روش های غیردارویی کنترل بیش فعالی در کودکان

شرایط کودک را به درستی بشناسید
اگر پزشک برای کودک شما تشخیص بیش فعالی داده است لازم است که تمام موارد کمک کننده به کودک را بشناسید. دارو درمانی فقط یکی از روش های کنترل و درمان بیش فعالی محسوب می شود. راه های درمان متفاوتی برای درمان و کنترل پیش فعالی در کودکان وجود دارد که برخی از آنها همزمان با مصرف دارو و برخی دیگر بدون نیاز به مصرف دارو کاربرد دارند. برای تعیین بهترین روش کنترل این مشکل لازم است با پزشک کودک خود مشورت کنید.

رفتار درمانی
این نوع درمان اغلب تحت عنوان درمان رفتاری–شناختی معرفی شده و می تواند علائم بیش فعالی را در کودک کنترل کرده و باعث شود کودک احساس بهتری داشته باشد. این درمان اغلب اوقات بر شناسایی افکار کودک و تلاش برای تغییر برخی از آنها متمرکز می شود. تحقیقات نشان می دهد که کار بر روی این حوزه و رفتار درمانی باعث بهبود وضعیت تفکر کودک شده و مانع انجام کارهای بدون فکر و ناگهانی در وی می شود. اغلب افراد مبتلا به بیش فعالی علاوه بر این اختلال دچار سایر مشکلات روحی روانی مانند افسردگی و اضطراب نیز می باشند و رفتار درمانی به حل این مشکلات نیز کمک می کند. معمولا رفتار درمانی چنانچه به طور همزمان با دارو درمانی انجام گیرد نتیجه بهتری داشته و اختلال بهتر کنترل می شود.

بیشتر بخوانید: چند علامت عجیب افسردگی

رفتار درمانی برای والدین
بخشی از رفتار درمانی آموزش به والدین کودکان بیش فعال می باشد. معمولا والدین به صورت گروهی در کلاس هایی که بدین منظور تشکیل شده شرکت کرده و یا به طور خصوصی با یک روان درمانگر ملاقات می کنند تا علائم بیش فعالی و نحوه صحیح برخورد با رفتارهای کودک را بهتر بشناسند. این کلاس ها باعث می شود که والدین نحوه صحیح رفتار با کودک را بیاموزند و بنابراین روابط والدین با کودک بهتر شده و در نتیجه رفتارهای وی بهتر مدیریت شوند. بهتر است از پزشک کودک خود بخواهید که یک متخصص در زمینه رفتار درمانی را به شما معرفی کند.

رفتار درمانی برای معلمان
معلمان و مربیان نیز باید آموزش های لازم را در زمینه برخورد با کودکان دچار بیش فعالی ببینند. از آنجایی که تخمین زده می شود که حدود 11 درصد از کودکان در ایالات متحده آمریکا با اختلال بیش فعالی روبرو هستند لزوم آموزش های لازم برای معلمان بیشتر احساس می شود. چنانچه کودک شما دچار اختلال بیش فعالی است بهتر است قبل از ثبت نام در مدرسه یا کودکستان با مربی وی صحبت کنید تا بدانید آیا وی نسبت به این اختلال و نحوه برخورد با آن آگاهی کافی دارد یا خیر.

آموزش از طریق مربی
این روش یکی از جدیدترین درمان های بیش فعالی می باشد. مربی ها با درمانگران و پزشکان متفاوت می باشند. این مربیان که دوره مخصوصی می بینند از بین بسیاری از متخصصان گوناگون هستند مثلا می توانند تکنسین پزشکی و یا درمانگر باشند. این افراد به عنوان مربی از روش های متفاوتی استفاده می کنند. آنها به کودکان بیش فعال و والدینشان کمک می کنند که مهارت های جدیدی بیاموزند مثلا مربیان می توانند به کودکان و والدین آنها هدف گذاری، تکنیک های حل مسئله و مدیریت زمان را آموزش دهند.

در مورد پیش فعالی کودکان بیشتر بخوانید: بیش فعالی، نگرانی ها و درمان طبیعی و مطمئن

نوروفیدبک
نوروفیدبک که تحت عنوان تمرین مغز و یا بیوفیدبک عصبی نیز نامیده می شود روشی است که در آن کلاهی مخصوص که گیرنده های زیادی روی آن وجود دارد روی سر کودک قرار داده می شود تا امواج مغزی وی را  مشاهده و بررسی کند. در حالی که این کلاه بر سر کودک گذاشته شده است وی را مشغول یک بازی کامپیوتری می کنیم این بازی باید طوری باشد که کودک برای انجام آن از توان مغزی خود استفاده کند و بدین طریق به وی بیاموزیم که چگونه از مغز خود استفاده کند. این کار که کودک در مورد مغز خود و چگونگی کنترل آن بیاموزد به کنترل علائم بیش فعالی در وی کمک بزرگی می کند. البته روش نوروفیدبک هنوز هم مخالفانی دارد و روشی صد در صدی برای درمان و کنترل بیش فعالی محسوب نمی شود. اما این روش هیچ عوارض جانبی ندارد و نتیجه برخی از تحقیقات نشان می دهد که این روش می تواند به توجه و تمرکز کودک و مدیریت زمان در  وی کمک کند. به علاوه این روش می تواند از کارهای ناگهانی و دستپاچگی و بی صبری کودک مبتلا به بیش فعالی تا حدود زیادی جلوگیری کند.

موسیقی درمانی
کودکان مبتلا به بیش فعالی اغلب با استرس و اضطراب بالایی درگیر هستند. برخی از محققان معتقدند که موسیقی می تواند آرامش بخش باشد بنابراین یکی از روش های کنترل بیماری محسوب می شود. علاوه بر این موسیقی دارای آغاز، پایان و ریتم است و متخصصان تصور می کنند که این ساختار می تواند به کودک مبتلا به بیش فعالی کمک کند که بهتر از عهده کارهای روزانه خود بربیاید. البته موسیقی درمانی قرار نیست که جایگزین رفتار درمانی و یا دارو درمانی شود. اغلب متخصصان درمان بیش فعالی از موسیقی درمانی به موازات سایر درمان ها برای کنترل بیماری استفاده می کنند.

تکنولوژی کمکی (AT)
اختلال بیش فعالی بر بخش فرونتال یا پیشانی مغز تاثیر می گذارند. این بخش از مغز به فرد کمک می کند که برنامه ریزی داشته و کارهایش را سازماندهی کند. به دلیل ایجاد اختلال این بخش از مغز در افراد مبتلا به بیش فعالی اغلب کودکان بیش فعال برای انجام تکالیف درسی و کارهای مهم و برنامه ریزی و انجام آنها با مشکل مواجه هستند. برخی والدین برای حل این مشکل از تکنولوژی کمکی مانند اپلیکیشن های تلفن همراه، تقویم های آنلاین و سایر برنامه های کمکی در این زمینه استفاده می کنند تا برای انجام کارها و برنامه ریزی به کودک کمک کند. تکنولوژی کمکی انواع مختلفی دارد و هیچ کدام به دیگری برتری و ارجحیت ندارند. کارآیی آنها در کودکان مختلف است یعنی برخی از کودکان از یک تکنولوژی کمکی بهره بیشتری نسبت به بقیه می گیرند. بنابراین بهتر است والدین چندین تکنولوژی کمکی را آزمایش کنند تا متوجه شوند که کدام یک از آنها بیشترین کارایی را روی کودک دارد. البته لازم به ذکر است که استفاده بیش از اندازه از برخی از این موارد مانند تبلت و یا موبایل می تواند وضعیت کودک را بدتر کند.

تمرینات ورزشی
تمرینات ورزشی مرتب می تواند علائم بیش فعالی را در کودک کنترل کند. انجام تمرینات ورزشی مرتب می تواند به تمرکز و توجه کودک مبتلا به بیش فعالی کمک کرده و وضعیت روحی او را بهبود بخشد. تمرینات ورزشی حتی می تواند از برخی مشکلات مانند رانندگی با سرعت و یا سوء مصرف الکل در نوجوانان مبتلا به بیش فعالی نیز پیشگیری کند. یکی از دلایل این امر این است که فعالیت های فیزیکی می توانند سطح برخی مواد شیمیایی مانند دوپامین را در بدن بالا ببرد و از این طریق به کنترل علائم بیش فعالی کمک کند. علاوه بر این فعالیت فیزیکی باعث می شود کودک خواب بهتری داشته باشد و از این طریق به کنترل بیش فعالی کمک می کند زیرا نداشتن خواب کافی علائم بیش فعالی را تشدید می کند.

رژیم غذایی سالم
رژیم غذایی نامناسب باعث ایجاد بیش فعالی نمی شود. اما متخصصان معتقدند که رعایت رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین برای سلامت مغز بسیار سالم و مفید است. میزان کافی اسیدهای چرب امگا3 و سایر ریز مغذی ها مانند روی نیز به کنترل علائم بیش فعالی کمک می کنند. البته این موارد هنوز نیازمند تحقیقات بیشتری باشد و هنوز هیچ مدرک صد در صد و مستندی مبنی بر اثر مستقیم تغذیه بر درمان بیش فعالی وجود ندارد.

مکمل ها
با وجود این که ویتامین ها و مواد معدنی به سلامت کمک شایان توجهی می کنند اما هنوز کاملا روشن نیست که مصرف مکمل ها تا چه اندازه به درمان بیش فعالی کمک می کند. برخی از تحقیقات نشان داده است که مصرف مکمل روی به کنترل علائم در کودکان بیش فعال کمک کرده و آنها را آرام تر می کند. سایر تحقیقات نیز بیانگر این هستند که مکمل روغن ماهی نیز به کنترل علائم بیش فعالی کمک می کند. اما تمام این موارد نیازمند بررسی ها و تحقیقات بیشتری می باشند. بهتر است قبل از مصرف این مکمل ها با پزشک مشورت کنید.

کایروپراکتیک
این درمان یکی از درمان های بحث برانگیز برای بیش فعالی محسوب می شود. متخصصان کایروپراکتیک معتقدند که برخی مشکلات نخاعی می توانند علائم بیش فعالی را تشدید کنند. برخی از تحقیقات و بررسی ها نشان می دهند که کایروپراکتیک به کنترل علائم در کودکان بیش فعال کمک می کند. اما متخصصان هنوز نمی دانند که آیا سلامت ستون فقرات می تواند روی مغز به عنوان اصلی ترین منطقه درگیر در کودکان بیش فعال تاثیر بگذارد یا خیر.