه ندارد و پس از قطع دارو از بین خواهد رفت.

عوارض جانبی مترونیدازول موضعی شامل خشکی پوست، پوسته ریزی، خارش و سوزش پوست است.

درصورتی‌که در حین مصرف مترونیدازول با عوارضی مثل گزگز اندام انتهایی، تشنج، راش جلدی، گرگرفتگی، تب، گیجی و عدم تمرکز و تعادل مواجه شدید، دارو را قطع نموده و به مراکز درمانی مراجعه کنید.

تداخلات دارویی مترونیدازول

مصرف هم‌زمان مترونیدازول با واکسن زنده حصبه و BCG، دی سولفیرام، الکل، پیموزاید و پروپیلن گلایکول به علت تداخل جدی، ممنوع است.

مترونیدازول با داروهای دی‌هیدرو ارگوتامین، ارگوتامین، اریترومایسین، لواستاتین، مبندازول، فنتانیل، میدازولام و داروهای مورد استفاده در بیماران پیوندی تداخل دارد و پیش از شروع مصرف باید پزشک خود را مطلع نمایید.

در صورت مصرف داروی وارفارین، لیتیم، بوسولفان، فنی‌توئین و فنوباریتال پزشک خود را مطلع نمایید.

واکنش شبه دی سولیفرام با مترونیدازول

مصرف هم‌زمان مترونیدازول با الکل و فرآورده‌های حاوی الکل یا پروپیلن گلایکول ممکن است موجب بروز علائم شدید؛ مانند گرگرفتگی، تهوع، استفراغ، کرامپ شدید شکمی و سردرد گردد که به آن واکنش شبه دی سولیفرام گفته می‌شود. زیرا این علائم مشابه با عوارض جانبی ناشی از مصرف دی‌سولفیرام (داروی درمان اعتیاد با الکل) است. این واکنش در طول درمان با مترونیدازول و تا ۳ روز پس از قطع مصرف آن ممکن است رخ دهد.

علت بروز این عارضه این است که مترونیدازول می‌تواند در متابولیسم الکل اختلال ایجاد کند و باعث تجمع استالدئید (متابولیت سمی الکل) در بدن شود. این تجمع با بروز علائم شدید و ناخوشایند همراه خواهد بود که ممکن است برای بیمار خطرناک باشد.

بنابراین، باید به هنگام مصرف مترونیدازول همراه با برخی فرآورده‌هایی که ممکن است حاوی الکل باشند، مثل شربت‌های سرفه و سرماخوردگی دقت کافی به خرج داد.

موارد احتیاط مصرف مترونیدازول

قبل از مصرف مترونیدازول، سابقه بیماری‌های خود اعم از ابتلا به نارسایی کبدی، بیماری کلیوی، آریتمی قلبی، اختلالات خونی، اختلالات عصبی، بیماری التهابی روده، ابتلا به عفونت‌های قارچی و لیست داروهایی که مصرف می‌کنید را به پزشک خود اطلاع دهید.

چنانچه در دوره بارداری یا شیردهی هستید به پزشک خود اطلاع دهید.

موارد منع مصرف مترونیدازول

مصرف مترونیدازول در شرایط زیر ممنوع است:

• سابقه حساسیت شدید به مترونیدازول یا سایر داروهای دسته نیترو ایمیدازول
• سه‌ماهه اول بارداری
• سابقه مصرف دی سولفیرام در دو هفته گذشته
• سابقه مصرف الکل یا فرآورده‌های حاوی پروپیلن گلایکول در سه روز گذشته

مترونیدازول در بارداری و شیردهی

مترونیدازول در بارداری در دسته B قرار دارد. یعنی مطالعات انجام شده بر روی حیوانات نشان داده‌اند که این دارو تأثیر منفی بر جنین ندارد، اما شواهد کافی و کنترل شده‌ای در انسان‌ها برای تأیید ایمنی آن وجود ندارد.

بااین‌حال، بر اساس شواهد و اطلاعات موجود استفاده از مترونیدازول در دوران بارداری (به‌ویژه در 3 ماه اول بارداری) توصیه نمی‌شود. استفاده در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری هم توصیه نمی‌شود، مگر اینکه توسط پزشک ضروری تشخیص داده شود. در چنین مواردی هم، رژیم های کوتاه‌مدت با دوز بالا توصیه نمی‌شود.

در مجموع، استفاده از مترونیدازول در دوران بارداری تنها در صورتی باید مصرف شود که فواید آن بیشتر از خطرات آن باشد.

مترونیدازول به داخل شیر مادر ترشح می‌شود؛ ولی مطالعات موجود برای تعیین خطر برای نوزاد شیرخوار هنگام استفاده از این دارو در دوران شیردهی کافی نمی‌باشد. بااین‌حال، شیردهی در طول درمان با مترونیدازول توصیه نمی‌شود.

توصیه می‌شود در دوران شیردهی، در طول دوره مصرف مترونیدازول و 24 ساعت بعد از آخرین دوز آن، شیر مادر را بدوشید و دور بریزید و در این مدت تغذیه نوزاد را با شیرخشک ادامه دهید.

خرید مترونیدازول

خرید مترونیدازول تنها با نسخه پزشک و از داروخانه‌ها و مراکز دارویی مجاز کشور امکان‌پذیر است. در حال حاضر امکان خرید اینترنتی مترونیدازول در ایران فراهم نمی‌باشد. بر اساس قوانین موجود، سازمان غذا و داروی ایران در حال حاضر خرید انلاین مترونیدازول را غیرمجاز اعلام نموده است. 

قیمت مترونیدازول

برای اطلاع از قیمت تمام اشکال دارویی مترونیدازول اعم از قیمت قرص مترونیدازول، قیمت قرص مترونیدازول 250 میلی‌گرم، قیمت قرص مترونیدازول 500 میلی‌گرم به سامانه اطلاعات دارویی کشور مراجعه نمایید.

سؤالات متداول

1- قرص مترونیدازول برای لاغری کاربرد دارد؟

خیر؛ مترونیدازول یک داروی ضد میکروب است و تأثیری بر لاغری و کاهش وزن ندارد و استفاده از آن به طور خودسرانه می‌تواند خطرناک باشد. برای کاهش وزن، بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید تا رژیم غذایی متناسب با نیازهای شما ارائه دهند.

2- قرص مترونیدازول برای پسردار شدن کاربرد دارد؟

خیر؛ مترونیدازول تأثیری بر تعیین جنسیت جنین ندارد و برای افزایش شانس پسردار شدن کاربرد ندارد. ضمن اینکه به دلیل آسیب احتمالی مترونیدازول بر جنین درحال‌رشد، استفاده از آن در افراد باردار یا زنانی که قصد بارداری دارند توصیه نمی‌شوند. برای دریافت راهنمایی مناسب در این زمینه بهتر است با پزشک متخصص مشورت نمایید. 

3- قرص مترونیدازول برای کبد چرب مناسب است؟

مترونیدازول برای درمان کبد چرب مناسب نیست و حتی ممکن است آثار منفی بر کبد بگذارد. اطلاعات و شواهد موجود هیچ ارتباطی بین مصرف مترونیدازول و کبد چرب نشان نداده‌اند.

افرادی که دارای مشکلات کبدی هستند باید قبل از مصرف مترونیدازول با پزشک خود مشورت کنند و ممکن است نیاز به کاهش دوز یا انجام آزمایش‌های کبدی داشته باشند.

سخن پایانی

مترونیدازول یک آنتی‌بیوتیک و ضد پروتوزوآ است که برای درمان انواع عفونت‌های باکتریایی و انگلی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو با تداخل در سنتز DNA در میکروارگانیسم‌ها عمل کرده و به کنترل عفونت‌ها کمک می‌کند. مترونیدازول به‌صورت خوراکی، واژینال، موضعی و تزریقی در دسترس است و میزان و مدت مصرف آن بسته به نوع عفونت متفاوت است. استفاده از مترونیدازول در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود و تنها با تشخیص پزشک مجاز است. مترونیدازول بر عفونت‌های قارچی، ویروسی، سرماخوردگی و آنفلوانزا اثر ندارد و استفاده بی‌رویه از آن می‌تواند باعث بروز مقاومت دارویی در میکروب‌ها گردد. برای حصول بهترین نتایج درمانی در پی مصرف مترونیدازول، توصیه می‌شود که این دارو را تنها تحت نظر پزشک و مطابق با دستورالعمل ارائه شده مصرف نمایید. در این مقاله از مجله داروکده، تلاش ما بر این بود تا با ارائه اطلاعات لازم درمورد داروی مترونیدازول، مکانیسم عمل، کاربرد درمانی، نحوه مصرف، عوارض جانبی و تداخلات دارویی مرتبط با آن به افزایش آگاهی در مورد نحوه مصرف منطقی داروها کمک نماییم.

تیم علمی داروخانه آنلاین داروکده از داروسازان، مشاوران پوست و دانش‌آموختگان رشته تغذیه تشکیل شده است که همواره آماده ارائه خدمات مشاوره آنلاین و رایگان به کاربران محترم هستند. کافی‌ست از طریق درج کامنت با تیم علمی داروکده ارتباط برقرار نموده تا مشاورین ما شما را در زمینه انتخاب و خرید مناسب‌ترین محصول باتوجه‌به نیاز فردی شما راهنمایی کنند.