علائم کمبود ویتامین D و عوارض آن

کمبود ویتامین D3 شایع‌ترین کمبود ویتامین در کشور ما است. اقشار مختلفی در جامعه با کمبود این ویتامین دست و پنجه نرم می‌کنند. عوارض کمبود ویتامین دی گریبان‌گیر افرادی می‌شود که میزان کافی این ویتامین را از طریق نور خورشید، رژیم غذایی و یا مکمل ها دریافت نکنند. از عوارض کمبود ویتامین D می‌توان به موارد متعددی از جمله راشیتیسم در کودکان و استئومالاسی در بزرگسالان اشاره کرد.

در ادامه این متن به بررسی بیشتر عوارض ویتامین دی و اهمیت دریافت کافی ویتامین د خواهیم پرداخت.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• اهمیت ویتامین D در بدن
• علت کمبود ویتامین D3
• علائم کمبود ویتامین دی
• کمبود ویتامین دی باعث چه بیماری میشود؟
• برای کمبود ویتامین دی چی بخوریم؟
• عوارض ویتامین دی

مدت زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه

اهمیت ویتامین D در بدن

ویتامین D یا همان کلسیفرول برای استخوان ها و دندان ها، سیستم ایمنی بدن، سلامت مغز و تنظیم التهاب ضروری است. به طور کلی، بدن ویتامین D را در پاسخ به قرار گرفتن در معرض نور خورشید تولید می کند.

برخی غذاها و مکمل ها نیز می توانند به افزایش تولید ویتامین D کمک کنند. ویتامین D برخلاف نامش یک ویتامین نیست بلکه یک هورمون یا پروهورمون است. ویتامین D تنها ویتامین با نقش هورمونی است.

ویتامین D نقش مهمی در بسیاری از عملکردهای بدن دارد. اهمیت ویتامین دی در سلامت استخوان ها و تقویت عملکرد سیستم ایمنی نمود بیشتری دارد.

ویتامین D جذب کلسیم از روده را افزایش می دهد و در تنظیم سطح کلسیم و فسفر در خون کمک کمک کننده است. این اثرات ویتامین د، برای سلامت استخوان ها و دندان ها ضروری است.

مصرف کافی ویتامین D ممکن است از عملکرد مناسب سیستم ایمنی حمایت کرده و خطر ابتلا به بیماری های خود ایمنی را کاهش دهد.

محققان بر این باورند که ممکن است بین کمبود طولانی مدت ویتامین D و ایجاد شرایط خودایمنی مانند دیابت نوع 1 و آرتریت روماتوئید ارتباط وجود داشته باشد، اما تحقیقات بیشتری برای تأیید این ارتباط ضروری است.

علت کمبود ویتامین D3

اگرچه بدن می تواند ویتامین D را از نور خورشید تولید کند، اما برخی از افراد دچار کمبود این ویتامین می شوند. عواملی که می توانند بر این امر تأثیر بگذارند عبارتند از:

• عدم قرار گرفتن در معرض نور خورشید 

افرادی که در آب و هوای شمالی یا مناطقی با آلودگی زیاد زندگی می کنند ممکن است به اندازه دیگران ویتامین D دریافت نکنند. کسانی که شیفت شب کار می کنند یا بیرون نمی روند نیز ممکن است دچار کمبود این ویتامین شوند.

• رنگ پوست

رنگدانه در پوست توانایی بدن برای جذب اشعه ماوراء بنفش را کاهش می دهد. در نتیجه افرادی که رنگ پوست تیره‌تری دارند نسبت به افرادی که پوست روشن‌تری دارند ویتامین D کمتری از نور خورشید سنتز می‌کنند.

• سن

توانایی پوست برای سنتز ویتامین D با افزایش سن کاهش می یابد. افراد مسن نیز ممکن است زمان بیشتری را در داخل خانه بگذرانند و مستعد کمبود ویتامین D باشند.

• وزن بدن

ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است، به این معنی که در چربی حل می شود. افرادی که سطح چربی بدن بالاتری دارند، ویتامین D بیشتری را در سلول های چربی خود ذخیره می‌کنند. به عنوان مثال، افرادی که شاخص توده بدنی 30 یا بالاتر دارند، بیشتر احتمال دارد ویتامین D در خون آنها کم باشد.

• برخی شرایط پزشکی

ویتامین D محلول در چربی است، به این معنی که مصرف آن بستگی به جذب چربی های رژیم غذایی دارد. شرایطی که جذب چربی را محدود می کند می تواند مصرف ویتامین D را از رژیم غذایی کاهش دهد. از جمله این شرایط می‌توان به جراحی بای پس معده اشاره کرد. در این جراحی بخشی از روده فوقانی که مقادیر زیادی ویتامین D را جذب می کند دور می زند. این بای پس می تواند باعث کمبود ویتامین دی شود.

علائم کمبود ویتامین دی

حال که به بررسی علت کمبود ویتامین D پرداختیم، باید به دنبال پاسخ به سوال « کمبود ویتامین دی چه عوارضی دارد؟ » باشیم.

علائم کمبود ویتامین دی در کودکان آشکارتر است، زیرا آنها هنوز در حال رشد هستند. بنابراین مشکلات استخوانی در این دسته از افراد بارزتر است. کودکان دارای کمبود ویتامین دی معمولا عضلات ضعیف و دردناک، رشد نادرست به دلیل استخوان های خمیده، ضعف عضلانی، درد استخوان و ناهنجاری های مفصلی را تجربه می‌کنند.

علائم کمبود ویتامین d در بزرگسالان نیز می‌تواند شامل خستگی، درد استخوان و مفاصل، کاهش توده استخوانی، ضعف عضلانی، درد یا گرفتگی عضلات، تغییرات خلقی مانند افسردگی و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی باشد.

علائم کمبود ویتامین دی در زنان و علائم کمبود ویتامین دی در مردان یکسان بوده و شامل موارد ذکر شده در قسمت فوق است. اما عوارض کمبود ویتامین d3 در زنان و مخصوصا بانوان مسن و در سنین یائسگی شدید تر است. کمبود ویتامین دی افراد مسن و به ویژه زنان را در معرض افزایش خطر شکستگی استخوان قرار می دهد. کمبود ویتامین D همچنین ممکن است خطر ابتلا به بیماری های استخوانی مانند پوکی استخوان و سارکوپنی (از دست دادن عضلات) را افزایش دهد. 

آیا کمبود ویتامین دی خطرناک است؟

بله، کمبود ویتامین D می تواند خطرناک باشد زیرا نقش مهمی در حفظ عملکردهای مختلف بدن دارد. ویتامین D برای جذب کلسیم و فسفر ضروری است که در حفظ سلامت استخوان ها و دندان ها نقشی کلیدی دارد. کمبود شدید ویتامین D می تواند منجر به بیماری هایی مانند راشیتیسم در کودکان و استئومالاسی (نرم شدن استخوان ها) در بزرگسالان شود. علاوه بر این، ویتامین D در تنظیم سیستم ایمنی نقش دارد و کمبود آن با افزایش حساسیت به عفونت‌ها، بیماری‌های خودایمنی، بیماری‌های قلبی عروقی و برخی سرطان‌ها مرتبط است. کمبود مزمن ممکن است به ضعف عضلانی، خستگی و درد استخوان نیز منجر می‌شود.

آیا کمبود ویتامین D3 باعث ریزش مو می‌شود؟

کمبود ویتامین D با ریزش مو، به ویژه در موارد آلوپسی آره آتا، یک بیماری خود ایمنی که باعث ریزش موی تکه‌ای می‌شود، مرتبط است. ویتامین D در چرخه فولیکول های مو و تمایز کراتینوسیت ها نقش دارد که هر دو برای حفظ رشد موی سالم مهم هستند. کمبود این ویتامین می تواند عملکرد طبیعی فولیکول مو را مختل کند و به طور بالقوه منجر به نازک شدن مو یا افزایش ریزش شود. مطالعات نشان می دهد که افرادی با سطوح پایین تر ویتامین D بیشتر مستعد ریزش مو هستند، اگرچه تحقیقات بیشتری برای ایجاد کامل این ارتباط و تعیین مکانیسم های دقیق درگیر مورد نیاز است.

کمبود ویتامین دی باعث چه بیماری می‌شود؟

کمبود ویتامین D می تواند منجر به طیف وسیعی از مسائل و بیماری های سلامتی شود. برخی از مهم ترین شرایط ناشی از کمبود ویتامین D یا تشدید آن عبارتند از:

• راشیتیسم در کودکان

 وضعیتی که با ضعیف شدن یا نرم شدن استخوان ها مشخص می شود که منجر به بدشکلی استخوان به خصوص در پاها می شود. این بیماری در درجه اول به دلیل اختلال در جذب کلسیم و فسفر رخ می‌دهد.

• استئومالاسی در بزرگسالان

این بیماری شامل نرم شدن استخوان ها می شود که منجر به درد استخوان، ضعف عضلانی و افزایش خطر شکستگی اشتخوان می شود. این وضعیت ناشی از معدنی سازی ضعیف استخوان به دلیل کمبود ویتامین D است.

• پوکی استخوان

کمبود طولانی مدت ویتامین D می تواند به ایجاد پوکی استخوان کمک کند، وضعیتی که استخوان ها شکننده می شوند و بیشتر مستعد شکستگی هستند. پوکی استخوان در بانوان در سنین یائسگی و افراد مسن بیشتر رخ می‌دهد.

• افزایش خطر عفونت

ویتامین D در عملکرد سیستم ایمنی نقش مهمی دارد و کمبود آن با افزایش خطر عفونت های تنفسی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا و حتی سل مرتبط است.

• بیماری های خودایمنی

سطوح پایین ویتامین D با خطر بیشتر بیماری های خودایمنی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS)، آرتریت روماتوئید و دیابت نوع 1 مرتبط است.

• بیماری های قلبی عروقی

برخی مطالعات نشان می دهد که کمبود ویتامین D ممکن است در ایجاد فشار خون، بیماری قلبی و افزایش التهاب نقش داشته باشد، اگرچه تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.

• افسردگی و اختلالات خلقی

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد کمبود ویتامین D با افزایش خطر افسردگی و سایر اختلالات خلقی مرتبط است، اگرچه مکانیسم های دقیق هنوز تحت بررسی است.

برای کمبود ویتامین دی چی بخوریم؟

برای رفع کمبود ویتامین D، منابع غذایی ویتامین D2 (ارگوکلسیفرول) و ویتامین D3 (کوله کلسیفرول) کمک کننده خواهند بود. ویتامین D3 موجود در ماهی های چرب (مانند سالمون، خال مخالی و ساردین)، روغن کبد ماهی و زرده تخم مرغ، بالاترین زیست درسترسی را در بین منابع غذایی ویتامین D دارند و در افزایش سطح ویتامین D خون کمک کننده هستند. قارچ هایی که در معرض اشعه ماوراء بنفش قرار دارند ویتامین D2 را تامین می کنند، که یک فرم گیاهی از ویتامین d محسوب می‌شود.

غذاهای غنی شده نیز نقش مهمی در رژیم های غذایی مدرن دارند. بسیاری از کشورها شیر، جایگزین های گیاهی (مانند سویا، شیر بادام)، غلات و آب پرتقال را با ویتامین D غنی می کنند تا به مردم کمک کنند نیازهای روزانه خود را برآورده کنند. 

در کنار منابع غذایی، قرار گرفتن در معرض نور خورشید یک راه طبیعی برای تحریک تولید ویتامین D در پوست است، اگرچه عواملی مانند موقعیت جغرافیایی، رنگدانه‌های پوست و استفاده از کرم‌های ضد آفتاب می‌توانند بر اثربخشی آن تأثیر بگذارند.

یکی دیگراز راه های کمک به درمان کمبود ویتامین D استفاده از مکمل ویتامین D است. این راه می‌تواند اثربخشی سریع‌تر و بهتری نسبت به سایر منابع داشته باشد.

در ادامه چند نمونه از بهترین مکمل‌های ویتامین D را ذکر می‌کنیم.

- ویتامین د3 یوروویتال 1000 واحدی

ویتامین د3 1000 یوروویتال حاوی 25 میکروگرم ویتامین D3 معادل 1000 واحد در هر قرص می‌باشد. این محصول تحت لیسانس کمپانی یورو او تی سی فارما آلمان و با پروانه ساخت شرکت حکیمان طب کار توسط هگمتان داروی غرب در بسته بندهای 60 عددی تولید می گردد.

- ویتامین دی 3 رزاویت 2000

ویتامین دی۳ ۲۰۰۰ رزاویت حاوی 50 میکروگرم معادل 2000 واحد ویتامین D3 درهر قرص می‌باشد. این مکمل به فرم قرص بازشونده دهانی و با طعم مطلوب توت فرنگی توسط شرکت داروسازی روز دارو در قوطی شیشه‌ای 60 عددی تولید و به بازار عرضه می‌شود.

- دی ویژل 4000 واحدی 

دی ویژل 4000 دانا به ازای هر کپسول حاوی 4000 واحد ویتامین D3 می‌باشد. این محصول توسط شرکت داروسازی دانا به فرم دارویی سافت ژل در بسته بندی های 60 عددی تولید و عرضه می‌شود.

عوارض ویتامین دی

عوارض کمبود ویتامین D در بخش های قبل به تفصیل ذکر شد. در این قسمت قصد داریم به اهمیت حفظ ویتامین دی خون در رنج نرمال اشاره کنیم. زیرا دریافت بیش از حد این ویتامین نیز می‌تواند موجب سمیت و بروز برخی عوارض شود. از جمله عوارض دریافت بیش از حد ویتامین D می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

علائم اولیه شامل استفراغ، تکرر ادرار، بی اشتهایی و تشنگی مفرط است.

پیشرفت علائم می‌تواند منجر به هیپرکلسمی و سنگ کلیه شود.       

سخن پایانی

در نهایت باید اذعان نمود که دریافت میزان کافی ویتامین D به منظور کاهش خطر کمبود ویتامین D حائز اهمیت است. کمبود ویتامین د می‌تواند عوارض سنگینی مانند دفرمه شدن استخوان ها و پوکی استخوان، تظفیف سیستم ایمنی، ضعف ماهیچه و افزایش خطر ابتلا به بیماری های خود ایمنی را در پی داشته باشد. 

با توجه به این که اکثر مردم کشور ما به طور ژنتیکی مستعد کمبود ویتامین d3 هستند، پایش و مصرف مکمل ویتامین D به صروت منظم، اهمیت پیدا می‌کند. 

به منظور خرید بهترین برند ویتامین D می‌توانید به داروکده مراجعه نمایید.

داروخانه آنلاین داروکده با تیم علمی فعال متشکل از داروسازان و کارشناسان ارشد تغذیه در تلاش هستند تا اطلاعات عمومی مردم در حوزه سلامت را ارتقا داده و کیفیت زندگی و سطح سلامت مردم را بهبود بخشند.