دلایل و علایم خشکی دهان و درمان آن

سالانه افراد زیادی با مراجعه به دندانپزشک و یا پزشک از خشکی دهان شکایت دارند. خشکی دهان نه تنها باعث خشکی لب ها و مخاط دهان می شود بلکه یکی از عوامل ایجاد مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان ها و بوی بد دهان است. برای حل این مشکل لازم است ابتدا علل و عوامل ایجاد آن شناسایی شود تا بهترین و مناسبترین راه درمان برای آن تجویز شود. 

تاثیرات خشکی دهان
اگر در دهان شما بزاق ترشح نشود و یا میزان آن کمتر از حد نرمال باشد مسلما برای شما مشکلات متعددی به وجود خواهد آمد. بزاق یکی از ارکان مهم حس چشایی است بنابراین با کمبود و یا نبود ترشح بزاق در حس چشایی شما اختلال ایجاد می شود. همچنین بزاق یکی از عوامل لازم برای هضم غذاست. به علاوه بزاق می تواند تا حدودی ذرات غذا را از روی دندان ها پاک کند و همینطور باعث کاهش اسید موجود در دهان می شود و بنابراین بزاق یکی از عوامل موثر در پیشگیری از پوسیدگی دندان هاست. بنا به دلایلی که عنوان شد خشکی دهان یکی از عوامل پوسیدگی دندان ها و بیماری های لثه است.

آثار ظاهری خشکی دهان
کمبود بزاق باعث می شود پوست اطراف دهان خشک و زبر شود و لب ها ترک بخورند، همچنین خشکی دهان باعث شکاف گوشه لب ها و ایجاد زخم در این ناحیه می شود و زبان خشک می شود. به علاوه عدم ترشح بزاق کافی ممکن است باعث ایجاد مشکل در بلع و حتی تکلم فرد شود.

عوارض جانبی ناخوشایند
همانطور که قبلا اشاره شد ترشح میزان کافی بزاق باعث پاک کردن و شستن مواد غذایی از روی دندان ها می شود بنابراین چنانچه بزاق به میزان کافی ترشح نشود عمل شستشوی دندان ها مرتبا و به درستی انجام نمی شود و در نتیجه تنفس فرد بدبو شده و دهان وی بوی ناخوشایندی خواهد گرفت. خانم هایی که از رژ لب استفاده می کنند در صورت خشکی دهان معمولا با مشکلاتی مواجه هستند مثلا رنگ رژ لب روی دندان های آنها مالیده می شود در حالت عادی اگر این اتفاق بیافتد بزاق دهان بلافاصله آن را پاک می کند ولی در صورت خشکی دهان معمولا این رنگ روی دندان ها می ماند و ظاهری نا خوشایند ایجاد می کند. صدای گرفته و احساس خارش در گلو نیز می تواند به علت خشکی دهان باشد.

مصرف دارو
بیش از 400 نوع دارو وجود دارند که می توانند باعث خشکی دهان شوند، از جمله داروهای رایجی که به صورت OTC (بدون نیاز به نسخه پزشک) برای آلرژی و یا از بین بردن علائم سرماخوردگی استفاده می شوند. همچنین داروهایی که برای درمان فشارخون بالا، درمان مثانه بیش از حد فعال، درمان مشکلات مغزی تجویز می شوند، می توانند باعث خشکی دهان شوند. پرتودرمانی در ناحیه غدد بزاقی می تواند به آنها صدمه وارد کند و باعث عدم ترشح بزاق و خشکی دهان شود. شیمی درمانی هم می تواند منجر به غلیظ شدن بزاق و خشکی دهان شود.

آسیب های سر و گردن
صدمه و آسیب به نواحی سر و گردن می تواند باعث خشکی دهان شود. اگر اعصابی که پیام ها را بین مغز و غدد بزاقی رد و بدل می کنند آسیب ببینند در کارکرد غدد بزاقی اختلال به وجود می آید. چنانکه این اعصاب که در ناحیه سر و گردن هستند به هر دلیلی آسیب ببینند پیام هایی که از مغز صادر می شود و به غدد بزاقی دستور ترشح می دهد به این غدد نمی رسند و بنابراین ترشح بزاق با مشکل مواجه می شود.

بیماری ها
دهان خشک می تواند به علت وجود برخی مشکلات پزشکی و بیماری ها در افراد ایجاد شود، مانند سندروم اسجوگرن(Sjogren syndrome) که یک اختلال خود ایمنی است. در این اختلال گلبول های سفید خود فرد به غدد اشکی و غدد بزاقی وی حمله کرده و آنها را تخریب می کنند و باعث عدم ترشح بزاق و اشک می شود. افراد مبتلا به دیابت و افراد مبتلا به ایدز هم معمولا دچار خشکی دهان هستند.

برای مطالعه بیشتر: دهان دروازه سلامتی

سیگار کشیدن
دلایل بی شماری برای ترک سیگار وجود دارد که یکی از آنها خشکی دهان است. سیگار کشیدن همیشه باعث خشکی دهان نمی شود، اما کشیدن سیگار و قلیان و استفاده از تنباکو خشکی دهان را تشدید می کند و اگر فرد دچار خشکی دهان باشد مشکل وی را دوچندان می کند.

مراجعه به پزشک
اگر دچار مشکل خشکی دهان هستید به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید. پزشک پس از بررسی و انجام معاینات و یا آزمایشات لازم می تواند علت خشکی دهان شما را تشخیص داده و برای درمان آن اقدامات لازم را انجام دهد.

مراقب دندان هایتان باشید
کمبود میزان بزاق می تواند برای دندان های شما مضر باشد، اگر دچار خشکی دهان هستید حتما به طور مرتب برای چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید. روزی دو بار مسواک بزنید و دندان هایتان را نخ بکشید. اگر جایی هستید که نمی توانید پس از غذا مسواک بزنید سعی کنید حداقل دهان خود را با آب بشویید. در طول روز مرتبا آب بنوشید. هر شب از دهان شویه های ضد عفونی کننده فاقد الکل استفاده کنید.

چند نکته برای افزایش ترشح بزاق
- اگر بیماری خاصی باعث کاهش بزاق در شما شده است با پزشک مشورت کنید تا در صورت امکان برایتان دارو تجویز کند.
- استفاده از آبنبات های فاقد قند و یا جویدن آدامس های بدون قند می تواند مفید باشد. 
- برخی محصولات افزایش دهنده بزاق در داروخانه ها عرضه می شود، می توانید پس از مشورت با دکتر داروساز از این نوع محصولات استفاده کنید. 
- سعی کنید در فواصل کوتاه کمی آب بنوشید تا دهانتان دارای رطوبت کافی باشد. 

- هر چند آب خوردن بین غذا کار درستی نیست، اما برای افرادی که بزاق آنها بسیار کم است و یا اصلا ترشح نمی شود، مفید است. این افراد بهتر است در میانه غذا کمی آب بنوشند زیرا این کار به جویدن و بلع آنها کمک خواهد کرد. 
- سعی کنید در اتاق خوابتان از دستگاه بخور سرد استفاده کنید، با این کار صبح که از خواب بیدار می شوید احساس بهتری دارید. 
- از نوشیدن نوشیدنی های قند دار، نوشیدنی های اسیدی، و نوشیدنی های حاوی کافئین تا حد امکان اجتناب کنید.
- دندان های افرادی که دهان خشک دارند بیشتر جرم می گیرد بنابراین مرتبا برای چکاپ و در صورت لزوم جرم گیری به دندانپزشک مراجعه کنید.